Ó Cuív agus an chuimhne pholatúil

Éamon Ó Cuív, Aire na Gaeltachta 2002-10

Sa cholún ‘Tuarascáil’ an tseachtain seo tá cur síos ar an méid a deir príomh úrlabhraí an fhreasúra i leith na Gaeilge/na Gaeltachta, Éamon O Cuív. Tá an t-alt bunaithe ar raiteas a d’eisigh Ó Cuív ar a shuíomh idirlín. Sea, an fear céanna a raibh go dtí le déanaí ina Aire Rialtais agus, fiú, go dtí anuraidh, b’é an Aire Gaeltachta.

Cuirim an méid sin in iúl de bhrí go gceapaim go bhfuil sé ligthe i ndearúd ag Éamon féin. Pé scéal é, is léir go bhfuil sé ag súil go bhfuil sé ligthe i ndearúd againne.

San alt seo, deir Éamon go leor agus é fuar go maith faoi pholasaí Ghaeilge/Ghaeltachta an Rialtais atá i gcumhacht anois.

Lena chois sin, bhí an Rialtas ag cothú “éiginnteachta” faoi ról Údarás na Gaeltachta trí mhoill a chur ar phróiseas ceapacháin phríomhfheidhmeannaigh nua. (Faoi láthair, tá príomhfheidhmeannach gníomhach, Seán Ó Labhraí, i mbun an eagrais atá freagrach as cúrsaí fiontraíochta sa Ghaeltacht.)

Anois, ní inniu nó inné gur thosnaigh éiginnteacht faoin bpost seo. Bhí Pádraig O hAoláin le h-eirí as i mí na Márta an bhliain seo chaite, trath go raibh, an Cuíveach ina Aire le cúram na Gaeltachta air. Ach toisc ‘éiginnteacht’ ag an am sin, d’aontaíodh ar shíneadh ama a thabhairt don Aolánach agus fagadh ann é go dtí deireadh na bliana seo.

I bhfírinne mar sin, níl an Rialtas atá i mbun an chúraim faoi láthair ach ag leanúint leis an bpolasaí a thionscnaigh Éamon féin.

Niorbh é sin an t-aon bhuile a bhuail O Cuív ar an Údarás, gan amhras, nó bhí sé ag laghdú go leanúnach an solathar airgid don aisínteacht i rith na seacht mblian do bheith san Aireacht – seo ag trath go raibh an Tiogar Cheilteach ag rith timpeall na tíre agus airgead ag doirteadh amach as na pócaí (chomh fada agus go raibh tú id chónaí i nDáilcheantar ina raibh Aire ann!).

Anois tá an tÚdarás beo de bhrí gur dhíol an áisínteacht roinnt scaireanna a bhí ina seilbh go dtí anuraidh. Mura gcuirtear le deontas an Údaráis go súntasach nuair a ghearrfar an chíste níos déanaí i mbliana, beidh a fhios ag an tÚdarás go bhfuil a phort seinnte.

Ach má tharlaíonn sin, ní feidir an locht ar fad a chuir ar an Rialtas atá istigh nó beidh cuid súntasach de le roinnt ar an Rialtas atá díreach imithe amach an doras.

Chuir sé fonn gáirí orm an méid seo a léamh agus é luaite leis an iar Aire.

Dúirt Ó Cuív gur chuir sé dhá cheist Dála ar an Aire Stáit atá freagrach as cúrsaí Gaeltachta, Dinny McGinley, TD. Dúirt Ó Cuív go raibh na freagraí a fuair sé “thar a bheith éiginnte”.

B’é an Cuíveach féin an máistir ar an bhfreagra éiginnte ar cheisteanna. B’é a scil an freagra a cheilt i gcaint fadalach leadránach faoi dlí agus a leithéid agus b’fhéidir go sleamhnódh sé píosa d’fhreagra na ceiste a cuireadh air isteach i measc na bhfochlasal, áit nach dtabharfaí faoi ndeara chomh súntasach is a raibh sé.

Agus é ag caint ar cheist na Straitéise 20 Bliain, bhí an méid seo le rá aige.

Thug an méid sin air a chreidbheáil go raibh ábhar eile imní ann faoina raibh i gceist ag an Rialtas maidir le straitéis 20 bliain na Gaeilge.

Arís b’é Ó Cuív féin ba mhó a chuir moill ar fhoilsiú na dréacht straitéise. Fán ar fhoilsíodh an Straitéis criochnaithe, bhí cuid mhaith den mhaith a bhí ann roimhe bainte amach as nó uisce curtha tríd.

Anois tá Aire nua, agus Aire Stáit nua, ag féachaint ar na ceiseanna seo. Nílim ag gabhail leithscéal ar son aon mhoill a dheineann siad ach mhaithfí dóibh ath-staidéar a dhéanamh ar an Straitéis seo. Tá moltaí ann ar cheart iad a chur i bhfeidhm láithreach – tá moltaí eile ann nár cheart a chur i bhfeidhm go brach agus is mó arís na moltaí nach bhfuil ann ach ar cheart a bheith ann nó ar baineadh amach iad, go léir le linn suí Ó Cuív agus a cháirde.

Ní miste liom go bhfuil sé ag cur na ceisteanna anois – nó tá na ceisteanna bailí anois an oiread is go raibh siad bailí nuair a bhí seisean i ndorchlaí na cumhachta.

Ag an am chéanna, mothaím go bhfuil sé ag labhairt amhail is nach bhfuil aon cheangal idir Éamon Ó Cuív agus é ag labhairt inniu agus an Éamon Ó Cuív a bhí i gcumhacht dornán seachtainí ó shin.

An fhaid is a leanann Éamon Ó Cuív agus Fianna Fáil leis an leagan seo de pholataíocht ‘Altzheimers’, is é sin ag ligint i ndearmad d’aon ghnó go raibh siad i gcumhacht ní dhá mhí ó shin, beidh siad i dtrioblóid leis an bpobal.

Ba mhór an bhuntáiste do FF dá mbeadh deacracht ag an chuid eile againn na rudaí a rinne siad – agus nár dhearna siad – agus iad i gcumhacht a thabhairt chun cuimhne.

Ag caint ar gan rudaí a ligint i ndearúd, bhí Ó Cuív i Múscraí trí bliana ó shin agus é ag caint ag ocáid de chuid Acadamh Fódhla. Trath an ama sin bhí dráma ag dul ar aghaidh faoi thodhchaí Lá Nua agus bhí cruinniú agam leis. I ndiaidh an chruinnithe, ná raibh aon rath air, cheannaigh mé deoch do, leathcheann fuiscí. Níl sin ligthe i ndearúd agam, a Éamoin, an chéad uair a chastar ar a cheile sinn, is do ghlaoch a bheidh ann!

Tír an Amhrais

Séanann an Rialtas go bhfuil airgead á lorg acu - ach an gcreideann éinne ár Rialtas a thuilleadh?

Is cosúil go bhfuil an IMF agus Ciste Seasmhachta na hEorpa ag buaileadh ar an ndoras agus iad ag iarraidh airgead a thabhairt don Rialtas chun sinn a thabhairt as an sainn seo.   Níl an Rialtas ag iarraidh aon chabhairt mar measann siad gur féidir leo a lámha a chur inár bpocaí agus an t-airgead atá saothraithe go dian a bhaint dínn chun na billí a dhíol.  Is cosúil gur mhaith leo go n-íocfaí fiacha na mbanc, €50 billiún agus ag fás leis, agus ní miste leo más amhlaidh gurb iad na bochtáin, na pinsinéirí is an dream atá dífhostaithe, a íocfaidh as earráideacht na mbanc.   [Ní baol go n-íocfaidh laithreoirí RTÉ – iad san atá comhlachtaí idirnáisiúnta bunaithe acu chun a dliteanasaí cánach a laghdú taobh istigh den dlí – níos mó cánach!]

Ag an am chéanna tá na paratrúpaí – is é sin faoi cheannas an Fheisire d’Iarthar Bhéal Feirste, Gerry Adams – ag titim chun talaimh i gContae an Lú.  Cé a chreid, ocht mbliain is triocha tar éis an sléacht a rinne na paratrúpaí Briotanacha ar shráideanna Dhoire, go mbeadh reisimint pharatrúpaí ag na sealadaigh féin fán am seo?   Ar ndóigh ba ‘pharatrúpaí’ de chineal iad Bobby Sands (fear Chill Uaigh a sheas i bhFear Mánach/Deisceart Thír Eoghain agus a bhuaigh suíochán ann i 1981) agus Martin McGuinness ó Dhoire atá ina fheisire i Lár Uladh.

Tá daoine  a chreideann gur comhartha laige é an idirghabhail seo ag an tUasal Adams – ní fheadar.   Táim den bharúil go gcreideann Sinn Féin go bhfuil deis ann seasamh ceannaireachta a ghlacadh ó dheas mar gheall ar an easpa ceannaireachta atá ar fáil ó Fhianna Fáil, ach go h-áírithe, is na pairtithe eile freisin.   Má bhí aon am ann chun dul sa bhearna baoil, is é seo an am.   Is cinnte go gcuirfidh sé gaoth i seol na Sinn Féinithe agus, thar rud ar bith eile, taithníonn an ghaoth leo, bíodh sé ina seol nó ina n-aghaidh.

Le linn an ama sin, tá sé i gceist ag Fochoiste Chomhaireachta an Rialtais cruinniú a bheith acu ar an gCéadaoin, más fíor an meid a dúirt an tAire Carey sa Seanad an tseachtain seo chaite, agus an Dréacht Straitéis 20 Bliana don Ghaeilge a phlé ann.  Seans go mbeidh an leagan is deanaí – an dréacht is déanaí – á fhoilsiú acu sna laethannta i ndiaidh an chruinnithe sin.  Tá siad ag súil go sásóidh an fhoilsiú féin na Gaeil – agus ní gá éinne a bheith den tuairim go gcuirfear aon phioc den straitéis i bhfeidhm go luath.   Ní cuid de rún an Rialltais an straitéis a chur  i bhfeidhm nó na h-acmhainní cuí a chur ar fáíl do – is é Straitéis 20 Bliana an Rialtais i leith na Gaeilge scór bliain a chaitheamh ag cur agus ag cúiteamh faoin ‘straitéis’ agus mura mbionn gach Gael beo anois marbh faoi 2026 (fiche bliain ón am ar fhoilsíodh an Ráiteas Rialtais i leith na Gaeilge), beidh an chuid atá fagtha tinn tuirseach den chaint faoi agus ag bogadh ar aghaidh leis an gcuid eile dá saol.

Ní fheictear domsa, agus an IMF Is an CSE ag buaileadh ar an ndoras, go mbeidh aon rud substaintiúil mar thoradh ar chainteanna na bhfochoistí rialtais seachas tuilleadh caint.     B’fhéidir go mbeidh mé mícheart agus go gcruthóidh imeachtaí na seachtainí romhainn sin – ach táim in amhras.   Táim cinnte nach mise an t-aon duine amháin atá i dTír an Amhrais.

Um an dtaca seo anuraidh, nuair a fhoilsíodh an Dréacht Straitéis den chéad uair (sa tslí céanna a chaithfeá seana chnámh chuig do mhadra chun é a chiúnú, cheistíos cad as a dtiocfadh an t-airgead chun moltaí na straitéise a mhaoiniú?  Go fóill níl aon freagra faighte ar an gceist stuama sin – bhuel, seachas go bhfuil sé molta ag an Roinn Airgeadais maoiniú na Roinne Gaeltachta a ghearradh 70% níl aon freagra faighte.

Ag an am chéanna go bhfuil an Rialtas ag fógairt go bhfuil siad ar son breis forbartha sa Ghaeltacht, fágtar Udarás na Gaeltachta as an áireamh nuair atá cruinniú d’aisínteachtaí forbartha na tíre, FAS ina measc fiú, á thionól.  Ar a laghad tá an tUdarás ag cruthú postanna sa Ghaeltacht fiú is go bhfuil siad á gcailliúnt sa Ghaeltacht freisin.  Bhí fógra poist fiú ó chomhlacht atá tacaíocht Udaráis acu an tseachtain seo sa nuachtlitir a scaiptear timpeall ar Bhaile Mhuirne/Cúil Aodha.

Conas a thiocfaimíd as an sainn ina bhfuilimíd?    Creideann Terry Prone gur cheart Spíce Bhaile Atha Cliath a chur ó mhaith, morán mar ar cuireadh Colún Nelson ó mhaith na blianta fada ó shin.

While not suggesting paramilitary action against The Spike in order to create space for such an instructive monument, that lump of nothing has to go. The Army should blow it up as a symbol of how we got sense. Even if that sense came a bit late and because it was forced on us.

Creidim féin go bhfuil sé sin ina rogha nios fearr ná na moltaí a thiocfaidh go luath ó na ghnath amhrasáin a thuilleadh giorruithe a dhéanamh ar an nGaeilge mar nach bhfuil an teanga ‘úsáídeach’ faoi láthair.   B’fhéidir go ndeinfear giorruithe.   Gach seans go ndéanfaidh an Rialtas amhlaidh lá an Bhuiséid.  Seo an Rialtas atá praghas gach ní ar eolas acu (cé go gcreidim nach eol do na hAirí an phragas ar líotar bainne nó ar bhulóg aráin) ach nach bhfuil aon tuiscint acu ar luach rud ar bith.

Creidim féin go bhfuil sé in am do cheannairí na Gaeilge agus na Gaeltachta teacht roimh an Rialtais agus ráiteas a dhéanamh go poiblí go bhfuil luach leis an teanga – ní i dtéarmaí deontais – ach san pháirt atá aici sa phobal agus inár samhlaíocht agus go bhfuilimíd chun oibriú ar aghaidh ar bhealaí atá ag brath ar shamhlaíocht agus ar cheannródaíócht chun í a choimead beo inár bpobal féin agus go náisiúnta.   Cuma deontais ann nó as.    Is é sin ár ndualgas mar Ghaeil is mar Éireannaigh.

 

Míreanna mire ón Oireachtas…

Díreach tar éis filleadh ón Oireachtas agus is fiú a rá gur bhain mé sult as – fiú má chreidim go fóill go bhfuil alán rudaí i leith na féile ar cheart a fhorbairt go práinneach faoi mar a bhíos ag rá libh san imlitir dheireannach.

Is é an rud mar gheall ar an Oireachtas go gcasann tú le do cháirde atá ag troid an dea throid i dtrínsí eile – leithéidí Darach O Scolaí a sheol leabhar alainn eile ó Leabhair Breac, Ceadtach Mac Rí na gCor le Maidhc P. O Conaola nó na Deartharacha Fanzini nó muintir Mhic Giolla Bhríde – bhí an chéad albam ó Dhoiminic (in éineacht le Greagoir O Labhruidh) á sheoladh ann, Guailibh a Chéile, dluth dhiosca a dheineann ceiliúradh ar an gceangal laidir idir sinn is ár gcomh Ghaeil trasna Sruth na Maoile.    Bhí go leor eile ann, go h-áirithe thíos i bhforhalla an INEC áit go raibh ‘Aonach na Gaeilge’ agus leithéidí Scrabble á dhíol ag Glór na nGael nó BábagoBaby nó An Spailpín Fánach is a chuid t-léinte is eile.

Maidin De Satharn b’é ceann de na príomh ocáidí Seimineár Chonradh na Gaeilge.   Abhar an tSeimineáir: An Straitéis 20 Bliain:  Reiteach an Scéil?    Na cainteoirí:  Pádraig O hAoláín, Udarás na Gaeltachta; Muireann Ní Mhoráin (An Chomhairle Um Oideachais Gaeltachta agus Gaelscolaíochta/COGG) is Fergal O Cuilinn (Comhluadar).   Chuir sé íontas orm, áfach, agus an tAire Ghnóthaí Pobail, Comhionannais agus Gaeltachta, Pat Carey, thíos staighre san óstán céanna, ná raibh seisean ag caint ag an ocáid seo, ós rud é gurb é a sheolfaidh an Straitéis i gceann, deirtear linn, trí sheachtain nó mar sin.

Seans go gcuirfeadh an tAire spéis i rudaí a dúradh ag an Seimineár:   Bhí ráiteas amháin a rinne Donncha O hEallaithe a chuir íontas orm féin:  Dar le Donncha, niorbh é Colm McCarthy agus an Bhord Snip Nua a mhol go mbainfí feidhm na fiontraíochta den Udarás ach Roinn na Gaeltachta féin.  Anois má tá sin fíor, tá go leor ceisteanna le cur, an príomh cheann:  cén taobh ar a bhfuil an Roinn sa chluiche seo?   Más ar thaobh coilliú an Udaráis atá an Roinn, ar cheart do Ghaeil a bheith ag cosaint na Roinne mar atá leithéidí Guth na Gaeltachta.  Gan fiontraíocht a bheith faoi chúram an Udaráis, d’fhagfaí an Ghaeltacht ina thalamh bánaithe mar is cinnte nach lonnódh leithéidí Enterprise Ireland oiread is tionscnamh amháin sa Ghaeltacht.  Ní spéis le Fiontar Éireann bailte beaga is ceantair imeallacha.

Mar ar tugadh chun solais anseo den chéad uair roinnt seachtainí ó shin, ní raibh an t-údarás i measc na n-aisínteachtaí forbartha a fuair cuireadh chun cruinnithe ón dTaoiseach.    Fiú go raibh Fás ar an liosta in ainneoin go bhfuil sé fógraithe go poiblí go mbeidh áisínteacht nua scileanna ann san Athbhliain.    Deirtear linn gur léirigh an tAire ‘dóchas’ nach ngearrfaí buiséad an Udaráis sa Bhuiséad agus é faoi agallamh ar TG4 oíche Déardaoin – ach cad is fiú dóchas an Aire nuair a chuirtear i gcomórtas é leis imeallú shoiléir atá déanta ar UnaG ag an dTaoiseach féin?  Beidh le feiceáil teacht na Nollag!

Tá go leor eile a fhéadfaí rá faoin Seimineár – chuir Eoghan O Néill ceist tabhachtach ina cholún i nGaelscéal an tseachtain seo:

Tá Conradh na Gaeilge chun comhdháil a eagrú ag an Oireachtas chun ‘Straitéis 20 Bliain na Gaeilge’ a phlé.

Go n-éirí go breá leo.

B’fhearr liom go mbeadh ceist eile á plé.

Ceist níos práinní dar liom.

Táimid ar an dé deiridh thuaidh is theas, faoi luí na bíse ag ciorruithe eacnamaíochta, fiacha troma, dífhostaíocht, éagóir agus inimirce.

Ba bhreá liom díospóireacht a bheith ag an Oireachtas faoin saol a bheas ag na Gaeil sa ré barainne atá anois ann.

Shíl mé riamh agus mé ag fás aníos gur Gael-Linn an eiseamláir do gach eagras Gaeilge.

Dream a fuair airgead éigin ón stát ceart go leor ach a bhí dírithe go mór mór ar fhiontair a chur sa tsiúil a shaothródh ioncam don eagras féin – crannchur, díol ceirníní, nuacht-fhíseáin, scannáin, drámaíocht agus go leor eile.

Fiontraíocht an dúshraith a bhí ag an eagras Gaeilge áirithe sin.

Anois, i ré seo na héigeandála eacnamaíochta, caithfidh na heagrais Ghaeilge agus na fiontair Ghaeilge agus na cumainn Ghaelacha agus na hionaid Ghaelacha tabhairt faoina n-atheagrú féin le go mbeadh siad saor ó dheontais stáit.

Nárbh fhiú straitéis 5 bliana a ullmhú chun go mbeadh gach eagras Gaeilge ag cruthú 50% dá n-ioncam iad féin faoin bhliain 2015 seachas iad a bheith ag brath ar dheontais rialtais?

Nó go fiú 75%?

B’fhiú sin a phlé ag an Oireachtas.

Cé gur ceist é ar chóir é a phlé ag an Oireachtas i mbliana – agus ag Oireachtais roimhe seo – tá ceannasaíocht na Gaeilge chomh coimeádach sin nach féidir leo todhchaí gan deontas a shamhlú.  Ní doigh liom go mbeidh gá leis an samhalaíocht i bhfad eile mar tá na mictíre anois ag an doras….

Bhí sé d’adh orm casadh le Seán Tadhg O Gairbhí, iar eagarthóir an ‘sean’ Foinse, thíos staighre ón Seimineár agus d’fhiafraigh mé de cad é an cúram a bhí aige na laethannta seo.  Is cosúil gur mise an duine deireannach atá ar an eolas nó tá Seán Tadhg anois ag cur comhairle ar an Aire Carey.  Sin cara amháin sa chúirt ag lucht gnímh na Gaeilge.  Ní raibh an seans agam plé a dhéanamh leis faoina thuairim ar na ‘nuachtáin’ nua i saol na Gaeilge, ó chuir Foras na Gaeilge chun báis Lá Nua agus Foinse (mar a bhí), nó tháinig an Aire ar an láthair.

Táím tar éis corr alt a sholathar do Ghaelscéal le déanaí agus bhí altanna agam i Foinse anuraidh –  tacaím le nuachtáin Ghaeilge mar bhunphrionsabal – ach mothaím go bhfuil an plot á chailiúint go fóill ag Gaelscéal go h-áirithe.   Is é feile an Oireachtais deireadh seachtaine mór shaol na Gaeilge agus ní raibh tagairt don Oireachtas ar phríomh leathnach an nuachtáín nó fiú san Eagarfhocal.   Bhí an eagarfhocal dírithe, den chuid is mó, ar mhasla a ghlac an t-eagarthóir don téarma ‘Irish language enthusiast’ i bpreas ráiteas ó Shinn Féin.   Anois níl aon bá agamsa le SF agus is minic ar cháin mé an pháirtí in eagarfhocal nuachtáin – ach seo an rud, is ceist fánach is imeallach é seo le h-ainm nuachtáin, murab ionann agus colúnaí, a cheangal leis.     Nuair is eagarthóir nuachtáin thú, tá dualgas ort guth shainiúil a chruthú don nuachtán san eagarfhocal agus, ar uaireannta, d’fhéadfadh sé titim amach go dtrasnódh an rud a dhéarfadh an nuachtán ina ghuth féin agus an rud a dhéarfá id ghuth.      Dá mba rud é go raibh an oiread san dúil ag an Eagarthóir an pointe sin a dhéanamh, d’fhéadfadh sé colún a scríobh ar an gceist ach, ar ór ná ar airgead, níor cheart do an eagarfhocal a fhagaint faoi na maslaí a mhothaíonn sé féin.     Nó má dheineann sé amhlaidh, bíodh sé cinnte gur ceist níos tabhachtaí atá i gceist ná an lipéad a luaitear le cainteoirí Ghaeilge.   Is cainteoir Ghaeilge mé ach, freisin, is ‘Irish language enthusiast’ mé.  Más é sin mar a fheiceann domhan an Bhéarla mé, is beag éifeacht a bheidh ag eagarfhocal i nGaelscéal chun an léargas sin a athrú.   Ní h-é seo an chéad uair don eagarfhocal i nGaelscéal bheith dirithe ar cheisteanna fánacha is imeallacha – níl sé cúpla seachtain ó shin ó bhí an eagarfhocal ag gearán faoi claonadh a bhí tugtha faoi ndeara aige sna meáin Bhéarla ar nós RTÉ is an Irish Times bheith ag moladh d’fhir óga bheith ag liostáil i bhfórsa choimhthíoch ar nós Arm na Breataine.   Ceist é seo a eiríonn mionlach dhaoine tógtha faoi – mionlach de mhionlach – agus is ceist amaideach é le plé in eagarfhocal nuachtán Ghaeilge nuair atá ceisteanna i bhfad Éireann níos giorra den scórnach le plé.

Is cinnte gur scrígh mé féin cúpla eagarfhocal a chuaigh thar fóir le mo linn i Lá/Lá Nua.   Ach níor phléigh le ceisteanna fánacha ar bhonn rialta – riamh ar éigean – mar is nós, is cosúil, don  eagarfhocal i nGaelscéal.  Agus má bhí mo thuairimí féin le craobhscaoileadh agam, dhein mé an obair sin faoi m’ainm féin seachas faoi bhrat an nuachtáin.

Ní thuigim cén fath nach bhfuil lucht bainistíochta an nuachtáín, leithéidí Máire Ní Thuathail is an Connacht Tribune, tar éis comhairle a chur ar an t-é atá ag scríobh na h-eagarfhocail seo smacht de shórt éigean a bheith aige ar a pheann – ar son an nuachtáin agus ar son na Gaeilge.

Ceist eile ar cuireadh orm i gcaitheamh an deireadh seachtaine:  Cén sórt díolachán atá ag Gaelscéal?  Níl a fhios ag éinne mar ní chreidim go bhfuil an nuachtán cláraithe le ABC – cé gur luaigh an Fhoras é sin mar choinnioll liomsa agus mo chomhleacaithe nuair a rabhmar san iomaíocht don chonradh a bhuaigh Torann na dTonn Teo (comhlacht úinéireachta Gaelscéal).   Agus é á cheistiú ar an bpointe seo le déanaí ar An Ghlór Anoir, dúirt Ciaran Dunbar, eagarthóir an nuachtáín, ná raibh na figiúirí ós a chomhair agus é ag caint ach go raibh sé féin agus lucht an nuachtáin is Foras na Gaeilge sásta go raibh na ‘targaidí’ a aontaíodh á aimsiú acu.    Ní chreidim focal de. Ní chreidim nach bhfuil a fhios ag eagarthóir nuachtáin an líon cóipeanna a dhíolann an nuachtán ar an meán agus dar liom is eolas é sin ar cheart a roinnt leis an bpobal ós rud é gur airgead phoiblí atá ag maoiniú an nuachtáin.  Mo bharúil féin, is é go bhfuil díolachán Gaelscéal thar a bheith lag.  Seachas canncráin ar nós mé féin, ní bhionn daoine ag caint faoin ‘scéal’ i nGaelscéal.   Fágtar beartanna móra den nuachtán gan díol sa siopaí im chomharsanacht féin.    Ar ndóígh is beag margaíocht atá á dhéanamh ar son an nuachtáin.   Ní h-é nach bhfuil súáilcí ag an nuachtán – tá colúnaithe maith a dhothain ag scríobh ann, leithéidí Eoghan O Néill agus Páidí O Lionaird is Conn O Múinneacháin – ach níl an nuachtán ag aimsiú an bhuille nó níl fíú i ngiorracht scread ásail do.  B’é eagrán na seachtaine seo, eagrán an Oireachtais, an eagrán dheireannach a thógfaidh mise im láímh mura dtugtar comhairle dom go bhfuil feabhas súntasach tagtha air.   Mo bharúil féin, go bhfuil sé in am anois stiur cheart a chur ar Gaelscéal ionas nach ndéanfaidh sé staicín aiféise den tuairim gur cheart nuachtán Ghaeilge a bheith ann ar chorr ar bith.

Ní raibh sé i gceist agam dul ar strae mar sin (DAS chuala mé mo chéad eagrán de ‘Ar Strae Sa tSaotharlann’ inné ar mo shlí go Cill Airne – tá clár eolaíochta RnaG, curtha i láthair ag Conn O Muineacháin agus Risteard O Coistealbha, ana thaithneamhach ar fad agus é chomh éagsúil ó ghnath stuif RnaG) – ach ós rud é go bhfuilim ag tracht ar na meáin Ghaeilge agus a gcur chuige don Oireachtas, is fiú a lua gur ábhar mór díomá dom é ná raibh Corn Uí Riada á chraoladh ag TG4 aréir.    Tar éis go raibh sé á chraoladh le cúpla bliain anuas – idir 2007 agus 2009 – bhí mé imithe i dtaithí air agus chreideas gur maith ann é – cé go raibh lochtanna is lochtanna súntasacha ar an gcur i láthair.  Ba cheart é a dheanamh agus é a dhéanamh i gceart.     Tá’s agam go raibh TG4 ag craoladh na Rialacha Idirnáisiúnta idir an tír seo agus an Astráil ó Pháírc an Chrócaig aréir ach, mar phríomh urraí na Sraithe, ná raibh deis ag TG4 a chur in iúl do na h-eagraithe gur cheart am nó dáta an dara chluiche a athrú dá mba rud é go raibh sé ag teacht salach ar chlúdach an staisiún ar an Oireachtas?       Is é pobal na Gaeilge sprioc phobal TG4 fiú is go bhfuil ar an staisiún lucht féachana a lorg sa phobal mhór lasmuigh de phobal na Gaeilge.   Nior cheart pobal na Gaeilge a fhágáil in áit na leathphingine agus TG4 sa tóir ar an bpobal mhór.

Plé an Chomhchoiste Oireachtais ar an nDréacht Straitéis

Bheadh sé úsáideach, ceapaim, dá ndéanfadh daoine ar suim leo an Ghaeilge agus an Dréacht Straitéis an phlé a deineadh le déanaí ag an gcruinniú den Chomhchoiste Oireachtais i leith Turasóireacht, Spórt, na hEalaíona agus na Gaeltachta a léamh.

Is fiú go h-áírithe féachaint ar an méid seo a dúirt an Dr. Peadar O Flatharta:

Dr. Peadar Ó Flatharta: Cúpla pointe le treisiú leis an gcuid atá ráite cheana. Ceann de na rudaí a bhí daoine ag gach cruinniú poiblí ná an bhfuilimid chun é seo a dhéanamh an uair seo agus an bhfuil seo ag dul a tharlú. Sin buncheist don straitéis seo mar tá go leor leor tuairiscí agus caipéisí breátha agus grafaicí agus mar sin ann cheana féin ach caithfear an rud seo a chur i bhfeidhm nó níl aon chor tosú air ar chor ar bith.

Chaith muid go leor ama ag iarraidh an cheist seo a oibriú amach: cén chaoi go bhféadfaí struchtúr a chur in áit go gcuirfí é seo i bhfeidhm? Ceann de na ceisteanna a bhaineann go sonrach leis nach mbaineann seo le Roinn Stáit amháin. Táimid ag brath ar go leor de na Ranna eile chomh maith leis an Roinn Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta. Tá contúirt ann, má chuirfear ar ghualainn na Roinne sin é go gcuirfear isteach i mbosca beag ansin agus ní bhainfidh sé le haon Roinn eile Stáit. Baineann sé le beagnach gach Roinn Stáit sa chóras. Sin an fáth gur mhol muid go mbeadh an comhordú á dhéanamh ag Roinn an Taoisigh, ag oifig cláir faoi cheannas rúnaí cúnta, duine a mbeadh an chumhacht aige an straitéis seo a bhrú chun cinn agus comhoibriú tras-rannach a chinntiú mar tá an comhoibriú sin luachmhar.

Caithfear ar ndóigh córas éigin chun an straitéis a mheas go rialta a chur ar bun. Mhol muid go ndéanfaí measúnú neamhspleách trí Oifig an Choimisinéir Teanga nó dream éigin neamhspleách a bheadh in ann a rá chuile bhliain go bhfuilimid nó nach bhfuilimid ag déanamh dul chun cinn.

Ansin, tá ceistenna acmhainní ann. Ní raibh deis againn dul isteach sách-mhinic i gceist na hacmhainne ach an tuairim atá againn ná go bhfuil go leor acmhainní maoine ann faoi láthair. Táimid an-ghann ar acmhainní daonna, daoine taobh istigh den chóras atá in ann an tseirbhís a chur ar fáil agus Acht na dTeangacha Oifigiúla a chomhlíonadh. Sin an fáth gur mhol muid polasaí cinnte earcaíochta a bheith ann go ceann méid áirithe blianta, le deis a thabhairt do dhaoine dátheangacha teacht isteach sa chóras. Chuideodh sin leis na scoileanna, leis an nGaeltacht agus leis na Gaelscoileanna, go mbeadh deis ag daoine a gcuid Gaeilge a úsáid. Má táimid ag dul i dtreo an 250,000 duine seo a tháinig chugainn ón Aire, ar a laghad is sprioc é agus seo an chéad uair a chuala mise daoine ag caint ar mhéadú ar líon na gcainteoirí Gaeilge. Mura mbeadh de thoradh ar an sprioc seo ach é sin amháin, is dul chun cinn mór é.

Caithfimid feabhas a chur ar an dearcadh, feabhas a chur ar chumas agus deiseanna úsáide a thabhairt don teanga.

Tá an chuid eile le léamh anseo.

Uaillmhian ‘Gaelscéal’ – an seans deiridh

Nil sé deacair nuachtán Ghaeilge a fhoilsiú.  Ach tá sé dúshlánach.   Dúshlán níos mó arís é nuachtán Ghaeilge le dealramh agus le téigear a fhoilsiú.   Bhí láimh agamsa i bhfoilsiú nuachtán Ghaeilge ar feadh i bhfad agus b’obair dúshlánach agus deacair a bhí ann.    D’eirigh liom agus mo chomhleacaithe na dúshláin sin agus go leor eile a sharú in aineoin na n-aineoin.       Ba nuachtán laethúil a bhí againn – an nuachtán Ghaeilge is fearr go dtí seo, dar liom, ach ní raibh sé gan locht.  Ach sin scéal eile.

Deirim an méid seo agus mé ag léamh an tuairisc is déanaí faoi ‘Gaelscéal’, an nuachtán nua atá le maoiniú ag Foras na Gaeilge agus a bheidh ag foilsiú den chéad uair roimh dheireadh na míosa seo.     I Nuacht 24, nuachtán neamhmhaoinithe, atá an tuairisc seo le léamh.   Nuachtán teigéartha é Nuacht 24 ach bheithfeá ag súil go mbeidh an nuachtán nua níos fearr ná é, ós rud é go bhfuil maoiniú de €400,000 sa bhliain ag foilsitheoirí Gaelscéal.

Dar le h-eagarthóir Gaelscéal, Ciarán Dunbar, fear dá fheabhas é mar shaoririseoir nach bhfuil taithi aige ar fhoilsiú nuachtáin agus cúrsaí sprioc am is ‘seoladh chun na clólainne’ &rl, go mbeidh Gaelscéal ‘difriúil ó gach páipéar Ghaeilge  a bhí ann roimhe seo’ .  Is é seo a bhí le rá aige:

“Beidh téagar ann, nuachtán dáirire a bheidh ann.  Cothú pobal na Gaeilge an mana a bheidh againn agus tá súil agam as [sic]  go mothóidh pobal na Gaeilge go bhfuil úinéireacht acu ar Gaelscéal.”

Amhail is ná raibh téagar nó dáiríreacht le gach nuachtán Ghaeilge roimhe seo!    Bhí téagar leo gan amhras, bhí siad dáiríre, b’fhéidir ró dháiríre, agus rinne siad a gcuid iarrachtaí féin ‘pobal na Gaeilge a chothú’.   D’eirigh leo  – linn –  méid áirithe a bhaint amach – ach ní raibh pobal na Gaeilge sásta nó ábalta iad a chothú.

Is cosúil anois nach bhfuil aon áit d’ár leithéid, don taithí is don saineolas a bhailíomar i gcaitheamh na mblianta a rabhmar ag obair sa ghort seo anois.  Tá an lochrann bainte ónár lámha ag an dream nua seo agus iad ag maíomh ag ard a ngutha go ndéanfaidh siad an bheart an iarraidh seo.

Guím rath orthu!

Ach táim in amhras.  Is mó m’amhras agus is lú mó dhóchas ná ag aon uair roimhe seo.   Cinnte tá 100 bliain taithí ag an Connacht Tribune sa ghnó seo agus tá dea chlú ar Mháire Ní Thuathail as Ros na Rún agus éachtaí eile Eo Teilifís.   Ach tá foireann ar bheagán taithí roghnaithe acu chun nuachtán a fhoilsiú.

Beidh le feiceáil an mbeidh Gaelscéal faoi eagarthóíreacht Chiarán Dunbar sásta dul sa tóir ar na scéalta móra, na scéalta conspóideacha, scéalta, b’fhéidir, nach mbeidh na h-údaráis sásta a fheiscint i gcló.       Bhí Lá agus Foinse sásta dul sa tóir ar na scéalta seo – agus go minic ní raibh na boic mhóra sásta faoi sin.  Ghlac mé le cúpla glaoch feargach mé féin i gcaitheamh mo bhlianta le Lá.

Más é ‘ag cothú pobal na Gaeilge’ an manna atá le bheith ag Gaelscéal, níor chóir gur ionann sin agus, b’fhéidir, scéalta tabhachtacha, scéalta a fhéadfadh iarmhairtí tromchúiseacha bheith leo, a fhagaint gan dul sa tóir orthu.  Ní gá gur díbhunú Fhoras na Gaeilge nó Udarás na Gaeltachta an toradh a bheadh ar fhoilsiú na scéalta seo – ní fheadar an bhfuil cothrom an Udaráis nó an Fhorais de Watergate amuigh ansin.  An mbeidh an nuachtán sásta dúshlán Sinn Féin a thabhairt mar a thug Lá Nua le linn domsa bheith mar eagarthóír?   Ní fheadar.  Beidh le feiceáil agus le léamh.

Nuair a thosnaíonn iriseoir oilte – murab ionann agus solathróir abhair – ag fiosrú scéil, ní bhionn a fhios aige nó aici cén toradh a bheidh ar an gcuardach.

Tá an claonadh in iriseoireacht chlóite na linne seo bheith ag gearradh na h-acmhainní atá ar fáil chun iriseoireacht fhiosrathach a dhéanamh – dar le Kate Adie, agus í ag caint i mBaile Atha Cliath ag an deireadh seachtaine, tá na meáin ag foilsiú scéalta nach bhfuil iomlán fíor de bharr leisce agus srianta airgid.   Dúirt sí freisin nach raibh ról ag na meáin a bheith ag cothú athmhuintearais mar shampla – agus is dócha go bhféadfadh sí ‘ag cothú phobal na Gaeilge’ a lua san anál céanna – agus gurb é ról na meáin:

Ms Adie said she did not think the media had a role to play in promoting reconciliation. The media should pick up the carpet and find the dirt that had been swept underneath.

“If comment, ideas, opinions, prejudices all get aired, then the possibility of the right outcome is greater. That right outcome is possibly reconciliation.”

Más é ‘cothú phobal na Gaeilge’ an aidhm, bhuel bíodh sin amhlaidh ach nach é sin an misean atá ag Saol?   Níl gá le Saol 2!

Cén fath go bhfuilim ag cur an oiread sin spéise i gcúrsaí Gaelscéal?   Bhuel tá suim agam sa ghnó.   Táim ag saothrú sa ghort seo fada mo dhothain le tuiscint a fháil ar an slí a oibríonn an ghnó.   Ba mhaith liom go mbeadh nuachtán Ghaeilge téagartha ann – ba mhaith liom a leithéid a léamh.   Bheadh suim agam altanna a fhiosrú agus a scríobh dona leithéid de nuachtán ach tá amhras agus imní orm faoin méid atá tuairiscthe i leith Gaelscéal.

B’fhéidir, áfach, go bhfuilim mícheart amach is amach.  Go deimhin tá súil agam go bhfuilim mícheart.

Creidim gurb é seo an seans deireannach do nuachtán Ghaeilge tosnú mar atá Gaelscéal ag tosnú, le tacaíocht dheontais ón ‘stát’ [an Fhoras Teanga Thuaidh Theas sa chás seo agus mar sin tá stát agus dlínse eile i gceist].    Mura n-eiríonn leis, tá sé ionann agus cinnte nach mbeidh an seans céanna ag éinne eile tabhairt faoi.    Gan tacaíocht dheontais ón ‘stát’, beidh orainn teacht ar bhealaí eile chun nuachtán a mhaoiniú agus níl flúirse airgid ann faoi láthair.

Mar a léiríonn Nuacht 24 agus Foinse Nua, ní dúshlán dosharaithe é sin ach an oiread.

Cnamhdroma Uí hAoláin

Is aisteach an scéal é nuair a mhothaíonn Pádraig Ó hAoláin, príomh fheidhmeannach sár eifeachtach Údarás na Gaeltachta, aerthonnta Raidió 1 a thabhairt air féin chun achainí a dhéanamh ar an Roinn Airgeadais airgead atá geallta don eagraíocht chun spreagadh a thabhairt d’fhostaíocht sa Ghaeltacht a chur ar fáil.

Chuala mé eireabal an scéil ar Morning Ireland – agus cé go bhfuil an tUasal Ó hAoláin dóchasach go mbeidh réiteach ann ‘laistigh de mí nó dhó’, fagann an údar go bhfuil sé ag déanamh gearáin sa chéad dul síos go bhfuil ceist ní h-amháin faoi choimitmint an Rialtais don Ghaeltacht is don Ghaeltacht ach don obair is tabhachtaí a bhféadfadh Rialtas bheith ag déanamh sa Stát faoi láthair, ag cruthú agus ag cothú postanna fiúntacha.

Maith thú, a Phádraig, as seasamh suas agus do chuid a rá gan eagla. Mo náire sibh, a Roinn Airgeadais agus a Rialtais.

Ceist mhór go fóill faoi thodhchaí Foinse…

Tá amhras orm anois cé acu nó nach mbeidh eagrán eile de Foinse agus má bhionn féin, ní chreidim go mbeidh sé ann an deireadh seachtaine seo chugainn.

Tar éis dom a thuairisciú go raibh Údarás na Gaeltachta ag teacht ar chapall bán chun an nuachtán a tharrtháíl, ní doigh liom go bhfuil sé chomh soiléir le sin.

De réir an fhíseáin seo, nach bhfuil thar moladh beirte ó thaobh an chaighdeáin de tá aiféaltas orm, a taifeadadh ó Nuacht TG4 Déardaoin agus Dé hAoine (de réir mar a craoladh iad ar an idirlíon), is éard atá i gceist go bhfuil Liam Ó Cuinneagáin ag moladh go gceannódh foireann an nuachtáin Moinéar Teo – agus tá Pádraig Ó Céidigh sásta é a thabhairt doibh ar faic! – agus go mbeadh cabhair ag teacht ón Údarás, seans.

Ar ndóigh d’fhagadh sin go raibh na fadhbanna leis an bhForas fós le sarú. An mbeadh cabhair breise le fáil ón Stát chuige seo?

An bhfuil leitheoirí Foinse, tusa agus mise, sásta a lámha a chur ina bpocaí ar son an nuachtáin.

Rinne mise tairiscint roimhe seo, go bhfuilim sásta €1,000 a chur ar fáíl do Chiste na Meáin Ghaeilge, más amhlaidh go bhfuil 999 Gael eile sásta déanamh mar an gcéanna. Dá mbeadh a leithéid sin de chiste ann, ní bheadh Foinse sa phriacal céanna anois.

Seasann an tairiscint sin. An bhfuil nuachtán nó seirbhís nuachta idirlín iomlán, 24/7, le foireann íochta ag teastáil ó phobal na Gaeilge? Sin an cheist. Anois an t-am le beart a dhéanamh!

Capall bán an Údaráis ag teacht i gcabhair ar Foinse

Is cosúil go bhfuil Údarás na Gaeltachta, ar chapall bán, tar éis teacht i gcabhair ar Foinse, nuair ná raibh Foras na Gaeilge sásta amhlaidh a dhéanamh.

Sin mar atá á thuairisciú ag Nuacht TG4 anocht, de réir mo sheanchara, Séamus Mac Seáin. Níl an scéal iomlán agam.

Níl a fhios agam, áfach, cad é atá beartaithe? An amhlaidh go bhfuil Údarás na Gaeltachta ag ceannach sciar i Moinéar Teo? An amhlaidh go bhfuil deontas tarrthála á thabhairt ag an Údarás don fhoilsitheoir?

Os rud é nach bhfaca mé an scéal de réir mar ar tuairiscíodh é ar Nuacht TG4 – agus nach mbeidh sin ar fáil ar shuíomh an chraoltóra go dtí Dé Luain! – ní fiú dom bheith ag iarraidh míniú a thabhairt díbh.

Ach tá cúpla tuairim agam mar gheall ar an slí chun tosaigh, ar mhaithe le feabhas a chur ar Foinse, nó is teachtaireacht cinnte é go bhfuil gá le feabhas ar an nuachtán, le ‘faobhar’ breise agus is deis é chun an nuachtán a iompó i dtreo nach mbeidh sé ag brath ar an Stat amach anseo.

Tá gá le h-athdhearadh iomlán ar an nuachtán agus ní mór gort ghlanadh a dhéanamh ar na colúnaithe, leithéidí Cathal Mac Coille, Póilín Ní Chiaráin is cúpla duine eile nach luaifidh mé anseo. Ní mór an nuacht a athréimniú mar phríomh ghnó an nuachtáin – ar feadh tamall cheapas nach raibh i gceist le codanna móra de Foinse ach líonadh spáis, seanscéalta le meirg orthu a bhí foilsithe i nuachtáin áítiúla aistrithe go Gaeilge agus athchúrsáilte i Foinse seachtain nó dhó níos déanaí gan aon eolas breise iontu.

Tá sé riachtanach freisin go dtomfadh an nuachtán nios doimhne san idirlíon agus úsáid as uirlisí ar nós Twitter agus Facebook chun margaíocht a dhéanamh, mar atá á dhéanamh ag an Irish Times agus ag RTÉ is go leor eile.

Más fíor an scéal seo, tá áthas orm go bhfuil na postanna slán. Tá beagáinín cumha orm freisin nó ní fhaca mé capall bán ar bith nuair a bhí Lá Nua i dtrioblóid. Ach is dócha gur fánach an mhaise dom bheith á lorg taobh amuigh de Ghaillimh Thiar, toghcheantar an Aire.

Ag an am chéanna, aithním gur forásaí agus gur tuisceanaí i bhfad ar chúrsaí gnó is fiontraíochta Údarás na Gaeltachta ná an Fhoras….

Thabharfainn chomhairle in éadan bheith ag tabhairt an iomarca creidiúna do scéalta an Fhorais faoi chúlchiste Foinse, tuairim is €618,000 de réir dealraimh. Tá seo bunaithe ar fhigiúirí ar fhoilsíodh iad an bhliain seo chaite i gcúntais Moinéar Teo agus cuirtear san áireamh ann, de réir mar a thuigim, ceannaras Foinse maraon le trealamh.

Chuala mé go leor cáineadh ar Phádraig Ó Céidigh ag ocáid an Barr 50 agus daoine ag cur ina leith go raibh sé ag imirt cluiche dainséarach agus go raibh sé caillte aige – agus sin a ceapadh inniu (Dé hAoine) ag am lón.

Ní aontaím leis an tuairim sin cé nach séanfainn go raibh cluiche de short éigean á imirt anseo. An rud nach dtuigtear, creidim, nach bhfuil aon cheangal ar Phádraig Ó Céidigh nó Moinéar Teoranta nuachtán a fhoilsiú dúinn agus caillteanas a bheith acu. Ní caillteanas beag ach an oiread – ach suas le €5,000 in aghaidh na seachtaine. Ar mhaith leatasa go mbeadh sin ag teacht amach as do phóca?

Aithním go bhfuil daoine amuigh ansin a rinne a leithéid d’obair -agus atá á dhéanamh go fóill – gan brabhús ar bith, gan íocaíocht ar bith go deimhin féin. Agus go bhfuil go leor den deonachas seo ann i saol na Gaeilge go fóill?

Ach is mór idir deonachas an ghnath dhuine a dheineann rud ó am go chéile nó fiú go rialta ar son an phobail ach a shaothraíonn slí beatha i slí éigean eile agus bheith ag súil leis an chineal céanna spioraid is cinealtacht ó fhear ghnó atá ag brath ar an obair seo dá shlí beatha. Caithfidh an t-é sin a bheith aireach faoin mbunlíne.

Tá daoine ann freisin a cheapann go bhféadfaidís nuachtán ana bhrea a chur ar fáíl ar €355,000. Ach glac uaimse é, ní mór an méid airgid é sin chun an obair sin a dhéanamh ar ard chaighdeán ar feadh tréimhse fada.

Tá ard mholadh ag dul do An Druma Mór agus Nuacht 24 as an obair atá á dhéanamh acu – ach creidimse go bhfuil siad i dteideal slí beatha a thuilleamh as a leithéid d’obair. Má tá tuairisceoir ar Nuacht TG4 ábalta €53,000 in aghaidh na bliana a thuilleamh ón gcéad lá a théann sé ag obair leis an nuacht sheirbhís, cén fath nach mbeadh tuarastal ionchurtha leis ag iriseoirí sna meáin chlóite? Agus dá mbeadh tuarastail fónta á ioc leis na h-iriseoirí atá ag obair ar Nuacht 24, an mbeadh an nuachtán á fhoilsiú ar €355,000 in aghaidh na bliana?

Tá an dainséar ann go ndíolfaimíd sinn féin faoin luach atá tuillte againn má chloímíd le sean múnlaí smaointeoireachta. Níl mé ar shon an dream nach bhfeiceann ach ‘comhartha an Euro’ nuair a amharcann siad ar an nGaeilge ach níl mé ar shon na sclabhaíochta ach an oiread.

Seó an Údaráis ar an mbóthar – Ó hAoláin

Tá sraith chruinnithe phoiblí á reachtáil ag Údarás na Gaeltachta mar chuid d’iarracht an phobal sa Ghaeltacht a chur ar an eolas faoin éifeacht a bheidh ag na ciorruithe atá déanta ar an eagras ar fheidhmiú an eagrais, na dúshláín atá roimh an eagrais agus romhainn go léir agus an cur chuige ar ghá chun aghaidh a thabhairt ar an dtodhchaí.

Aréir bhí an chruinniú i Múscraí agus bhí an seomra mór in Ostán Ghobnatan i láthair chun cluas a thabhairt do Phríomh Fheidhmeannach an Údaráis, Pádraig Ó hAoláin, agus é ag caint go díreach, ar bhealach nár chuala mé aon fheidhmeannach shinsearach ó eagras stait ar bith eile, leis an bpobal faoi na dúshláin atá romhainn agus an cur chuige ar ghá. Tá buairt ar leith freisin i Múscraí de bharr an phlean atá ag an Aire Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, Éamon Ó Cuív, chun Meitheal Forbartha na Gaeltachta agus Údarás na Gaeltachta a chomhnascadh. Tá aonad den Mheitheal, Meitheal Mhúscraí, ag feidhmiú sa cheantar agus ag cur réimse leathan sheirbhísí ar fáil, go h-áírithe don dhream aosta agus daoine eile a bhí ar an imeall le linn ré an Tiogair Cheiltigh. Bhí siad ann aréir agus iad ag cur in iul nár cheart baint den Mheitheal.

Ar aon nós, is é an ceannlíne thuas an bun rud a theastaigh ón Údarás go mbéarfaimís linn agus sinn ag fagáíl na h-ocáide aréir…

SCANNAL: Aisínteacht Stáit atá ag obair

The question we ask today is not whether our government is too big or too small, but whether it works

Dar liomsa b’é seo an líne ba thabhachtaí in oráid Barack Obama an Mháirt seo chaite. Is é seo croí na ceiste i Stáit Aontaithe Mheirceá agus anseo ar oilean easaontach na hÉireann. Is fiú go mór an t-alt seo ar an cheist a léamh.

Is beag atá cloiste agam sa nuacht go fóill faoi thuarascáil bhliantúil Údarás na Gaeltachta, a seoladh inniu, ach ritheann sé liom go bhféadfadh ceannteideal cineál diultach a bheith ar an scéal i bhfianaise an méid atá ráite le seachtainí beaga anuas faoi mhí éifeacht na h-earnála seirbhíse phoiblí.

SCANNAL: Aisínteacht stait ag obair! Postanna á chruthú le linn culú eacnamaíochta! Fís don todhchaí á léiriú! Gaeilge á spreagadh i measc an phobail!

Sea, tá roinnt trachtairí agus ionadaithe ón saol ghnó imithe ar buile le cúpla seachtain anuas agus iad ag iarraidh na cosa a bhaint ón earnáil seirbhíse phoiblí. Gan amhras ní h-é sin le rá nach bhfuil cúpla pointe maith á dhéanamh – tá rudaí a fhéadfaí a dhéanamh níos fearr. Tá airgead á chur amú i dtograí éagsúla stait, leitheidí an Feidhmeannacht Seirbhísí Sláinte, mar shampla.

Ach, seo an rud, caithfear béim a leagadh ar na h-áisínteachtaí sin a bhionn ag obair. A bhíonn ag déanamh dul chun cinn i ngort nach bhfuil badhúil ar bhealach ar bith. Agus gan aon buiochas a bheith á fháíl acu as a gcuid allais.

De réir na tuairisce atá éisithe ag Údarás na Gaeltachta, is iad seo na cinnlínte ón ráiteas a h-éisíodh inniu:

An líon post sa Ghaeltacht coinnithe slán in 2008

1,269 post nua lánaimseartha cruthaithe

1,024 post nua lánaimseartha ceadaithe le hinfheistíocht iomlán de €100m

Na hearnálacha seirbhísí agus déantúsaíochta nua-aimseartha fós ag fás

Fás i bhfostaíocht i bhfiontair dhúchasacha

An aeráid eacnamaíochta náisiúnta agus domhanda ag cruthú deacrachtaí do chomhlachtaí Gaeltachta.

Bheadh cuma i bhfad Éireann níos fearr ar na bhfigiúirí seo ach amháin gur thug Contact 4 na cosa leo ag fágáil na céadta gan a bpostanna. Fuair an chomhlacht seo tacaíocht ó Údarás na Gaeltachta chun glaolannaí a chur ar bun i nGaoth Dobhair, ar Oileán Acla agus sa Daingean. Tá ordú cúirte faighte ag an Údarás in éadan úinéir an chomhlachta le h-aghaidh £1.2m agus beidh le feiceáil cé acu an bhfaighidh siad an t-airgead seo ar ais.

Ag an am chéanna, is cinnte gur léirigh An tÚdarás an mianach cheart chun an t-airgead seo a lorg, mianach nach ionann leis an easpa cnamh droma atá léirithe ag an Rialtas go dtí seo ar cheist an Bhainc Angla Éireannaigh. Ba mhaith liom, lá éigean, Seán Mac Giolla Phádraig agus a chomhleacaithe a fheiceáil os comhair na cúirteanna ag freagairt ceisteanna faoina iompar i leith na ‘n-iasachtaí’ a fuair siad óna mbanc féin agus, is cosúil, atá á aisíoc as sparán an phobail, sé sin le rá, ár bpócaí féin!

Tá rud eile ar féidir a rá faoi fhigiúirí an Údaráis. Tá siad foilsithe. Níl siad faoi cheilt mar atá torthaí aisínteacht tras teorainn áirithe nach bhfuil tar éis tuairiscí a éisiúint do bhliain ar bith ó 2004 go dtí 2008. Tabhair faoi ndeara nach seo an ‘Tuarascáil Bhliantúil’ – foilseofar sin lá níos faide anonn, ach is tuairisc chuimsitheach macanta é ar an méid a baineadh amach anuraidh. Má tá laincis ar Fhoras na Gaeilge tuarascáil a fhoilsiú go foill de bharr iad a bheith ceangailte le Bord na hAlbanaise Uladh, nach féidir leo ocáid a reachtáil chun a gcuid figiúirí féin a chur os comhair an phobail? Nó an é go bhfuil rud eigean le ceilt ag Foras na Gaeilge?

B’fheidir gur cheart do Brian Cowen aireacht eile a bhunú – nó an cúram a ghlacadh chuige féin, is cuma liom – agus go mbeadh an ról ag an Aire/Taoiseach sin is atá ag Nancy Killefer, ard reachtaire ar fheidhmiú an Rialtais.

An bhfuil spriocanna le baint amach nár baineadh amach?
An bhfuil bealaí níos éifeachtaí ann chun nithe a bhaint amach?
An bhfuil an Rialtas oscailte is tre dhearcach a dhothain – sa deireadh thiar tá siad ag obair ar son an phobail, nach bhfuil?

Dea shampla é Údarás na Gaeltachta don earnáil phoiblí. Níl sé gan locht, gan amhras, ach tá sé ag feidhmiú go h-eifeachtach taobh istigh de na srianta atá air.