Nuacht 24 – fíorú na físe

Tá an tseirbhís nuachta dhigitigh, Nuacht 24, beo faoi dheireadh, deirtear  liom.   Beagnach bliain ó shin ó fhograíodh go raibh an chonradh faighte ag Tomaí O Conghaile agus a cháirde i Fusion i mBéal Feirste, tá na deacrachtaí suntasacha a bhí acu maidir le cúrsaí éagsúla réitithe.

Seo sampla thuas den chineál oibre a bheidh ar bun ag Nuacht 24 – scéal deas ag cur síos ar an obair mhaith atá á dhéanamh i gColáiste Feirste.   Dream óg ag tabhairt an dráma iomráiteach, Dialann Anne Frank, ar árdán sa Baby Grand sa Grand Opera House i mBéal Feirste.

Is maith liom na guthanna óga seo a chloisint ag labhairt na Gaeilge go nádúrtha, de réir a gcanúint féin.   Níl aon náire orthu í a labhairt – a mhalairt glán, is léir go bhfuil siad bródúil aistí agus is dea theist é sin ar scoil ar bith.

Iar scoláire de chuid Coláiste Feirste í Milene Fegan, laithreoir Nuacht 24, agus ar ndoigh tá sí tar éis go leor taithí iriseoireachta agus eile a bhailiú le Nuacht 24, an nuachtán, agus chomh maith le sin b’í Rós Bhéal Feirste ag Féile na Rósanna anuraidh.

Beidh Tomaí O Conghaile, mo shean chomrádaí ag Lá Nua agus duine de na h-iriseoirí agus gniomhaithe is bisiúla sa tír, ina laithreoir freisin agus tuigim go mbeidh sean chomrádaí eile liom, Eoghan O Néill le feiscint ós comhair ceamra freisin.

Tá sé de rún agam féin cúpla scannán a chur ina dtreo le féachaint an mbeidh spéis acu iontu – b’fhéidir go mbeidh tuairisc againn ar chuairt na bhFilí Albanacha go Múscraí ar Nuacht 24 amach anseo?

Beidh le feiceáil!  Más amhlaidh go dtarlaíonn sé sin, déanfaidh mé mo dhícheall mo phus gránna a choimead as radharc an cheamra!

Mar is dual do mhuintir Bhéal Feirste, tá ceannródaíocht ar bun acu.  Níl siad sásta bheith sáite leis an sean rud ach iad, ar nós criú an Enterprise, ag lorg domhan úr agus a leithéid.

Go maire sé i bhfad – agus go raibh rath air!  Live Long and prosper!

Egunkaria, Lá, Foinse agus ‘Saoirse an Phreasa’ san Aontas Eorpach

Saoirse an phreasa san Aontas Eorpach

Tá scéal á thuairisciú ar maidin inniu a thugann mé ar ar thuras ar bhóithrín na smaointe agus a fhagann cheist san aer faoin dearcadh atá againn sa tír seo agus i dtíortha eile san Aontas Eorpach faoi saoirse an phreasa.   Scéal é a thosnaigh go moch maidin Mhárta i mbaile beag tuaithe taobh amuigh de Donostia [San Sebastian] i dtír na mBascach.

Seacht mblian ó shin,agus Lá go fóill ina nuachtán seachtainiúil, dhein fórsaí slandála na Spáinne ruathar ar cheanncheathrú an nuachtáin laethiúil Bhascais, Egunkaria, agus na h-údaráis ag maíomh go raibh an nuachtán ag tacú le ETA.   (Is amhlaidh go raibh eagarthóir an nuachtáín tar éis úrlabhraí ETA a chur faoi agallamh – an oiread is a dhéanfadh aon eagarthóir nuachtáin le h-eagras aintoisceach radacach chun tuiscint a fháil ar a bpleananna agus é sin a roinnt le leitheoirí – ní h-ionann sin agus tacaíocht!)

Ar aon nós, cuireadh ballraíocht d’ETA i leith an eagarthóra, Martxelo Otamendi, agus cuireadh eisean agus ceathrar eile faoi ghlas. Laochra saoirse an phreasa iad Martxelo, Iñaki Uria, Joan Mari Torrealdai, Txema Auzimendi  agus Xabier Oleaga.  Céasadh iad i bpriosún agus bagraíodh marú orthu.     Scaoileadh saor iad tar éis roinnt míonna ach bhí na cúiseanna go fóill ina gcoinnibh.  Dúnadh an nuachtán agus níor osclaíodh ó shin é.

Ach an lá tar éis don nuachtán Egunkaria bheith dúnta, bhí nuachtán eile Bascaise sna siopaí. Tá Berria ag dul ó shin  – agus b’onóir domsa go raibh altanna liom sa dhá nuachtán.

Is cás mór saoirse an phreasa an cás seo.   Go bhféadfadh sé titim amach i dtír atá ina bhall stát den Aontas Eorpach go ndúnfaí nuachtán de bharr easaontas an Rialtais leis an nuachtán.  Duradh gur ar bhonn an ‘chogaidh in éadan sceimhle’ a dúnadh Egunkaria, ach i bhfirinne ba bheart díoltais é an dúnadh in éadan pobal na Bascaise mar gheall ar bheartais ETA, amhail is go raibh an pobal sin ag tacú le ETA.  In ainneoin chomh mór is a bhí an chás seo ó thaobh saoirse an phreasa de, ba bheag tuairisciú a deineadh faoi i nuachtáín na hÉireann seachas i Lá.

Na h-íomhánna a chonacthas, poilíní faoi phuicíní agus iad armtha ag druidim nuachtáin, chuaigh siad glan in éadan an tsoiscéal Eorpach a bhionn á chraobh scaoileadh ag na h-údaráis.  Ní fhéadfadh a leithéid de rud titim amach anseo, an bhféadfadh.

[Ar ndóigh, creidimse gur tharla rud éigean cosúil leis in Éirinn nuair a druideadh Lá Nua agus Foinse de bharr ‘easpa tacaíochta’ an Fhorais agus anois go bhfuil an dream iriseoirí a bhí ag cur na ceisteanna crua agus ag déanamh fiosruithe fagtha ar an imeall agus glúin nua ‘solathróirí abhair’ fostaithe ina n-áít – ach sin mo shean phort agus tá a fhios agaibh cá sheasaim!]

Tá an cás anois thart.  Tá sé ráite ag Ard Chúirt na Spáinne gur míléamh ar an mBunreacht an cinneadh an nuachtán a dhúnadh i 2003:

The ruling also points out that the closure of Egunkaria was “not directly covered by the Spanish Constitution”. “The mistaken vision that anything to do with the Basque language and all culture in that language must be being promoted or controlled by Eta leads to a mistaken interpretation of the facts,” the ruling continues to say.

“It was clear from the newspaper’s editorial line that it did not follow Eta’s instructions”, it concludes.

Ná h-abair nach bhféadfadh a leithéid titim amach in Éirinn!      Má tá ceacht ar bith le foghlaim ó scéal Egunkaria, go gcaithfidh pobal Ghaeilge na hÉireann, má theastaíonn nuachtán neamhspleach agus neamh eaglach uainn é a mhaoiniú as ár bpócaí féin go direach, seachas é a dhéanamh trí aisínteachtaí atá faoi smacht pholatúil phairtithe éagsúla, aisínteachtaí ar nós Foras na Gaeilge atá i gceist agam.     Ach b’fhéidir go bhfuil an cath sin caillte theana féin.  [Iar nóta: Mo phardún – nach bhfuil Nuacht 24 ann, gan maoiniú ar bith, mar chomharba ar Lá.   Ba dheas an rud é, áfach, dá mbeadh an t-airgead ann ó lucht na Gaeilge chun tacú leis an dtogra sin….]

Is fiú go mór an chúntas seo a foilsíodh i Time i 2003 a léamh.

First came the predawn trip, blindfolded in the back of a Spanish paramilitary van, from his home in Tolosa to a police cell in Madrid. It was there, claims Martxelo Otamendi — the last managing editor of the now banned Basque-language daily Egunkaria — that his ordeal began. While police interrogated him about his newspaper’s alleged links to the Basque separatist terror organization ETA, he claims they had him stand naked in his cell for three days, with a chance to sit down only every five hours. Otamendi, 45, says the police humiliated him for his homosexuality, telling him to “take the position I use when my lover and I make love.” On the third day, he says, they gave him the notorious treatment known as la Bolsa — “the bag” — a plastic sack pulled over the head to cause a panic they hoped would compel him to name his ETA contacts. But Otamendi insists he has none. His only relationship with the terrorists, he says, was several interviews conducted years ago. “There’s never been any suggestions from ETA to our paper, no orders, absolutely nothing,” he says.

Otamendi’s explosive and still unproven story has been vociferously denied by the Spanish government. Nevertheless, the Feb. 20 closure of Egunkaria and the detention of 10 of its managers — five of whom remained in custody last week — have given fresh focus and energy to Basque feelings of martyrdom. A crackdown meant to weaken Basque national solidarity may have done the reverse.

Tuilleadh: http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,901030317-430697,00.html#ixzz0kyGZe2Fp

Is féidir libh teachtaireacht tacaíochta a sheoladh chuig Berria tre twitter.  Is é #egunkarria an seoladh le h-úsáid sa teachtaireacht agus feicfear tú ar an bpríomh leathnach….

iGaeilge ar phríomh leathnach Berria.....

Independent ar fáil saor in éineacht le Foinse [Nua]

 

Foinse snásta suas go dáta

Cheannaigh mé Foinse Nua ar maidin agus fuair mé an Irish Independent saor in aisce in éineacht leis… Ní raibh aon fhoclóir Ghaeilge Béarla ann áfach.

 

Iatán 24 leathnach tablóideach lán daite atá i gceist le dearadh snásta agus teacht i láthair taithneamhach.   Is léir go bhfuil fios a gnó ag an Eagarthóir nua, Emer Ní Chéidigh agus tá moladh nach beag ag dul di as ucht an méid oibre atá déanta chun Foinse a fhorbairt  agus aghaidh nua a chur air.

Beidh aithne againn ar na pearsaí atá ag scríobh don nuachtán – leithéidí Daithí O Sé, Blathnaid Nic Donnchadha (Paisean Faisean) agus Gemma Ní Chionnaith (Anocht FM), Hector O hEochagáin agus Mícheál  O Conaola.    Glacaim leis gur scriobhnóirí rialta iad seo – ach tá dornán ainmneacha eile luaite leis an gcéad eagrán, ainmneacha a thugann le fios an meas atá ar Phádraig O Céidigh, foilsitheoir Foinse,  i ndorchlaí na cumhachta.

Uachtarán na hÉireann, Maire Mhic Giolla Iosa, An Taoiseach, Brian O Comhainn, agus, ar leathnach na litreacha, leithéidí Enda Kenny, Eamon Gilmore, Mary Kennedy, Máirtín O Muilleoir agus Peadar Mac Fhlannchadh – tá litir comhghairdis uatha san ar fad ar leathnach na litreacha.    Tabhair faoi ndeara nach bhfuil aon litir comhghairdis ann ó phríomh fheidhmeannach Fhoras na Gaeilge, Ferdie Mac an Fhailigh.

Is beag nuachta sa nuachtán nua.   As an 24 leathnach, níl ach cúig leathnach nuachta ann agus tá colún Dhaithí Uí Shé faoi ‘Jedward’  maraon le focal failte ón Eagarthóír san áireamh ansan.   Tá dhá leathnach eile le ‘nuacht’ mar cheannteideal orthu – ach anseo tá colúin ó Mícheál O Conaola (Cén baile is feiliúnaí don Oireachtas), athchúrsáil ar abhar Gaelport agus colún airgeadais.      Tá tús áite tugtha d’agallamh leis an Aire Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, Éamon O Cuív, agus a gheallúint go bhfuil airgead na gColáistí Samhraidh slán ‘go foill’.

Ní caineadh é sin, mar a cheapfá, nó níl sa nuacht ach gné amháin i bpacaiste iomlán nuachtáin an lae inniu, trath go mbionn an nuacht le fáil 24/7 ar an idirlíon.  Tá ar ‘nuachtáin’ iad féin a chur in oiriúint don ré go bhfuil eolas ag an leitheoir ar an nuacht is déanaí ó fhoinsí eile roimh a shroicheann an nuachtán féin a lámha.

Is athrú iomlán Foinse Nua ar an sean Foinse.  In áit go raibh an sean Foinse tuatach agus sean aimseartha ina chur chuige agus ina dhearadh, tá Foinse Nua nua aoiseach agus snásta.    An feabhas é seo?  Braitheann sé sin ar do dhearcadh.  Más leitheoir rialta an “Irish Times” tú,  mar a mhaíonn go leor Gaeilgeoirí aitheanta agus iad á léamh i dteannta le latte na maidine, bhuel ní bheidh morán sásaimh anseo duit.

Nuachtán é seo atá dírithe ar na scoileanna agus ar na bhfoghlaimeoirí Ghaeilge don chuid is mó – tá 10 leathnach nó 40% den nuachtán dírithe orthu san.   Tá ceithre leathnach spóirt ann – san abhar seo tá aistriúcháin ar dhá leathnach d’ailt ó ghné scriobhnóirí an Irish Indo, Tony Ward agus Vincent Hogan.     Arís ní miste sin – is úsáid mhaith é ar acmhainn an Indo agus ar ghnó an aistriúcháin.

 

Nuacht 7 - nuachtán a dhéanfadh an beart taobh le taobh le Foinse

An eilifint sa seomra nach bhfeictear tagairt ar bith do sa nuachtán, an chinneadh atá le déanamh ag Foras na Gaeilge faoin chomórtas atá le déanamh ag bord na h-institiúide teanga tras teorainn Dé hAoine faoi na h-iarratasóirí ar an gconradh seachtainiúil a dhiultaigh Foinse i mí an Mheithimh.   Ní h-é gur ligeadh i ndearmad é a lua, táim ag glacadh leis, ach fagann an t-easnamh maraon leis an liosta le h-áireamh de thacadóirí cumhachtacha atá bailithe ag an nuachtán, An Taoiseach, an tUachtarán, ceannairí an fhreasúra – ceist mhór san aer.   An mbeidh an cnamh droma ag an bhForas leanúint leis an gcomórtas a thosnaigh siad – agus a chuir grúpaí isteach air le dóchas ionraic agus le h-uaillmhian measúil – nó an dtapóidh siad ‘deis’ gan leanúint leis agus na h-iarratasóirí a fhagail ar an dtrá folamh? Go deimhin ní doigh liom go bhfuil an Foras luaite olc nó maith san eagrán seo de Foinse.

 

Ceapaimse go bhféadfadh nuachtán seachtainiúil Ghaeilge le cois Foinse bheith rathúil agus go mbeadh an nuachtán sin tarraingteach do lucht léite Foinse agus Lá Nua roimhe.  Bheadh sé mar ‘bhreischéim leitheoireachta’ do lucht Foinse agus tá sé sin tabhachtach freisin.   Creidimse go mbeadh an nuachtán atáim féin luaite leis, Nuacht 7, go maith ábalta an ról sin a ghlacadh agus go bhféadfadh sé tarlú gur mó suim na bpairteanna, má thuigeann sibh mé.  Is deis é seo don Fhoras le tapú, má thapaíonn siad é.    Ach d’fhéadfaí a rá faoin Fhoras an méid a duradh faoi John Bruton trath:  dá mbeadh anraith sa bhaisteach, bheadh siad amuigh faoin chlagar le forc.

Guím gach rath ar Foinse [Nua].   Is céim chun cinn é d’fhoilsitheoireacht na Gaeilge agus is maith ann é.     Guím gach rath ar an Eagarthóir, Emer Ní Chéidigh, agus ar a foireann.

 

Tréan oibre á dhéanamh ag muintir Nuacht 24 - gan deontas freisin

 

Rás dhá chapall le h-aghaidh nuachtán seachtainiúil?

An bhfuil sé tabhachtach go mbeadh an nuachtán seachtainiúil nua lonnaithe sa ‘Ghaeltacht’?  Agus, má tá, an bhfuil sé tabhachtach go mbeadh an nuachtán sin suite i gConamara? 

Ceisteanna iad san a ritheann liom tar éis dom tuairisc a léamh sa Sunday Business Post faoin chomórtas atá ar bun ag Foras na Gaeilge chun nuachtán nua Ghaeilge a aimsiú, tar éis cliseadh Foinse níos luaithe i mbliana.  Ar an droch uair níl an tuairisc ar líne ar shuíomh an nuachtáin ach roinnfidh mé libh cuid de na mór phointí.   [Nóta: Buiochas le Gaelport, seo chugaibh nasc le h-aghaidh an alt.] 

Ar an chúig iarratas, tá iarrataisí ó fhoireann Foinse, Nuacht 24, Bard na nGleann i Múscraí, Independent Free Newspapers (nach ionann agus Independent Tony O’Reilly) agus comh-iarratas ó Mháire Ní Thuathail is an Connacht Tribune. 

Dar le hAntón Mac Cába, an tuairisceoir a chuir an alt ar fáil don Post (tá sé Media and Marketing Section), is ag Nuacht24 agus Foinse atá an taithí is faide ó thaobh foilsiú nuachtáin Ghaeilge. 

Níl aon amhras gur ráiteas fírinneach é sin – cé nach gá gur buntáiste é. 

Ach is é an ráiteas atá luaite le Seán Tadhg O Gsirbhí, iar eagarthóir Foinse, a thugann lón machnaimh an lae dom. 

Former Foinse editor Seán Tadhg O Gairbhí said that it was very important a new paper was based in the Gaeltacht.  ”The four of us live in the Conemara Gaeltacht, and we would be creating jobs in the Gaeltacht.  We applied because we felt there was a gap after the closure of Foinse and a lot of people came to us and said the same thing.”

De réir Seán Tadhg, mar sin, is é an príomh bhua atá ag a iarratas go bhfuil sé lonnaithe sa Ghaeltacht agus, ós rud é go bhfuil sé féin lonnaithe i gConamara, maraon le triúr eile, go bhfuil sé ‘ana thabhachtach’ go mbeadh an nuachtán nua lonnaithe ‘sa Ghaeltacht’. 

Tá amhras orm.  Sa chéad dul síos, cén fath go bhfuil sé ‘an tabhachtach’ go mbeadh an nuachtán Ghaeilge suite sa Ghaeltacht thar aon cheantar eile?  

Ni chreidim é.  Ar ndóígh ní mí bhuntáiste é bheith suite sa Ghaeltacht níos mó chomh fada agus go bhfuil ceangal maith idirlín agat.     Is féidir leat teacht ar an nuacht agus, anuas ar sin, is féidir leat an nuachtán a sheoladh chuig an chlólann gan aon deacracht.

An amhras atá orm go stopann an Ghaeltacht atá Seán Tadhg ag tagairt do ar an mbóthar go Bearna.  Tá an meoin ‘Little Conamara’ go forleathan sa tír seo.  Ní aithnítear aon ghaeltacht bheith ann seachas Conamara agus cúpla cúinne j dTír Chonaill is Ciarraí.   Meoin treabhúil, tuathúil is tuatach é seo a fhagann go bhfuil ceannaras na bpríomh meán Ghaeilge suite i gConamara, mar atá TG4 agus Raidió na Gaeltachta.    Agus tá an meoin tuatach sin le sonrú sna sceidil a chuireann an dhá mheán sin ar fáil dar liom. 

An pobal a labhrann Ghaeilge sa linn seo, is pobal cathrach é.   Agus creidim go bhfuil gá le riar a dhéanamh ar an bpobal sin.   Má léann an pobal cathrach an nuachtán nua, léifidh an pobal Gaeltachta é chomh maith.   Mar teastaíonn ón pobal Gaeltachta bheith cosúil leis an pobal cathrach.     Ar éigean go dtarlóidh sé ar mhalairt threo.  

Maith go leor, más é an príomh sprioc atá ag an dtogra seo ‘postanna a chruthú i gConamara’ nó, fiú, postanna an cheathrar a bhíodh ag obair ag Foinse a thabhairt ar ais doibh, ach an é sin sprioc an chomórtais?  Nach é an sprioc atá ag an bhfiontar seo nuachtán nua a aimsiú a bheidh á léamh ag pobal na Gaeilge ar fuaid na tíre agus, go deimhin, ar fuaid na cruinne?    Anuas ar sin, is é an sprioc ar cheart a bheith ag an nuachtán seo cuidiú agus spreagadh a thabhairt d’fhás phobal na Gaeilge seachas riar a dhéanamh ar phobal Ghaeltachta atá á chreimeadh i rith an ama ag iarrachtaí éagsúla chun ‘teorainneacha na Gaeltachta’ a ath-tharraingt.    

Ba i Foinse is mó a fuair an feachtas seo poiblíocht – agus ar ndóigh is é an toradh ar seo na moltaí i dTuarascáil Mhic Carthaigh atá bunaithe ar an mbun fhiric nár oibrigh na scéimeanna éagsúla chun tacú le labhairt na Gaeilge a spreagadh sa Ghaeltacht. 

Dar liomsa, tá an raiteas ó Sheán Tadhg dírithe go mór mór ar an bhagairt a fheiceann sé ó Nuacht 24 a chur ar cheal.  Tá Nuacht 24 ag tairgeadh nuachtán de chaighdeán ard GAN AON CHABHAIR ón stát, thuaidh nó theas, agus is féidir a fheiscint dá bhfaigheadh an nuachtán sin tacaíocht d’aon tsort go mbeadh sé ar a laghad chomh maith is a bhí Foinse ar an lá is fearr ag an nuachtán sin. 

Tá níos mó ná dhá chapall sa rás seo, áfach, nó tá Bard na nGleann ó Ghaeltacht Mhúscraí, gaeltacht nár shíl Raidió na Gaeltachta gurb fhiú suirbhé éisteoirí a dhéanamh ann, agus Nuacht 24 ó Ghaeltacht Bhéal Feirste, nach n-aithnítear mar Ghaeltacht toisc é bheith taobh amuigh de na 26 contae cé go dtuigtear go forleathan go bhfuil pobal chomh Gaelach ann is atá in áit ar bith ar fuaid na tíre.

Ni miste liom cé bhuann an chonradh seo – chomh fada agus go mbeidh an nuachtán buach ábalta agus toiltheanach  dul sa tóir ar an líon is mó leitheoirí seachas riar a dhéanamh ar sciar bheag agus ar leith den phobal.

Níor cheart go mbeadh toradh an chomórtais seo ag brath ar shuíomh an nuachtáin bheith i gConamara.   Is iad dearcadh agus cur chuige an nuachtáin na treithe ar cheart díriú orthu. 

Os rud é go bhfuilim ag tabhairt rás capaill ar seo, ní fheadar arbh fhiú dul go dtí Paddy Powers agus fiafraí do cé acu an bhfuil sé sásta geall a ghlacadh mar gheall ar an dtoradh….

Séasúr na seafóide agus séasúr na G-spóireachta

Tá ‘G-spóireacht’ ar siúl anocht ar an gCeathrú Rua faoi mholtaí Thuarascáil Mhic Carthaigh agus na h-impléachtaí don Ghaeilge agus don Ghaeltacht.  Ní olc an rud é sin agus dá mbeadh deis agam, d’imeoinn ann.   Tá tuilleadh eolais ar fáil anseo….

Is maith ann an diospóíreacht seo agus tagann sé leis an méid a deir Breandán Delap in alt bhrea ar Beo.ie na míosa seo chaite faoin úsáid atá á bhaint as an eigeandál eacnamaíochta seo chun tabhairt faoin chaiteachas ar an nGaeilge is ar an nGaeltacht.

I gcroílár na díospóireachta seo caithfear plé a dhéanamh ar an luach a chuirtear ar chearta teangan. An dtig géilleadh do phrionsabail de réir mar a athraíonn cúrsaí geilleagair? B’fhíor don Choimisinéir Teanga, Seán Ó Cuirreáin, nuair a thug sé le fios i mbliana nár cheart breathnú ar antacaíocht atá de dhíth ar an Ghaeilge mar ábhar roghnach breise: “Isbuanchearta iad cearta teanga; ní lamháltais ná pribhléidí iad a thugtar le linn aimsir na flúirse. Níl luach níos lú leis an gcoincheap a bhaineann le cearta agus le comhionannas nuair is i gcomhthéacs teanga é.” Nó lecasadh úr a chur ar an sean-nath: “Language rights are rights forever, not just for Christmas!”

Creidim go bhfuil an ceart ag Breandán nuair a thugann sé le fios gurb ionann agus an Nollaig ag cuid againn blianta an Tiogair – bhí an t-uafás airgid á chaitheamh ar aistriúchán na gcaipédsí Stáít agus níl deireadh leis an gcaiteachas sin go fóill.  Dá dtagadh an Ciste Idirnáisiúnta Airgeadais in áít an Rialtais, cheapfainn gurb é seo an cineal caiteachais a chuirfí deireadh leis láíthreach.  Cad is fiú bheith ag aistriú caipéisí oifigiúla go Gaeilge mura bhfuil ach an dornán is lú daoine á léamh?

Ach seo sinn anois – ag fánúint ar phlean atá le foilsiú uair eigean agus níl a fhios againn cén uair nó ní ionann an tuiscint atá ag an Aire  ar sprioc am is atá agamsa nó agatsa.    Tá an comhthéacs athruithe go h-iomlán ag Tuarascáíl McCarthy agus mura n-aithnímíd é sin anois agus dul i ngleic leis i slí atá ciallmhar, is measa dúinn a bheidh sé.

Thagair Breandán Delap do roinnt altanna a fhoilsíodh le déanaí ar an gceist seo – cuid acu maslach is spídiúil is aineolach, cuid eile acu ar cheart aird a thabhairt orthu.   Luaigh sé altanna leis an iar Thaoiseach Garret Fitzgerald inar mhol seisean do na Glasaigh:

“The Greens might also gain considerable kudos by using their new bargaining power to force Fianna Fáil to abandon the extravagant and anti-environmental Ó Cuív policy of requiring State bodies to publish expensive glossy reports in Irish as well as English, and requiring these bodies to throw out their notepaper so as to substitute it with Irish- language headings. That is the kind of playacting that undermines necessary public support for the language.”

Luaigh sé freisin caint a thug an Dr. Eoin O’Malley inar cuireadh Acht na dTeangacha Oifigiúla sa réimse céanna agus na h-innil votála leictreonacha atá taréis na milliún a chosaint orainn agus gan aon rath faighte againn uathau.  Cuirim le sin alt amháin eile, a fhoilsíodh sa Sunday Independent ag an deireadh seachtaine, ón Dr. Colum Kenny, léachtóír i bpolasaí theilifíse ag DCU agus namhaid seana bhunaithe do bhunú TG4,  fear a raibh mé ag diospóireacht leis uair nó dhó roimhe seo, agus an port atá á thuairisciú aige siúd go mbeidh na seóanna is fearr ar RTÉ thíos leis má thugtar sciar d’airgead an cheadúnais do TG4 mar atá molta ag Tuarascáíl McCarthy.

Ar ndóigh is é TG4 – agus níl sé gan locht – an seod Gaelach.  Dá bhfaighfí reidh leis, buille mór a bheadh ann do shaol na Gaeilge cé nach buille marfach a bheadh ann i bhfianaise an spioraid atá léirithe ag lucht nós* agus Nuacht 24, tionscnaimh tuaisceartacha, le tamall anuas.

Tá gá le ‘G-spóireacht’ agus tá súil agam go mbeidh sé de acmhainn ag lucht riartha na diospóireachta anocht míreana a thaifeadadh agus a chraoladh ar an idirlíon sna laethannta romhainn. Beidh orainne freisin tosnú ag reachtáil ár gcuid diospóireachtaí féin….

Faoiseamh de dhith tar éis na deireadh seachtaine….

Deireadh seachtaine saoire bainc mo thóin!   Bhí an deireadh seachtaine díreach caite an ghnóthach anseo i gCúil Aodha agus muintir na h-áíte go dícheallach ag ullmhú le h-imeachtaí éagsúla.   Faoiseamh atá i gceist le tús na seachtaine úire.

Faoiseamh agus pleisiúr atá i gceist nuair a fhoilsítear an eagrán is déanaí de Nuacht 24, príomh nuachtán náisiúnta agus idirnáisiúnta na Gaeilge, agus nuair a chuirtear in iúl don phobal an méid sin leis an teachtaireacht úd ar An Druma Mór.  Ní túisce go mbionn an eagrán is déanaí ar mo scaileán ná go mbím ag súil go mór leis an gcéad eagrán eile.

Mar atá ráíte agam anseo roimhe, is ag Nuacht 24 atá seilbh na liathróide chomh fada agus a bhaineann sé leis an ‘gcomórtas’ atá á reachtáíl ag Foras na Gaeilge chun comharba a aimsiú ar Foinse, a lig siad leis imeacht le sruth i mí an Mheithimh.   Tá Eoghan  O Néill agus a cháírde chomh fada sin chun tosaigh go bhfuil sé geall le bheith ag amharc ar Chiarraí ag tabhairt greadadh nach beag do pheileadóirí Bhaile Atha Cliath ar bhrat Bhriotanach Pháirc an Chrócaigh Dé Luain.  Is Corcaioch mise agus, mar sin, mothaím pian lucht peile na hArd Cathrach – cé go gcreidim go raibh sé aiféiseach go raibh talamh tirim á dhéanamh ag na trachtairí peile de ‘chosa nite’ na gCiarraíoch.  Ní h-ionann an rud a ghuíonn tú ar a shon agus an rud a tharlaíonn ar pháirc na h-imeartha, tá’s agat.

Ach ní chuige sin atáim.  Is le moladh a thabhairt do Nuacht 24 atáim inniu – agus ní de bharr go gcuirim féin colún ar fáil go deonach don nuachtán atáim ag déanamh san.  Bhíos ag léamh Nuacht 24 ar maidin agus, mar a dheinim go rialta, tosnaím le colún mo shean chara, Gearóid O Cairealláin.   Bhíodh ‘Seo an rud’ ó pheann Ghearóid ina bhuaic phointe i Lá – agus is deas liom go bhfuil faobhar ar pheann Ghearóíd aris agus Nuacht 24 ar an bhfód.

Bhí sé ag tagairt do na Gaeil móra le rá a bhí ag scríobh in altanna i Nuacht 24 roinnt seachtainí ó shin, ag scríobh agus na deora ag sileadh óna súl, faoi ná raibh aon nuachtán Ghaeilge ann níos mó anois go raibh Foinse á bhású ar an slí céanna is ar cuireadh Lá Nua chun báis roimhe sin.

Nách dtuigeann na saoithe seo an íoróin a bhaineann le bheith ag rá a leithéid in altanna atá á fhoilsiú i Nuacht 24, an t-aon nuachtán Ghaeilge atá fagtha.     Dearcadh sean fhaiseanta ar nuachtáin atá ag lucht caointe Foinse – agus ní chreidim ar feadh noiméid gur chaoin siad deor le bás Lá Nua nó níor áirigh siad an nuachtán sin ina nuachtán cheart ar chorr ar bith.

Tá anailís ghéar ag Gearóid ar na bhfathanna lena dearcadh maslach, fiú más dearcadh neamh choinsiasach é, i leith Nuacht 24 agus Lá Nua.   Creideann sé gur dearcadh crioch dheighilteach atá ar chúl cuid den mheoin aigne sin – ach léiríonn an dearcadh freisin an spleachas maraitheach atá ag céasadh na Gaeilge agus na nGael le tamall anuas, an spleachas tachtach seo ar an Stát.

Is léir go bhfuil sé sa bhfuil ag cuid againn, nach féidir le glacadh le rud ach é bheith tite anuas chugainn mar a thitfeadh blúirín aráin ó bhórd bídh an Stáit.  Ní foirfe go faofa ag an Stát is cosúil.   Ar ndóigh má tá an Stát ag seachaint na dualgaisí atá air – agus má tá dream eile go neamhspleach ag seasamh sa bhearna agus ag déanamh na h-oibre sin – ba cheart duínn bheith buioch agus ag áireamh na mbeannachtaí.

Agus chun riar a dhéanamh ar an gcur chuige craiceáílte sin, tá Foras na Gaeilge ag reachtáíl comórtais chun nuachtán nua a fhoilsiú.    A leithéid d’amaidí.  Is aimsir na h-eigeandála é seo – ba cheart don bhForas a rá, ós ard, go bhfuil siad ag tabhairt urraíochta do Nuacht 24 arbh fhiú €100.000 sa bhliain é abraimís agus nach bhfuil siad chun leanúint leis an gcomórtas craiceáilte seo.   Ní gá comórtas poiblí a reachtáil ar son urraíochta – thug siad urraíocht €65,000 don Sunday Independent chun dluth dhioscaí maidir le foghlaim na Gaeilge a scaipeadh agus ní raibh comortas ann chuige sin.

Níor cheart go mbeadh ar Nuacht 24 aon athrú a dhéanamh ar an módh scaipeachán – ach b’fhéidir go gcuideodh seo leo daoine a íoc – agus nílim ag caint orm féin nó ní ghlacfaidh mise pingin as mo cholún – mar is ceart.     Bheadh sé seo ina shocrú eatramhach go dtí go mbeadh Nuacht 24 – agus ní aon ‘carpetbagger’ eile – in ann socrú ceart a dhéanamh leis an bhForas nó cibé dream a thagann i gcomharbacht ar an bhForas chun nuacht sheirbhís atá maoinithe mar is ceart a chur ar fáil.

Tá ré nua breactha don Ghaeilge agus don Ghaeltacht le foilsiú tuairisc McCarthy.  Tá na baincéirí agus na forbróirí is na polaiteoirí a thug go dtí an poll ifrinn seo sinn ag suí go te agus taimíd go léir ceaptha le h-ioc as a bhfeall agus a bhfaillí.     Tá modhanna nua oibre ag teastáil chun torthaí nua fónta a bhaint amach.  Má leanaimíd lena sean módhanna, ná bíodh íontas orainn má bhionn na torthaí tubaisteacha céanna ar an saothar.

Aire ina ‘imreoir ar an gclaí’

Thárla sé os comhair ár súile – rinne sé é go glic agus gan forogra ar bith. Ach, go tobann, tá dhá bhliain curtha leis an plean 20 bliain chun an Ghaeilge a athréimniú mar theanga phobail i dtír dhá theangach ag an Aire Ghnóthai Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, Éamon Ó Cuív.

In alt sa Sunday Times inniu, deintear tuairisciú ar an sprioc go mbeidh trí oiread na gcainteoirí Ghaeilge ann faoi 2030. Anois bhí mise den tuairim – agus tá a fhios agam go raibh sibhse den tuairim céanna – gurb é 2028 an spriocdáta a luaigh an Aire Ó Cuív leis an chéad lá riamh a fhoilsíodh an straitéis roimh Nollaig i 2006.

An tuairisceoir san Sunday Times, Stephen O’Brien, níl eolas beacht aige ar an straitéis seo nó cuireann sé an scéal seo i láthair amhail is gur scéal nua é agus níl aon tagairt ann do phlean san alt ach is ag tagairt do straitéis a bhionn an t-alt an t-am ar fad.

The strategy was devised at a cabinet sub-committee chaired by Brian Cowen, the taoiseach. Currently 85,000 Irish people describe themselves as fluent, daily speakers while 1.6m say they are competent in the language. The government wants these figures to increase to 250,000 and 2m in 20 years.

Is dócha nár cheart dúinn bheith ró bhuartha faoi dátaí agus a leithéid. An rud ar cheart dúinn áird a dhíriú air, an straitéis nó an plean féin.

Agus níl aon rud ró úr faoin phlean seo. Niorbh é fo-choiste an Rialtais faoi chathaoirleacht an Taoisigh a bheartaigh é ach an oiread ach beirt fhear, Seamus Mac Seáin agus Gearóid Ó Cairealláin, is an phobal a thóg siad i mBéal Feirste timpeall ar Chultúrlann McAdam Ó Fiaich.

Dúirt Aodan Mac Poilín ón Iontaobhas ULTACH leo ag an am sin gur eilifint bhán a bheadh sa Chultúrlann ach lean siad orthu lena bplean uaillmhianach. Anois tá an Cultúrlann céanna ina ghormchló ar straitéis athbheochana na Gaeilge ag an stát ó dheas, stat a chaith 80 bliain, mar dhea, ag cur chun cinn na Gaeilge.

To achieve this 2030 target Eamon Ó Cuív, the gaeltacht minister, is planning a network of Irish-language cultural centres in cities and towns in order to increase the opportunities people have to speak as Gaeilge. Ó Cuív says he wants Irish-language organisations to follow the GAA’s lead by modernising their facilities and building local centres….

Ó Cuív wants cities and towns to develop a network of Irish cultural centres similar to Belfast’s Culturlann, a converted church now home to a bookshop, restaurant, art gallery and theatre. A second Irish-language cultural centre, Culturlann Ui Chianain, is due to open shortly in Derry.

“If you want to socialise in Dublin through Irish, there is nowhere to go except the rather dingy place that [Irish language organisation] Conradh na Gaeilge very cleverly set up in the 1970s,” Ó Cuív said. “It has served its purpose, we need to modernise [it] and they’d admit that.”

Ach, fan noiméad, ní rud úr é seo fiú ó bhéal Uí Chuív. Ag an Oireachtas i gCathair na Mart i 2007 i nDoire Cholmcille i 2006 nár fhogair sé an uaillmhian céanna, sara raibh cruinniú ag an bhfochoiste seo atá faoi chathaoirleacht an Taoisigh, Brian Ó Comhainn. Rinne mé tuairisciú ar an gcaint a thug sé le h-aghaidh Níl a fhios againn go fóíll, áfach, cé acu an raibh cruinniú nó dhá chruinniú nó níos mó nó níos lú ag an bhfochoiste seo ó shin – ach is cosúil, más aon tomhas an tuairisc seo ar thoradh shaothair an bhfochoiste, ná raibh gá leis ar chorr ar bith nó bhí an plean réitithe roimh ré agus nach bhfuil ag titim amach ó shin ach cur i gcéill de phroiseas chomhairleachta agus meilt ama (is airgid).

Ba choma liom sin, fiú, chomh fada is go dtiocfadh Aire Rialtais ar nós Ó Cuív ós comhair an phobail le rá cad iad na pleananna atá ag an Stát cuidiú leis an bproiseas seo. Nílim ag caint go díreach ar airgead. Táim ag caint ar thacaíocht phraicticiúil eile ar féidir leis an Rialtas a thabhairt – faoiseamh cánach sa bhreis le h-aghaidh infheistiú sa Ghaeilge mar shampla?

Mo chomhairle ar seo: Ná bíodh eagrais nó gniomhaithe Ghaeilge ag fánacht ar fhoilsiú an phlean seo – cé go gcreidim gur leid laidir é foilsiú an ailt seo ag an am seo go bhfuil sé ag teannadh linn go luath – ach bogaimís chun ár gcuid féin a dhéanamh den phlean.

Ar ndóigh tá an bogadh ar siúl theana féin nó tá na h-eagrais Ghaeilge ag gníomhú. Tá Conradh na Gaeilge le moladh as tionscnaimh ar nós Raidió Rí Rá is Seachtain Na Gaeilge is Ceol 09 is an coiste dúiche thar a bheith gniomhach i mBaile Átha Cliath (atá Feirsteach ag tabhairt ceannaireacht cumasach do, maith thú a Sheain). Tá Glór na nGael tar éis udar.ie a thabhairt ar an saol agus léiríonn Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge nach bhfuil siad ró fhada ar chúl le tionscnaimh ar nós Gaelport.

Tá na Feirstigh fós ceim nó trí chun tosaigh ar sin, forásacht atá léirithe ag leithéidí Nuacht 24.

Níl san Aire nó an Rialtas ach imreoirí ar an gclaí sa phroiseas seo go dtí seo – tá sé in am do páirt gníomhach a ghlacadh san imirt nó fagfar ar chúl é ar fad.

Radharc ar an dtodhchaí – Nuacht 24

Ní minic a fhaighimíd radharc ar an dtodhchaí – ach seo é…..Nuacht 24…..todhchaí na Gaeilge….tá mé fagtha gan anál ag an seirbhís snásta foirfe seo…nara fada uainn é. Tréaslaím libh, Tomaí agus Eoghan is eile….go n-éirí libh…

Táim buioch dem sheanchara – Máirtín Ó Muilleoir – a chuir an nasc ar fáil dom ar a bhlag…

Nuacht 24 – an t-aon imreoir atá fagtha sa chluiche…

Nuacht 24 - an cuma a bheidh ar an seirbhís nua ag Nuacht 24.

As John Bowman proved, current affairs programming is essential to Irish life, writes NOEL WHELAN .

Ní minic a aontaím le Noel Whelan, an trachtaire chúrsaí reatha a bhionn le clos agus le feiscint go mion is go minic ar RTÉ, ach aontaím leis an méid sin atá scríofa aige in alt inniu san Irish Times.

Tá cláracha chúrsaí reatha tabhachtach i saol na hÉireann, dar leis agus é ag scríobh omós de chineál éigean do Questions and Answers, a tháinig chun deiridh an tseachtain seo tar éis do bheith ag craoladh le breis is scór bliain.

Ach, is cosúil, nach bhfuil siad tabhachtach i saol na Gaeilge nó is beag an riar atá á dhéanamh ag craoltóir Ghaeilge ar bith do Chúrsaí Reatha. Anois, le h-imeacht Foinse sna sála ar Lá Nua, agus Comhar gan cuisle, is beag an riar atá á dhéanamh ar an ghoile le h-aghaidh cúrsaí reatha i nGaeilge.

Seo sean phort dem chuid. Is dócha go bhfuil sibh bréan de. Ar maidin inniu, an chéad Satharn gan Foinse, tá go leor údair éadochais ag pobal na Gaeilge.

Ach tá údar dóchais ann freisin. An oiread is go bhfuil na craoltóirí stát urraithe – RTÉ Raidió na Gaeltachta, TG4, RTÉ – ag teip maidir le cúrsaí reatha, tá Nuacht 24 i mBéal Feirste ar tháirseach tús a chur le ré nua don iriseoireacht Ghaeilge ar an oileán seo.

Ar ndóigh rinne siad sin roimhe. Agus Lá Nua ar tí bás a fháil, bhunaigh Eoghan Ó Néill agus a fhoireann óg uaillmhianach An Druma Mór agus Nuacht 24.

Anois is é Nuacht 24 atá ag iompar lochrann iriseoireacht na Gaeilge. Go fóill, mothaím gur beag an chreidiúint atá tugtha dóibh as ucht sin nó ba mhiorúilt é nuachtán Ghaeilge a fhoilsiú faoi láthair, ba mhiorúilt anuas ar sin é a fhoilsiú gan deontas d’aon tsort agus é beo ar dhuthracht is ar dheamhéin na foirne is lucht tacaíochta atá ag dul i líonmhaire go mall ach go cinnte, más aon tomhas é líon na bhfógraí in eagrán na seachtaine seo.

Maidir leis an easpa creidiúna: Agus an bhéim faoi láthair ar bhás Foinse, bhí go leor cainte ann faoin ‘nuachtán dheireannach’ Ghaeilge a bheith imithe, bhí alt ag iar eagarthóir Foinse san Irish Times an tseachtain seo ar thosnaigh leis an abairt seo:

ÓN DEIREADH seachtaine seo caite níl fostaithe go buan sa Stát seo ach iriseoir cló Gaeilge gairmiúil amháin – Eagarthóir Gaeilge an nuachtáin seo.

Sa chéad dul síos, ní aithníonn an abairt sin gairmiúlacht muintir Nuacht 24. Níl siad ag fáil íocaíocht as a gcuid oibre – ach ní h-ionann siad nach bhfuil siad gairmiúil. Tá gairmiúlacht agus snás ag baint le h-obair Nuacht 24 cinnte agus dhéarfainn gurb é foireann Nuacht 24 an fhoireann is gairmiúla, b’fhearr liom is éifeachtaí, a d’oibrigh ar aon meán chló Ghaeilge riamh. Agus deirim sin agus mé ag cur mo chuid oibre féin agus na foirne a bhí sé de phribhléid agam obair ina dteannta san áireamh. Tá Nuacht 24 i dtiúin leis an aimsir thar mar a bhí aon seirbhís/nuachtán chló Ghaeilge eile roimhe. Léiríonn sé go bhfuilimíd ag déanamh dul chun cinn agus nach bhfuilimíd siocaithe san aimsir chaite.

Scríobhadh an abairt sin thuas fiú is go raibh a fhios ag Seán Tadhg Ó Gairbhí go raibh blás bréagach leis. Chomh fada agus a bhaineann sé leis an Ghaeilge, níl an chriochdheighilt abharach cé go dtuigim cén fath go mbeadh meoin aigne iar eagarthóra Foinse go fóill srianta ag an meoin aigne seo. Nó nach é sin an t-aon dea rud atá le baint as bunú Fhoras na Gaeilge mar chuid d’fhoras teanga uile Éireann? Bíodh is nach institiúid foirfe an Fhoras – agus nach mise atá carthannach! – is ar bhonn uile Eireann ar cheart a bheith ag déanamh riar ar an nGaeilge.

Bhí Foinse beo ar an gcriochdheighilt. Gan an chriochdheighilt ní bheadh sé tagtha ar an saol fiú. Roghnaigh Bórd na Gaeilge iarratas Mhoinéar Teoranta thar iarratas Lá, a bhíodh ag foilsiú go seachtainiúil i 1996, agus b’é an údar ba mhó lena rogha, dar liom, go raibh Moinéar Teo chun an nuachtán a bhí siad ag moladh a lonnú sa Ghaeltacht agus go raibh Lá bunaithe ó thuaidh agus nár mhaith leo airgead an ‘Stáit’ a chur as an Stát fiú is go mbeadh luach níos fearr le fáil ar an airgead ó thuaidh nó ó dheas.

I gcaitheamh na mblianta, bheathaigh an criochdheighilt céanna Foinse go maith le h-ais Lá agus Lá Nua. Mar a dúirt Pádraig Ó Céidigh agus é ag fógairt bhás an nuachtáin ar TG4, costas €1m in aghaidh na bliana a bhí air an nuachtán a fhoilsiú. Fuair Moinéar Teo €300,000 ó Fhoras na Gaeilge agus fograíocht ó na h-údaráis arbh fhiú €750,000 air.

Ní le Foinse a cháineadh atáim ach le féachaint anois ar an dtírdhreach agus cad tá romhainn.

Bhí litir san Irish Times inné agus é sínithe ag go leor de mhaithe agus de mhór uaisle na Gaeilge. Ainmneacha na nGaeil Móra ón deisceart is mó a bhí le braistint ann – ach bhí a n-achainí iar bháis ró mhall do Foinse.

Nior aithníodh sa litir gurbh ann dó An Druma Mór/Nuacht 24 agus deineadh beag den obair atá á dhéanamh ar an idirlíon.

A chara, – We wish to add our voices to the others which have deplored the closure of the weekly Irish language newspaper, Foinse.

It was an invaluable source of information, opinion and linguistic refreshment for those of us who wish to keep the Irish-speaking part of our reading brains active in a sea of English language print media.

Where else will the voices of the talented team of journalists and columnists employed by Foinse reach their audience? How else will the community of interest which straddles Gaeltacht and non-Irish speaking areas of the island read each others’ stories in print?

Where will the young school-going readers of Foinse go for the invaluable assistance they’ve had for their Junior and Leaving Cert Irish exams? A linguistic community that does not have regular access to printed material is the weaker for its absence.

Of course speakers of Irish listen to radio, watch TV and use the internet, Facebook, Twitter and so on, just as English speakers do.

But a tangible piece of print like a weekly newspaper helps to enrich our knowledge of the written language, while keeping us well informed. The closing of Foinse is a loss for journalism in Ireland. It is well documented by those who have researched the area of language revival that a journalistic forum is central to creating a living language, a forum which is now coming of age after 100 years of national Irish language newspapers.

We appeal to all parties involved and to those who have the power to intervene to revisit the decision and to search for new ways of supporting this valuable resource.

– Is sinne le meas, DOIREANN NÍ BHRIAIN, FIACH MAC CONGHAIL, ÁINE UÍ CHEALLAIGH, LIAM Ó DOCHARTAIGH, MÁIRE NÍ NEACHTAIN, Dr REGINA UÍ CHOLLATÁIN, DERMOT McLAUGHLIN, PIARAS Mac ÉINRÍ, PADDY BUSHE, FIONA De BUIS, PETER SIRR, SEÁN Ó LAOIRE, NEASA NÍ CHINNÉIDE, CATHAL PÓIRTÉIR, CEARBHALL O SIOCHÁIN, FACHTNA Ó DRISCEOIL, BRIAN Ó DÁLAIGH, MURT Ó SÉAGDHA, DIARMUID P. BREATHNACH, EOIN C. BAIRÉAD, ORLA Mhic ATHLAOICH MÍCHEÁL Mac ATHLAOICH

c/o Palmerston Court,

Rathmines,

Cuid de na daoine a shínigh an litir, bionn siad ag obair le RTÉ, an craoltóir céanna atá tar éis cliseadh go h-iomlán ar a dhualgaisí reachtúla i leith na Gaeilge. An peaca is mó orthu san go bhfuil an craoltóír ag séanadh ‘fóram náisiúnta’ ar lucht na Gaeilge.

Tugaim faoi ndeara na tagairtí atá sa litir seo ‘in print’ agus ‘tangible’. Tá daoine ann den tuairim gur cheart cloí leis an sean mhúnla fiú is go bhfuil sé cruthaithe nach n-oibríonn sé. Dá mbeadh an dream a chuir a n-ainmneacha leis an litir seo sásta an nuachtán nua seo a bhunú iad féin, beart a dhéanamh de réir briathar, bheadh níos mó measa agam orthu.

Ag an am seo, tuigtear nó tá sé ráite, go bhfuil Foras na Gaeilge ag ullmhú chun comórtas eile a fhógairt. Ceapann an Fhoras, is cosúil, go bhfuil dreamanna eile amuigh ansan sásta tabhairt faoin obair seo. B’fheidir go gcuirfidh Ó Céidigh isteach ar an gcomórtas arís ag súil go mbeidh tairiscint níos fearr ann an dara uair de bharr brú ón bpobal. Bhuel, má tá sé ag brath ar chúpla litir san Irish Times ó na maithe is mór uaisle an taoide a athrú ar a shon trath go bhfuil an tóin ag titim as an ngeilleagar, tá dul amú air. I bhfianaise na cainte atá déanta faoi mholtaí Bórd Snip, agus trácht ann faoi dhúnadh nó ‘athmhunlú’ Roinn Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta Uí Chuív, ní feidir brath ar an gcriochdheighilt fiú le h-aghaidh an slánú.

Gan amhras, dá mbeadh ciall ag an bhForas, lorgóidís cruinniú le Nuacht 24 agus dhéanfaidís socrú leis an nuachtán sin fógraí rialta a fhoilsiú sa nuachtán sin chun a thodhchaí a chinntiú. Ní gá comórtas phoiblí chuige seo agus d’fhéadfaí tacaíocht substaintiúil a threorú chuig an nuachtán sa tslí sin. Cuimhnigh gur thug Foras na Gaeilge €65,000 don Sunday Indo anuraidh chun CD a scaipeadh – agus an raibh comórtas phoiblí ann don obair seo? Ní raibh ná baol air.

Go fóill ní fhaca mé fogra ó Fhoras na Gaeilge i Nuacht 24. Anois tá athrú ar an scéal nó, in eagrán na seachtaine seo de Nuacht 24, d’fhograíodh gurb é Nuacht 24 an t-aon iarratas atá fagtha sa chomórtas le h-aghaidh an conradh do sheirbhís nuachta ar líne fhísiúil a bhí á reachtáil ag an gCiste Craoltóireachta.

In áit cloí leis an gcur-chuige criochdheighilteach amaideach agus mí éifeachtach a chloígh siad leis i gcaitheamh na mblianta, agus a theip orthu arís is arís eile (de bharr laigí an Fhorais), ba cheart dul i bpáirt le Nuacht 24, an t-aon imreoir atá fagtha ar an mbloc, an imreoir amháin a léirigh inmharthanacht i gcaitheamh na mblianta agus é faoi éide Lá/Lá Nua roimhe seo. Ní h-amháin sin – ach is acu atá seilbh na liathróide….

Níl sé ciallmhar ag an bpointe seo cloí leis an múnla cló. Tá comhreiteach aimsithe ag Nuacht 24 atá sasúil domsa – agus a bhí á mholadh agam do Lá Nua roimhe seo, go mbeadh leagan cló á sheoladh sa phost do dhaoine ar mhaith leo an nuachtán a bhraistint ina lámha. Sasaíonn an eagrán cló sin riachtanas na scoláirí a bhí ag fáil Foinse agus Lá Nua tríd an phost roimhe seo fiú.

In áit leagan costas leagan chló a iompar, bheadh sé níos saoire don Fhoras deontas 50% a chur ar fáil do leitheoirí nuachtáin Ghaeilge chun gléas ar nós an Kindle a cheannach chun go mbeadh siad ábalta é a iompar is a bhreith leo.

Ní gá gurb é seo an reiteach – nílim ach ag iarraidh tuairimí nua a chur ós bhúr gcomhair agus bhúr mbarúlacha a aimsiú.

Tá sé in am tabhairt faoin dúshlán seo i gceart. Bheadh sé go deas mar athrú!

Foras na teipe

Fuaireas mo choip de Nuacht 24 inné. Tháinig sé tríd an phost ó Bhéal Feirste le linn na deireadh seachtaine. Miorúilt de sort é seo, go h-áirithe i ré an deontais, go bhfuil ar chostas an íseal, níos lú ná €1 an chóip, nuachtán de chaighdeán chomh h-ard is atá Nuacht 24.

An phríomhscéal sa nuachtán seo, bhain sé le priacal Foinse agus an cheist a cuireadh: cé acu Foinse nó Foras na Gaeilge a chaochadh a súil ar dtúis?

Mar thoradh ar an gcruinniú a bhí ann Déardaoin seo chaite, thairg an Fhoras síneadh míosa ar an gconradh a bhí sínte faoi thrí nó faoi cheathair roimhe sin ar aon nós. Cheapfá le sin go raibh bob buailte acu ar Phádraig Ó Céidigh agus Móinéar Teorannta agus an brú orthu glacadh leis an dtairiscint sin, a chiallódh i bhfirinne go mbeadh ar Foinse glacadh le caillteanas €20,000 (€5,000 in aghaidh an eagráin ar a laghad).

Ach nior gheill Foinse nó níor chaoch siad a súl – ar phríomhleathnach an nuachtáin Dé Satharn tugadh le fios go mbeadh an eagrán dheireannach ann ar an 28ú Meitheamh mura mbeadh árdú shuntasach ar thairiscint an Fhorais.

B’fhéidir nár cheart íontas a bheith orainn faoi seo. Tá taithí ag Pádraig Ó Céidigh ar iomaíocht thréan le Michael O’Leary ó Ryanair. Is cinnte nach mbeadh lucht an Fhorais ábalta bheith san aerfort céanna le O’Leary, ní h-ionann agus an fhear a bhuaigh Fiontraí na Bliana cúpla bliain ó shin.

Ar an Aoine seo chaite bhí cruinniú d’fho choiste Nuachtáín agus Irisí an Fhorais. Dhéarfainn leat cé raibh ar an bhfocoiste seo ach ní féidir liom de bharr nach bhfuil ballraíocht na bhfochoistí ina eolas phoiblí fiú is nach bhfuil aoinne sa bhreis ar an seisear deag comhalta atá ar Bhórd iomlán an Fhorais ar an bhfochoiste.

An chúram a bhí ar an bhfochoiste seo féachaint ar na moltaí a bhí ag Foinse agus moladh a dhéanamh a bheadh le plé ag an gcruinniú den Bhórd iomlán an Aoine seo chugainn.

Faoin mBórd anois atá sé teacht ar réiteach, má tá an fonn sin orthu. Beidh a fhios acu nach bhfuil aon seans, mar shampla, go leanfaidh Foinse ag foilsiú fhaid is a chuardaíonn siad comharba chun glacadh leis an gcailís nimhe seo mura mbionn réiteach ar an bhfadhb seo.

Mar sin tá rogha an dhá dhíogha ag Foras na Gaeilge anois – beidh orthu conradh i bhfad níos fearr agus nios costasaí a thabhairt do Mhoinéar Teo chun leanúint le foilsiú Foinse.

Nó beidh orthu maoiniú mar is ceart a thabhairt do Nuacht 24, an t-aon dream a fhéadfadh glacadh leis an gconradh gan proiseas fada tairisceana. Is dócha má theipeann ar an bhForas teacht ar réiteach go mbeidh proiseas tairisceana nua ann – ach ní fheicim ach aon iarrthóír amháin le dealramh, sin Nuacht 24. Is iad Nuacht 24 an t-aon dream a bheidh sásta an dúthracht is an diograis is an deonachas a chur sa nuachtán ar ghá chun a leithéid seo de thogra a chothú is a bhuanú.

Seo an rud nach dtuigeann Foras na Gaeilge. Ní thuigeann siad an luach a bhí á fháil acu ó leithéidí Lá Nua agus, ina dhiaidh sin, ó Fhoinse agus, fiú nach bhfuil maoiniú á dháileadh acu ar Nuacht 24/An Druma Mór, ón nuachtán sin. Thar aon fhiontar eile a bhí á maoiniú ag Foras na Gaeilge, b’iad seo na bratloing, na feithiclí is fearr chun aidhmeanna an Fhorais a bhaint amach.

Agus anois tá siad imithe nó ar tí bheith imithe. Is minic an sean rá ó Lady Bracknell lúbtha agus úsáidte ar mhaithe leis an scéal a mhíniú – ba mhí adh an nuachtán Ghaeilge amháin a chailliúint – míchúram a bheadh i gcailliúint an dara nuachtán Ghaeilge.

Ach seo tubaiste a fhagann Foras na Gaeilge gan creidiúint dá laghad, foras na teipe ar cheart a thabhairt air feasta.

Dála an scéil, agus mé ar chuairt ar shuíomh an Fhorais anocht, thugas faoi ndeara go raibh an tuarascáil agus na cúntais le h-aghaidh 2004 imithe as radharc. Nior fhoilsíodh seo go dtí deireadh mhí Feabhra i mbliana – ach cá bhfuil an cháipéis anois?

Uasdátú: Tá an tuarascáil le h-aghaidh 2004 ar ais ar an suíomh ag Foras na Gaeilge ar maidin inniu (tabhair faoi ndeara an dáta.). Caithfidh go bhfuil siad ag léamh iGaeilge go cúramach….