Cad is fiú Coimisinéir Teanga anois?

Is ag dul siar atá tiomantas na Roinne is mó atá cúram na Gaeilge uirthí ó ceapadh an Choimisinéir Teanga – agus ní h-é sin mo bhreith ach breith an Choimisinéara féin.

Ag labhairt do inniu (Dé hAoine) ag seimineár a reachtáil Conradh na Gaeilge i dTrá Lí thug an tUasal Seán O Cuirreáin, an Choimisinéir Teanga – aka Fear a’ Bhata – le fios go raibh laghdú 50% ar líon na mball foirne sa Roinn Oideachais a raibh ábalta gnó a dhéanamh trí Ghaeilge thar mar a bhí 5 bliain ó shin.   An uair sin, i dtuairisc an Choimisinéara, bhí 3% a dúirt go raibh siad ábalta gnó a dhéanamh trí Ghaeilge.

I mbliana, de réir suirbhé a rinne an Choimisinéir a choimisiúnú, níl ach 1.5% d’fhoireann na Roinne Oideachais atá ábalta gnó a dhéanamh trí Ghaeilge.

Cheapfá go mbeadh múineadh faighte ag an Roinn Oideachais i 2005 nuair a náiríodh iad i dTuarascáil an Choimisinéara agus, dá bhrí sin, go mbeadh údaráis na Roinne ar a míle dícheall le, ahem, oideachas a chur orthu féin.

Ní h-amhlaidh a thit amach.  Is amhlaidh gur lean siad ag dul i léig ó thaobh na teanga de.  Anois, níl a fhios agamsa conas is féidir le duine post a fháil sa Roinn Oideachais gan Ghaeilge a bheith acu.  Tá’s agam nach bhfuil Gaeilge éigeantach don iontráil sa Stat Seirbhís níos mó ach nach léiriú é ar easpa oideachais, sa chiall is bunúsaí den fhocal, nach bhfuil Gaeilge ag an mball foirne.  Sa chás sin an bhfuil sé ceart go mbeadh na daoine seo ag obair i Roinn Rialtais ar bith, gan trácht ar an Roinn Oideachais, mar níl siad inchurtha leis an obair.   An aon íontas é go bhfuil an tír sa phriacal ina bhfuil sí, an Roinn Oideachais gan cainteoirí Ghaeilge, an Roinn Airgeadais gan eacnamaithe….

An rud amháin eile a deir seo liom, gur beag is fiú an Choimisinéir Teanga bheith ann ar chorr ar bith.  Níl aon eagla ar an Stat Seirbhís roimhe.  Tá sé chomh h-eifeachtach le baincéir a bheith ina rialtóír airgeadais – agus tá’s againn cad a tharla mar gheall ar sin.   Ní le drochmheas ar Sheán O Cuirreáin a deirim sin ach ní doigh liom go bhféadfadh duine ar bith múineadh a chur ar an Stat Seirbhís maidir leis an nGaeilge agus is fánach an scéal go bhfuilimíd ag cur airgead, am is allas amú ar an saothar in aisce seo.

B’fhearr dúinn ár n-iarrachtaí a dhíriú i dtreo eile…  Ar na meáin stat urraithe a dhíreoinn mo chuid saothair agus ar bhunú bunscoileanna lán Ghaeilge, agus ag obair ag an libhéal áitiúil, le cead nó gan cead.

Gan amhras, léiríonn seo freisin go bhfuil Conradh na Gaeilge féin ag gníomhú sa treo mí cheart.  In áit bheith ag iarraidh cathanna a bhuachaint ar fiú agus ar féidir iad a bhuachaint, tá siad ag cnagadh a gcinn in éadan falla brice agus gan de luach saothair acu as a dtrioblóid ach ceann scoilte agus píosa ‘reachtaíochta’ nach fiú é an phaipéar ar a bhfuil siad scríte.

Maorláthas ar Mire na gCoimisinéirí Ioncaim

Ar maidin inniu a seoladh Tuarascáil Oifigiúil an Choimisinéara Teanga don bhliain seo chaite.   Tá sé le léamh anseo.    Tá a fhios ag daoine nach mise an ‘leantóir’ is dílsí ag An Choimisinéir Teanga agus go bhfuil mé ag cur ceisteanna le tamall faoi fhiúntas na h-oifige – seachas fiúntas an fhir – atá isteach is amach le €1m á chaitheamh aige in aghaidh na bliana.

Seod luachmhar é seo – cé nach dtabharfainn €1m – faoin gcleachtas a bhíodh ag na gCoimisinéirí Ioncaim maidir le preas ráitis a éisiúint i nGaeilge.  De réir na scéime teanga a bhí aontaithe idir iad agus an Choimisinéir agus dearbhaithe ag an Aire, bhí ar na Coimisinéirí Ioncaim 20% dá gcuid preas raitis a éisiúint i nGaeilge.

Ní fhaca mise riamh preas raiteas ó na Coimisinéirí Ioncaim le linn dom bheith ag Lá Nua – glacaim leis nár thuig siad go raibh aon suim ag leitheoirí an nuachtáin i nithe chomh suarach le cáin is a leithéid.

Bíodh sin mar atá, b’é an cleachtas a bhí ag na Coimisinéirí na preas raitis a éisiúint i mBéarla ar dtúis, de réir mar a bhí gá leo, nuair a bhí  agus ansan NAOI MÍ ina dhiaidh sin nó mar sin, rithfeadh sé leo go gcaithfidís na leaganacha Ghaeilge a éisiúint agus roghnóidís 20% den líon iomlán a foilsíodh roimhe sin agus chuirfí iad go h-aistritheoir le h-aistriú agus ansan d’éiseofaí iad go ciúin ar an suíomh idirlín.

Anois ni cur amú airgid go dtí é.   Agus seo á dhéanamh ag na Coimisinéirí Ioncaim.   Le bheith cothrom leis an gCoimisinéir, dúirt  sé an méid seo go lom, bhuel chomh lom is a dheirfeadh aon stat sheirbhíseach aon focal cháínteach i leith na gCoimisinéirí Ioncaim.

Cad is fiú preas ráiteas naoi mhí i ndiaidh an scéil a bheith te bruite?  Cad is fiú 20% de phreas raitis a éisiúint i nGaeilge agus 80% a fhágáil gan aistriú?   An cur amú airgid an rud a fad?  Sin iad na ceisteanna a chuirimse agus mé ag léamh an scéil seo. Sin é an cur chuige cheimnitheach atá á úsáíd,nach ea?  An fiú an tairbhe an trioblóid?  An bhfuil aon iriseoir Ghaeilge a d’fhan ar an leagan Ghaeilge de phreas raiteas sara rinne sé scéaal bunaithe ar an eolas a bhí ar fáil na míonna roimh ré i mBéarla?

Molaim An Choimisinéir Teanga as an méid thuas agus tuilleadh a thabhairt chun solais ach is mór m’eagla go léiríonn an scéal seo gur Cultúr an Mhaorláithis ar Mire atá á bheathú anseo seachas aon fhíor chosaint do chearta teanga lucht na Gaeilge….

Ritheann sé liom go mbeadh an cleachtas seo stoptha fadó dá mba rud é go raibh an eolas seo faighte ag an tUassl O Cuirreáin agus é ag obair mar iriseoir le Raidió na Gaeltachta (sea iriseoir, seachas ‘solathróir abhair’)  agus an scéal seo tugtha chun solais aige ar Adhmhaidin!

Mar a tharlaíonn sé, thug mé cuairt ar shuíomh na gCoimisinéirí Ioncaim inniu agus maith go leor bhí leaganacha Ghaeilge den dhá phreas ráiteas is déanaí a éisíodh ar an bpríomh leathnach Ghaeilge.  Ach nuair a chuaigh tú sa tóir ar bhreis nuachta – tugadh tú chuig na preasráitis i mBéarla arís.   Léargas eile ar an ndearcadh cúramach atá ag an mhaorláthas ar an tabhacht atá leis an Ghaeilge agus iad i mbun a gcuid dualgaisí.  Tá an tsoiniceas i mbarr a réim.

Sinn Féin ar chúl na h-imeartha i gcluiche na Gaeilge

Tá lucht tacaíochta Shinn Féin ag teacht le cheile an deireadh seachtaine seo d’Ard Fheis an pháirtí agus ní miste sin.  I bpoblacht daonláthach, nior cheart go mbeadh aon chosc ar aon duine bheith ag cruinniú le daoine chun cúrsaí na tíre a phlé.    [Is mór an trua, áfach, go bhfuil cur chuige abhairín scaoilte ag Sinn Féin ar an gceist seo iad féin – i bhfianaise an ‘Fhóraim Pháirtíochta’ a ghairm an pháirtí le déanaí chun plé a dhéanamh ar dhul chun cinn is easpa dul chun cinn ar cheist na teanga ag cainteanna Chaislean Chromghlinne. Ní raibh polasaí an ‘doras oscailte’ i réim don chruinniú sin is cosúil].

Beidh an pháirtí ríméadach, is dócha, mar gheall ar an bpacáíste airgid a fuair siad ó Ghordon Brown le roinnt ar thograí Ghaeilge éagsúla agus, go h-áírithe, an mór chuid don gCiste Craoltóireachta Ghaeilge le linn nó tar éis na cainteanna sin [níl sé soiléir cén uair a aontaíodh an phacáiste mar nár luadh an Ghaeilge olc nó maith sa phreas ocáid a bhí ag an gCéad Aireacht tar éis na cainteanna.].

Beidh a fhios againn i gceann lá nó dhó cé acu an mbeidh poilíneacht ag déabhlú nó tá sé ráite ag an DUP nach mbogfaidh siad ar an gceist mura ngéilleann an UUP chun tacú leis an mbeartas sin.  Níor chuala mé riamh theana faoi pháirtí ag aontú le margadh pholatúil agus ansan ag tabhairt cead do pháirtí eile níos lú ná iad féin a rá cé acu ar cheart nó nár cheart glacadh leis an gComhaontú chéanna – an dtabharfadh Sinn Féin cumhacht veto don SDLP ar cheist tabhachtach mar sin? Caol seans.

Ach ní bhaineann an phoilíneacht le h-ábhar ach sa bheag anseo.  Táim ag díriú ar Shinn Féin agus ceist na Gaeilge agus meath an pháirtí ó dheas den teorainn.   Ar shlí is ceist ‘réitithe’ é an phoilíneacht – sin a chreideann an phobal.   Go deimhin chreideamar amhlaidh ó d’fhogair Sinn Féin dhá bhliain ó shin go raibh an pháirtí ag tacú leis an PSNI.

Is cuimhin liomsa, le linn dom bheith ag obair le Lá, nuair a ghlac an nuachtán le fógra ón PSNI, go raibh aisfhreagra feargach ó roinnt phearsaí i Sinn Féin agus baill an pháirtí ag tabhairt íde béil dom agus do mo chomhleacaithe mar gheall ar an ‘dtréas’ seo.     Dhiultaíomar ag an am chéanna do fógraí ó línte gutháin ag tairiscint seirbhísí éagsúla collaíochta.  Niorbh é Lá an chineál sin nuachtáin. Ach d’imigh sin agus tháinig seo.

An Ghaeilge agus Sinn Féin – sin ábhar a bhíonn á phlé againn anseo go minic.   Agus tá sé le maíomh ag iGaeilge – an Bhlag Seo – ná raibh aon eolas á thabhairt ag Sinn Féin faoi na geallúintí i leith na Gaeilge.  Tá daoine ann a deirfidh nach dtabharfadh Gerry Adams agus Sinn Féin aon cheann ar cheisteanna uaimse  agus b’fhéidir go bhfuil an cheart acu.   Ag an chéanna, is é seo an dara uair a fuair an Ghaeilge ó thuaidh féirín éigean ó Shráid Downing via Gerry Adams tar éis gur chuir mise roinnt cheisteanna ar an bpáirtí go poiblí.  Glacaim leis, áfach,nach mise amháin a chuireann na ceisteanna ach, ag an am chéanna, is mise an t-aon duine a dheineann amhlaidh ar bhonn poiblí agus go h-oscailte seachas ar chúl téarmaí.      B’fhéidir go dtugann mo cheisteanna leithscéal do dhaoine níos giorra do cheannairí an pháirtí na ceisteanna céanna a chur.

Tá cúpla rún á phlé ag an Ard Fhéis faoin nGaeilge agus níl aon rud nua a léiríonn go bhfuil daoine sa pháirtí ag smaoineamh i ndáíríre i leith na teanga agus cad é an bealach is fearr agus is cliste chun leas na teanga a dhéanamh le sonrú ann. Go deimhin, léiríonn an rún seo go bhfuil tuiscint Shinn Féin ar an nGaeilge sa chóras oideachais as dáta.

52. This Ard Fheis remains seriously committed to the promotion and use of the Irish language.

This Ard Fheis believes that the Irish Government has done little by way of promoting the Irish language and has in fact has subjected the language to repeated attacks, most notably  by way of Circular 0044/2007 which seeks to end the practice of ‘Tumoideachas’ or ‘Early Immersion Education’. We believe this to be a very serious attack on the teaching and learning of Irish and call for it to be immediately withdrawn.

Ar ndóigh, tá an Ciorclán seo, Ciorclán 0044/2007, as feidhm anois cé go bhfuil foráil ann a thugann cead do thuismitheoir ranganna Bhéarla a mhúineadh don pháiste agus is foráil é seo a bhaineann na cosa, ábhairín, den tumoideachas.     Braitheann go leor ar an dtuismitheoir, gan amhras, ach cheapfá go bhfagfadh sin scoileanna ar nós Gaelscoil Mhic Easmuinn i dTrá Lí idir dhá thine bealtaine ós rud é gurb é an Gaelscoil sin a thosnaigh an raic an chéad lá riamh!

Léiríonn an mír seo sa rún go bhfuil Sinn Féin ‘as tiúin’ ó dheas agus is léargas é sin ar staid an pháírtí  i leith na Gaeilge i gcoitinne.  Deir mo shean chara, Pádraig O Maolchraoibhe, sa chraolachán pholatúil thíos gur:

“Chuir Sinn Féin an Ghaeilge ag croí lár na cainteanna.”

Níl aon amhras orm gurb é SF an chéad pháirtí a luaigh an Ghaeilge ag na cainteanna éagsúla ó thuaidh agus go bhfuil go leor bainte amach mar gheall ar sin nach mbeadh déanta dá uireasa.   Ag an am chéanna creidim gur bhain SF an súil den liathróid agus iad ag breathnú ar chluiche pholatúil níos mó nó b’fhéidir gur cuid dá gcluiché é sin freisin?

Cén fath nach bhfuil Roinn Chultúr SF – má tá sé fós beo – ábalta comhairle ceart a chur ar an bpáírtí i leith na Gaeilge?  Conas ar thárla sé go bhfuil rún luaite leis an Ghaeilge ar chlár na hArd Fheise atá theana féin as dáta ach amháin nach bhfuil a fhios ag an dream atá in ainm is a bheith ag comhairliú SF cad atá ag titim amach i saol na Gaeilge sa tír iomlán?

Tá rún ann ag moladh go n-iarrfaí ar Nelson McCausland am chlár a chur ar fáil d’fheidhmiú Acht Ghaeilge.  An dtarlóidh sé seo, fiú amháin má rithtear an rún?   Nó an bhfuil an rún seo ar an gclár ar son an ‘seó’ amháin?  Nó tá sé ráite ag Nelson nach mbeidh sé ag déanamh amhlaidh mar go bhfuil sé ag ullmhú straitéis teanga agus má tá SF chomh dionghabhailte faoin Acht Ghaeilge seo, cén fath nach gcuireann na h-ionadaithe atá ag an pháirtí timpeall bhórd an Fheidhmeannais an cheist ar Nelson go díreach lá ar bith go mbionn cruinnithe an Fheidhmeannais ann?

Creidim féin go bhfuil an cluiche faoi Acht Ghaeilge ag athrú go mall agus go n-aithníonn níos mó daoine nach ar leas na teanga go mbeidh Acht Ghaeilge atá trom ar mhaorláthas agus éadrom ar bhuntáistí phraicticiúla do lucht teanga i réimsí an oideachais, na craoltóireachta agus an dlí.   Ní ar mhaithe le post Choimisinéara Teanga do Ghaeilgeoir/Sinn Féineach mór le rá a rinneamar na mórshiultaí sin ar fad anea?

Tá sé olc a dhothain go bhfuil sé le maíomh go raibh Sinn Féin ag caitheamh leis an Ghaeilge mar liathróid pholatúil ina gcluichí féin chun cumhacht a bhaint amach.  Níos measa arís é go bhfuil an pháirtí ar chúl na h-imeartha sa chluiche céanna!

Athchoimisiúnú an Choimisinéara Teanga

An Choimisinéir Teanga, Seán Ó Cuirreáin: Athcheaptha ar feadh tréimhse eile

An tseachtain seo chaite, deineadh fógra sa Dáil agus ritheadh rún chun athcheapadh d’aon ghuth a dhéanamh ar an gCoimisinéar Teanga le h-aghaidh an dara tréimhse sa phost sin.

De réir na dtuairiscí, ní raibh cead fiú diospóireacht a reachtáil agus, go béasach, votáil na Teachtaí Dála a bhí i láthair ar shon an athcheapachán.

Níl aon amhras orm go bhfuil an t-é a deineadh athcheapadh air, Seán O Cuireáin, cáilithe agus cumasach sa phost seo.  Ag an am chéanna, nior mhiste  liom diospóireacht a bheith ann faoin cheapachán agus faoin phroiseas cheapacháin agus faoin Oifig féin.

Ar an meán, mar sin, chosain sé €1,666 chun gach gearán a fhiosrú.

An bhfuil sé ar leas na teanga go mbeadh isteach is amach le €1m in aghaidh na bliana á chaitheamh ar an Oifig seo nuair atá eagrais atá ag déanamh tréan oibre ar an dtalamh, leithéidí Pléaracá mar shampla, i mbaol dhúnta ceal airgid?

Cad é an rud atá á bhaint amach ag an Oifig seo go díreach?  Nach bhfuil ann i bhfirinne ach acmhainn do channcráin na Gaeilge bheith ag seoladh gearáin faoi stat sheirbhísigh nach bhfreagraíonn litir i nGaeilge nó rud éigean cosúil leis agus nach bhféadfaí an fheidhm céanna a bhaint amach, athrú iompair, tre cothrom chlár Joe Duffy bheith ar RTÉ Raidió na Gaeltachta. Bheadh sé níos saoire.  Bheadh airgead breise ag RnaG chun, abair, na h-aifreanntaí a thabhairt ar ais gach Domhnach.

Le sé bliana anuas, tá isteach is amach le €1m in aghaidh na bliana de mhaoiniú stáit faighte ag Oifig an Choimisinéara Teanga.   Anuraidh fuair an Oifig 600 gearán le fiosrú cé acu ar saraíodh Acht na dTeangacha Oifigiúla nó nár deineadh.

An é seo an úsáid is fearr de €1m in aghaidh na bliana a fhéadfaí, b’fhéidir, caitheamh ar nithe éigean a bhaineann leis an Ghaeilge?  Cinnte beidh daoine a dhéarfaidh nach féidir bheith cinnte go gcaithfí an €1m sin ar an nGaeilge mura raibh sé á úsáid chun Oifig an Choimisinéara Teanga a mhaoiniú – ach dá mba rud é go raibh an eis sin ann,  cad é bhúr dtuairim?

D’fhéadfainnse smaoineamh ar go leor fiontair a fhéadfadh leas a bhaint as an €1m sin agus sasamh leanúnach a thabhairt do níos mó ná 600 Gaeilgeoir gach lá nó gach seachtain

Is cosúil go nglacfaidh sé breis is 20 bliain go mbeidh scéimeanna teanga aontaithe ag gach eagras atá luaite ar an sceideal san Acht.  Agus fán am sin beidh scuaine eile d’eagrais atá ag iarraidh sceimeanna nua a dhaingniú….

Dá mba rud é gur dhein Gaeilgeoirí iarracht níos mó seirbhísí a lorg ón Stat i nGaeilge, abair uair amháin sa bhliain, bheadh ar an Stát riar a dhéanamh ar an nGaeilge beag bheann ar Acht na dTeangacha Oifigiúla bheith ann nó as.

Is é an bealach is cinnte le seirbhís i nGaeilge a fháil ón Stát é a éileamh go dtí go bhfaigheann tú an seirbhís agus gan glacadh le leithscéalta.  Cuimhnigh go bhfuil  an Bunreacht ar do chúl!  Nílim ag caint ar cás cúirte a throid.  Ní gá ach a rá go bhfuil tú toiltheanach an easpa seirbhise a chur faoi bhráid na cúirte.

Níl i gceist le hAcht na dTeangacha Oifigiúla ach gur srianú é ar na geallúintí a deineadh sa Bhunreacht agus níl in Oifig an Choimisinéara Teanga ach duile fige de mhaorláthas chun a chur ina luí orainn go nglacann an Stat lena dhualgaisí i leith na Gaeilge, ‘an chéad teanga oifigiuil’, agus go bhfuil siad ag comhlíonadh na dualgaisí céanna le croí mór maith.

Agus má chreideann tú sin, nach tú atá saonta.   Ná bí saonta, bhíos saonta trath mé féin.

Anois, mar is léir, tá mé soiniceach.

An Choimisinéar ar líne amháin, an tAire ar an líne eile

Is cosúil go bhfuil an t-alt liom sa Sunday Indo tar éis daoine a mhúscailt.   Go dtí seo ar maidin tá dhá ghlaoch guthán faighte agam mar gheall air – ceann acu ón Choimisinéir Teanga é féin, an tUasal Seán O Cuirreáin, agus ceann eile ó Adhmhaidin ar RTÉ Raidió na Gaeltachta.  Is cosúil go bhfuair leiritheoir an chláir glaoch ón Aire Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, Éamonn O Cuív, ag iarraidh orthu diospóireacht idir eisean agus mise a shocrú don mhaidin amarach.   Mar sin bígí ag éisteacht le hAdhmhaidin maidin amárach tar éis na gcinnlínte ag 8.30rn.

Fagfaidh mé sin don lá amárach.  Is cinnte go mbeidh cuid agaibh ansan ag súil go ndeinfear sceannairt orm agus mo chuid barúlacha nach bhfuil ag teacht leis an seasamh ceart creidmheach go mba cheart an oiread agus is feidir de chaipéisí oifigiúla a aistriú go Gaeilge, is cuma faoin chostas agus is cuma arís eile faoin eileamh atá orthu – nó nach bhfuil orthu – i measc an phobail.

De reir dealraimh, agus de réir Gael Gan Naire agus é ag scríobh mar fhreagra ar thrachtaireacht eile, is cosúil gur úrlabhraí ‘neamh mhaith’ mé agus tá mé gafa anois ag an Sunday Independent frith Ghaelach.

An talt sin sa Sunday Independent a thug ar Sheán sós a ghlacadh óna sceideal ghnóthach, ag monatóireacht ar scéimeanna teanga is eile.  Casadh Seán orm na blianta fada ó shin agus mise ag glacadh páirte in agóide ar son theilifís Ghaeilge a reachtáladh ag na Forbacha i gConamara nuair a bhí taifeadadh ar siúl ar chlár theilifíse de chuid BiBi Baskin ag RTÉ.  Bhí furmhór an chláir sin ar siúl i mBéarla cé go raibh sé á thaifeadadh sa Ghaeltacht, go deimhin ós comhair Roinn na Gaeltachta, mar a bhí, agus Udarás na Gaeltachta.

Dar le Seán, bhíos tar éis mí bhrí a bhaint as a raiteas le linn na seachtaine agus bhí casadh curtha agam ar an scéal le tabhairt le fios go raibh sé ag tathant ar ‘Irish speakers’ bheith ag ‘clogging up’ the court system.   Dar léis ná raibh sé ach ag iarraidh a chur ar shúile dhaoine go raibh an ceart sin acu, de réir Alt 8 de Acht na dTeangacha Oifigiúla.   Chomh fada agus a bhaineann sé liomsa síolraíonn an ceart sin ón Bhunreacht ach ní miste, tá an cheart ann.

Teastaíonn ó Sheán go rachainn i dteagmháil leis an Sunday Independent agus faoistin a dhéanamh faoin ‘mhí thuiscint’.   Níl sé i gceist agam amhlaidh a dhéanamh.  Má tá gearán le déanamh ag Seán  faoi rud eigean a scríobh mise sa Sunday Independent, tá sé go maith ábalta litir a scríobh chuig an Sunday Independent é féin agus an gearán sin a dhéanamh.  Táim cinnte go bhfoilseoidh siad a litir, ós rud é gur Coimisinéir é a fuair a shéala ón Uachtarán féin.      Is cuimhin liom an ceannteideal a chur ar an scéal mé féin ‘Coimsiúnaithe’ i Lá Nua.

Nior bhain mé mí bhrí as a alt – ach is cinnte anois a bhuí don alt seo agus clampar atá á spreagadh aige – go bhfuil daoine ar an eolas faoin cheart seo ná beadh dá mbeidís ag brath ar na meáin Ghaeilge amháin.      Mar sin, má bhionn borradh mór ar an líon cásanna i nGaeilge sna cúirteanna, b’fhéidir go mbeidh an mileán á chur ormsa ag trachtaire éigean eile san Irish Mail on Sunday amach anseo.

Sílim go bhfuil an dhá shliocht seo ó mo alt chomh soiléir agus is féidir bheith ar an gceist.

THE Irish Language Commissioner, Sean O Cuirreain, has urged Irish speakers to avail of their right to have their cases heard in the First Official Language in the Irish court system.

Agus:

Of course, let me hastily point out that the Irish Language Commissioner, An Choimisineir Teanga, the much respected Sean O Cuirreain, hasn’t called on more Irish speakers to break the law, one of the possible requirements to appear in court. He has, however, called on more Irish speakers to avail of their right, under the Constitution, to fight their cases in Irish.

Gan amhras, is féidir go mbeadh an toradh ar an scéal go mbeadh na céadta Gaeilgeoirí ag imeacht ós comhair na cúirteanna ag iarraidh a gcásanna a throid i nGaeilge.  Agus chuirfeadh sin costas níos mó ar an Stát ná  mar a bhí go dtí seo.

Ach is é an fianaise atá ann – agus is é mo fhoinse ar seo an méid a bhí le rá faoi ag an gCoimisinéir féin in alt san Irish Times Dé Chéadaoin seo chaite – nach bhfuil ach sciar bheag de Ghaeilgeoirí ag lorg a gcásanna a throid i nGaeilge.

Is é an deacracht le seo, gan amhras, go bhfuil an Stát tar éis fáil reidh leis an riachtanas go mbeadh Gaeilge ag abhar dlíodóirí.   Ní raibh morán brí leis an scrúdú a chuirfeadh siad ar dhaoine nuair a bhí an riachtanas ann – ach anois níl fiú sin ann.

Fágann sin go bhfuil furmhór na mbreitheamh agus na ndlíodóirí gan Ghaeilge.   Agus seo i stát ina bhfuil an Ghaeilge ina teanga oifigiúil inti, de réir na Bunreachta.   Is ait an scéal é go mbeadh gá le h-ateangairí a fhostú chun do chás a throid i gcúirteanna na tíre seo de bharr nach bhfuil cumas i dteanga oifigiúil na tíre seo ag oifigigh na cúirte.

Is é seo dea shampla den ghalar sin, reiteach Éireannach ar fhadhb Éireannach.  In áit talamh tirim a dhéanamh de go bhfuil oifigigh dlí na tíre cumasach a dhothain sa Ghaeilge le bheith in ann í a thuiscint ar a laghad – nó nár chaith siad 13 bliain á foghlaim i scoileanna na tíre an oiread is gur chaith einne eile – tá an Stat ag rá go seasfaidh siad a aineolas leo agus go n-iocfaidh siad as ateangairí a chur sna cúirteanna chun teanga oifigiúil amháin a aistriú go teanga oifigiúíl eile.

A leithéid de charn fhuilligh – agus is sinne atá ag íoc as.  An t-aon solás as seo ar fad nach bhfuil ach cúpla míle Euro caite ar seo le blianta beaga anuas!  Ach níl an t-airgead sin ann níos mó agus gach rud faoi bhagairt anois i ré na ngiorruithe.  Beatha na Gaeltachta féin.

An rud is mó a dúirt Seán a chuir meangadh ar mo bhéal, go raibh seisean beo sa saol réalaíoch.

Tá dualgas air, gan amhras, maoirseoireacht de short éigean a dhéanamh ar fheidhmiú Acht na dTeangacha Oifigiúla.    Is éard a rinne mé im alt ná ceist a thogáil faoi brí agus eifeacht na reachtaíochta sin i gcomhthéacs an lae inniu agus i gcomhthéacs, fosta, an staid ina bhfuil an Ghaeilge inniu, gan nuachtán agus an tua á thabhairt do chláracha raidió agus teilífíse ar gach taobh… ceal acmhainní.

Ba cheart don Choimisinéir a aithint fosta gur deis iontach é seo an dea scéal a scaipeadh ar ardán níos mó ná mar a bheadh aige choiche ó aon nuachtán Ghaeilge, dá fheabhas é, nó meán Ghaeilge eile.    Tá deis aige anois an argóínt a dhéanamh, mar a rinne mise, ar son a léargas ar cheist na Gaeilge. aistriúcháin is eile.  Ní gá do ach ceart freagartha a éileamh ar Eagarthóir an Sunday Independent agus de bharr go bhfuil an nuachtán sin ina bhall de Chomhairle Phreasa na hÉireann, beidh ar an nuachtán sin an ceart sin a gheilleadh do agus spás a chur ar fáil sa chéad eagrán eile chun an mí léamh a deir sé gur rinne mé ar an méid a dúirt sé a ‘cheartú’.

Níl a fhios agam cén fath nach n-aithníonn sé an deis sin agus nach dtapaíonn sé í.   An é go bhfuil eagla air dul i ngleic le na mictíre sna meáin Bhéarla ar eagla go réabfaidís a chosaint ar an gceist seo ó bhaithis go bonn?   An é go gceapann sé go dtabharfadh freagra uaidh siúd ardán domsa agus go méadódh sé mo sheasamh leis an nuachtán?   An é go bhfuil sé ag iarraidh a mholadh a choimead faoi rún nó nach ionann an rud atá ar bun aige go dtí seo ach bheith ag díriú ar sciar bheag den phobal – is é sin pobal na Gaeltachta agus na Gaeilge – gan a bheith ag dul i ngleic leis an bpobal mhór?

B’fhéidir go bhfuil míniú eile ar fad aige ar an scéal.  Níl a fhios agam.

Maidir le daoine atá ag iarraidh freagra a thabhairt ar m’alt agus litir a sheoladh chuig an Sunday Independent ach go gcreideann siad nach bhfoilseoidh an nuachtán sin na litreacha céanna – agus is iomaí litir uaimse nár fhoilsigh an nuachtán céanna – is féidir leo iad a sheoladh anseo agus chomh fada agus go ndíríonn siad ar an argóint seachas ormsa – mar a dhein Gael Gan Náire ina fhreagra – foilseofar iad anseo, i mBéarla nó i nGaeilge.

Is é an fath gur bheartaigh mise alt a scríobh ar an ábhar seo faoin cheist seo don Sunday Independent go raibh mé tinn tuirseach de litreacha uaim a bheith fagtha gan foilsiú.    Táim ag seasamh ar son polasaí ciallmhar ar son na Gaeilge – seachas cur amú airgid gan ciall ar rudaí nach mbainfear úsáid astu agus nach bhfuil ann, is cosúil, ach chun ‘stadas’ na Gaeilge a dhaingniú sa stát chóras.

Níl faic a dhaingneoidh stadas na Gaeilge seachas í a labhairt agus a scríobh agus a léamh agus a chraoladh agus a mhúineadh.  Ní chuidíonn Acht na dTeangacha Oifigiúla le seo.

Aistriúcháin in aisce – alt liom sa Sunday Indo

Seo chugaibh alt liom a foilsíodh sa Sunday Independent ar maidin…

THE Irish Language Commissioner, Sean O Cuirreain, has urged Irish speakers to avail of their right to have their cases heard in the First Official Language in the Irish court system.

Apparently only a little over €1,000 was spent on interpreter services for Irish speakers in 2007, and in 2006, the figure was less than €2,000.

Although interpreters were sought in legal actions involving 71 different languages, Irish wasn’t among the top 10 languages for which such services were sought.

Of course, let me hastily point out that the Irish Language Commissioner, An Choimisineir Teanga, the much respected Sean O Cuirreain, hasn’t called on more Irish speakers to break the law, one of the possible requirements to appear in court. He has, however, called on more Irish speakers to avail of their right, under the Constitution, to fight their cases in Irish.

This call suggests to me that an tUasal O Cuirreain is a glass-half-full kind of guy. Isn’t it good news that the court system isn’t clogged up with Irish speakers? Doesn’t it prove that Irish speakers are more law-abiding than the rest of the population?

You may have guessed that I am a Gaelgeoir myself and are, perhaps, wondering why I’m adopting such an apparently anti-Irish stance.

I simply can’t take it any more. This latest scandal is piling ignominy on my beloved Irish language. More and more money — our tax euros — is being spent on translating documents which aren’t read in English so they can be equally unread in the First Official Language.

And yet my six-year-old son attending primary school in the Gaeltacht is starved of reading material in Irish due to lack of resources.

I used to be an editor of an Irish-language daily newspaper — but it closed due to lack of resources. At its peak, more than 4,000 copies of La Nua were being sold daily. That’s not to mention the number of hits the website attracted from all over the world.

When I make these points to my Gaelgeoir friends, they tell me that I’m naive to expect that if translation of the official documents were to stop, the resources saved would be spent on the provision of high-quality textbooks or a youth-oriented magazine as Gaeilge.

The point, to put it bluntly, is that as long as the money is being spent on Irish, no matter if it’s read or not, that’s fine. After all, it provides work

for highly qualified translators who are paid more than your average journalist for their unread translations. On average, they’re paid €14 per 100 words. The scale of the folly is underlined by the recent revelation that translation of rarely read documents cost €1.8m last year — that’s more than was spent on funding Irish language books, newspapers and magazines combined.

You might expect that the undoubted expertise of these translators be used to produce the textbooks or magazines for which there is, it appears, demand among the public?

Not at all. Because the Official Languages Act only provides for the translation of some official documents and doesn’t, for instance, compel the Department of Education and Science to ensure that textbooks of a similar quality are provided in all subjects in each of the official languages.

So now, here we go again, as if we needed more ways to waste public money in entirely futile gestures, the Coimisineir Teanga, whose ultra-modern office in An Spideal is funded to the tune of €1m per year, comes up with another way to put us further in the red. All ‘ar son na cuise’.

When the Official Languages Act was mooted and vociferously demanded back in the early days of the Celtic Tiger, it was sold as the panacea for all Irish language ills. And I have to admit that I was to the forefront of those who believed it might be of benefit — until I read the bill as it was proposed and realised it was little more than a bureaucrats’ charter.

Now we have the legislation and Irish is an official working language in the European Union. All should be well — but it’s clearly not, as the Irish language is increasingly under threat in the Gaeltacht, and Irish speakers are on tenterhooks. As we await the publication of a plan to revitalise the Irish language by 2028 with the ‘creation’ of 250,000 daily speakers, the certainty is that the money doesn’t exist to fund the fulfilment of such a plan. But I fully expect the farcical situation of rarely read documents being translated to continue.

The famed satirist Myles na gCopaleen would have had a field day with this. His memory will be recalled in a revival this month of his classic An Beal Bocht by Belfast-based Aisling Ghear who are taking their production on an All-Ireland tour.

If ever there was an antidote to the farce of futile translation, it’s this. Maybe Sean O Cuirreain could take a time out to attend and realise the folly of his proposal.

Sunday Independent

Deintear díchoimisiunú ar an gCoimisinéir Teanga…

Dá mba rud é go raibh rogha agamsa, ar mhaithe le Foinse a thabhairt slán (agus Lá Nua roimhe!), chuirfinn deireadh leis an gCoimisinéir Teanga.

Níl aon chol agam do Sheán Ó Cuirreáin agus a fhoireann atá suite in oifig ghalanta ar an Spidéal ach ní fheictear dom an tairbhe atá á dhéanamh aige don Ghaeilge agus dar liom go mbeadh níos mó de bhuntáiste ag baint le na meáin a chothú ná madra faire ar nós an Choimisinéir, madra faire nach féidir leis abhastraigh i bhfurmhór na gcásanna ina mbionn leatrom á dhéanamh ar phobal labhartha is úsáide na Gaeilge.

An sampla is fearr den rud ar a bhfuil mé ag trácht, an eachtra a tharla le déanaí nuair a rinne votairí ar an Spidéal, i gcúlchlós an Choimisinéara féin, gearán faoi phobalbhreith iar votála a rinne RTÉ/An Sunday Independent ann lá an vóta, 5 Meitheamh.

Ní raibh aon rud a fhéadfadh an Choimisinéir a dhéanamh chun múineadh a chur ar RTÉ de bharr nach bhfuil scéim teanga aontaithe idir an chraoltóír agus an Aire Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta go fóill.

Mar sin is féidir le comhlacht phoiblí aon sort smacht a sheachaint tre bheith mall ag aontú scéime teanga. Sin cosaint íontach a thug Acht na dTeangacha Oifigiúla don craoltóir.

Má cheapann sibh gur vóta mímhuiníne atáimse ag moladh, agus gur cineal tréas é sin ar na h-iarrachtaí a deineadh chun Acht na dTeangacha a bheithann, ní faic é i gcomparáid leis an vóta mímhuiníne ó mhathair roinn an Choimisinéara, Roinn Uí Chuív, atá geall leis dhá bhliain ar chúl le cur i bhfeidhm an dara scéim teanga.

Tá liosta ollmhór de chomhlachtaí phoiblí ann – breis is 650 – agus scéimeanna teanga le h-aontú lena bhfurmhór. Seo an liosta de na comhlachtai atá scéimeanna aontaithe leo go dtí seo, sé bliana i ndiaidh reachtú Acht na dTeangacha Oifigiúla.

Is léir go nglacfaidh sé breis is scór bliain go dtí go mbeidh scéim teanga ag gach comhlacht phoiblí ar an liosta – agus idir an dhá linn, caithfear athnuachan a dhéanamh ar na comhlachtaí atá scéimeanna aontaithe acu roimhe sin. Cur amú ama is dúthrachta an obair sin i gcomparáíd leis an bhfíor obair atá le déanamh, pobal na Gaeilge a mhealladh chun úsáid a bhaint as an nGaeilge leis na comhlachtaí poiblí le go mbeidh orthu, mar thoradh ar éileamh, riar a dhéanamh orthu i nGaeilge.

Agus cén bealach is éifeachtaí chun sin a dhéanamh? An Ghaeilge a bheith feiceálach ar na meáin agus chuige sin tá gá le h-earnáil fuinniúil is gairmiúil de na meáin Ghaeilge.

Ait liom go fóill gur fhagadh na meáin ar lár ó mholtaí na Tuairisce faoi Úsáid na Gaeilge sa Ghaeltacht….

Cé mhéid airgead a shabhailfí dá ndéanfaí díchoimisiunú ar an gCoimisinéir Teanga – suas le €1m in aghaidh na bliana. An mbeadh aon bannaí ann go roinnfí an t-airgead sin ar Foinse nó na meáin Ghaeilge dá gcuirfí deireadh le ré an Choimisinéara? Gan amhras níl. Is dócha go mbeadh na h-iar Airí ar Theachtai Dála iad go fóill ag lorg a bpinsin arís nó rud éigean seafóideach mar sin.

Ach i bhfírinne, ní fheictear dom go bhfuil an dara rogha ann. Mar a duradh roimhe i dtaca le h-armlóin an IRA is eile, nior bhain dichoimsiunú le díchur na n-arm an oiread is gur bhain sé le cur ó mhaith an mheoin aigne a lig do dhaoine úsáid a bhain úsáid mharfach as na h-armlóin céanna.

Sa tslí céanna, ní féidir leis an Choimisinéir a chuid oibre a dhéanamh, sé sin le rá tabhairt ar chomhlachtaí poiblí gnó a dhéanamh le saorannaigh ina rogha teanga oifigiúil, Béarla agus Gaeilge. Againn amháin atá an rogha sin agus ní dhéanfaimíd sin mura gceapaimíd go bhfuil an Ghaeilge tabhachtach inár saol. Cuidíonn laithreacht is neart na Gaeilge sna meáin linn teacht ar an dtuiscint sin níos mó, dar liom, ná reachtaíocht teanga nó Coimisinéirí Teanga.

An Choimisinéir Teanga agus an Chraoltóír Náisiúnta

Le linn na seachtaine, bhí raic i gConamara faoi cheisteanna a bheith á gcur ar votairí i gceantair Gaeltachta faoin mbealach a chaith siad vóta sna toghcháin áitiúla. Taighdeoirí ar son an Sunday Independent agus RTÉ a bhí ag cur na gceisteanna ar mhaithe leis an suirbhé tar éis votála a bhí siad ag déanamh le h-aghaidh na cláracha toghcháin a bhí le leanacht i ndiaidh an toghchán ar 5 Meitheamh.

Deineadh gearán chuig an Choimisinéir Teanga ar an gceist seo agus dúirt an Choimisinéir ná raibh aon ról aige san aighneas mar ná raibh RTÉ ar na gcomhlachtaí poiblí a raibh scéim teanga aontaithe acu leis an Roinn Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta.

Níl a fhios agamsa cén fath ná raibh RTÉ, an institiúid phoiblí is mó tionchar ar an bpobal sa tír, ar an chéad comhlacht a deineadh scéim teanga a aontú leis. An é go bhfuil na scéimeanna seo á aontú de réir ord na h-aibitir agus go gcaithfimíd fánacht go dtí go mbeidh ‘R’ sroichte? Más amhlaidh, beimíd go léir faoin chré fán am a shroicheann an Roinn an Craoltóir Náisiúnta.

Idir an dhá linn tá RTÉ ag imeallú an nGaeilge ar an seirbhís ar líne agus digiteach. Agus tá ciorruithe á chur i bhfeidhm ar RTÉ Raidió na Gaeltachta, ciorruithe a fhagfaidh an staisiún gan aon seirbhís cúrsaí reatha.

De réir agallaimh a rinne ceanasaí an staisiún, Edel Ní Chuirreáin, Ceannasaí RTÉ RnaG, le déanaí faoin abhar seo, tá sé soiléir nach bhfuil cúrsaí reatha i measc tosaíochtaí an staisiún. Is é an chéad tosaíocht na postanna buana ag an staisiún a chosaint. Ansan caithfear an sceideal a chosaint agus is iad na tosaíochtaí ansin: 1. Nuacht 2. Ceol Traidisiúnta 3. Irischláracha ó na mór Ghaeltachtaí. Sin an fath go bhfuil Seó Beo, Faoi Chaibidil agus go leor cláracha eile ag imeacht ón sceideal – agus is dócha go mbeidh níos mó agallaimh le sean leaideanna agus iad ag caint faoin uair go mbídís ag ithe leite déanta as ciaróga móna….

Tá an clóg á iompó siar ag RTÉ ar an nGaeilge agus níl aon bealach againne é sin a stopadh. Níl ‘scéim teanga’ i bhfeidhm an dtuigeann sibh agus go dtí go mbeidh, ní bheidh an Choimisinéir Teanga ábalta a gcuid dualgaisí a chur in iul do RTÉ.

Tá barúil agam, áfach, gur cheart go mbeadh cumhacht ag an gCoimisinéir iachaill a chur ar chonhlachtaí stáit, atá dualgaisí orthu i leith na Gaeilge faoi reachtaíocht eile seachas Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 agus na scéimeanna teanga iomráiteacha. Tá dualgasaí ar RTÉ faoi achtanna craolacháin éagsúla riar a dhéanamh ar an Ghaeilge. An féidir a rá go bhfuil seo á dhéanamh acu nuair atá an Bhéarla á bhrú acu ar votairí sa Ghaeltacht trath toghcháin?

Roinn Uí Chuív ar bharr ‘Léig na Náire’

Tá scéim teanga na Roinne Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta imithe in éag le breis is bliain go leith. Sin an ceannteideal is mó atá le baint ón dtuarascáil bliantúil a d’éisigh an Choimisinéar Teanga, Seán Ó Cuirreáin, inniu. Ní h-amháin sin ach sharaigh Roinn Uí Chuív an reachtaíocht ar bhealach eile, rialaigh an Choimisinéir.

Cé gur seoladh an tuarascáil inniu sa Ghailllimh, bhí sé curtha faoi bhráid an Aire Uí Chuív i mí Feabhra agus coinníodh faoi chois é go dtí an lá inniu. Deirfear liom é má táim ag déanamh éagóir ar aoinne ach seoladh an tuarascáil seo níos luaithe i mblianta eile. B’fheidir nár cheart aon íontas bheith orainn go raibh moill ar fhoilsiú an tuarascála nó bhí go leor sa tuarascáil nár mhaith leis an Aire bheith os comhair an phobail, bheinn ag ceapadh.

Sa tuarascáil, tuairiscítear gur imigh an Chéad Scéim Teanga a bhí ag an Roinn in éag i mí Meán Fómhair 2007. Fagann sin go bhfuil 20 mí caite gan é a bheith ath-nuaite. Ciallaíonn sin go bhfanann forálacha na scéime a chuaigh in éag i bhfeidhm fhaid is atá an scéim nua á ullmhú – ach ní dheintear aon fhorbairt orthu.

Tá an Roinn ar bharr Léig na Náíre mar sin, cuid mhaith chun tosaigh ar Oifig an Uachtaráin, Máire Mhic Giolla Íosa, an bhean céanna a d’oscail Oifig an Choimisinéara go h-oifigiúil.

Cliseadh nach beag é seo ar an gcur chuige scéimeanna – agus ní h-aon íontas gur mhol, de reir mo thuiscint, an Roinn ó dheas an cur chuige seo don Fheidhmeannas ó thuaidh mar shlí chun reachtaíocht lag a chur ar na leabhair, reachtaíocht nach gcuirfeadh isteach ar an status quo.

Tá tuairim is 650 comhlacht phoiblí ann – agus níl scéimeanna teanga daingnithe ach i 155 acu seo go fóill. Tá dhá chomhlacht is fiche, Roinn an Taoisigh san áireamh, a dhaingnigh scéim teanga ach atá an scéim sin anois imithe in éag gan scéim nua bheith tagtha i gcomharbacht ann.

Seo a bhí le rá ag an gCoimisinéir féin ar an chéist:

Chonacthas dom nach raibh an dara scéim teanga tugtha i bhfeidhm fós i gcás aon
chomhlachta phoiblí agus go raibh 22 scéim teanga tar éis dul “in éag”, mar a deirtear i
bhfo-alt 15(1) den Acht. De réir na reachtaíochta, caithfidh na comhlachtaí poiblí
leanúint de sholáthar seirbhísí trí Ghaeilge de réir na ngealltanas a bhí tugtha acu sna
chéad scéimeanna ach níl aon dualgas orthu tuilleadh forbartha a dhéanamh ar na
seirbhísí sin in éagmais scéim nua.
Chuir mé in iúl go bhfacthas dom nach raibh an folús a bhí cruthaithe ag teacht lena raibh
beartaithe faoi fhorálacha an Achta ná faoi na rialacháin reachtúla a bhí déanta faoin
Acht.
Léirigh mé freisin gur ábhar imní ar leith a bhí ann dom nach raibh aon Scéim nua
daingnithe i gcás na Roinne Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta féin cé go
ndeachaigh an chéad Scéim “in éag” ar an 21 Meán Fómhair 2007.
Dúirt mé gurbh í an imní ba mhó a bhí orm ná go mbeadh baol ann go gcaillfeadh an
tionscnamh ina iomláine an móiminteam nó an luas a bhí faoi, rud a d’fhéadfadh a bheith
ina bhuille an-mhór ar fad. Thug mé le fios gur mheas mé go gcaillfeadh an pobal agus
na comhlachtaí poiblí muinín i gcur i bhfeidhm fhorálacha an Achta go ginearálta dá
mbeadh moill mhíchuí i ndaingniú scéimeanna nua, go háirithe an dara babhta
scéimeanna agus dara Scéim na Roinne féin san áireamh. Dúirt an tAire Gnóthaí Pobail,
Tuaithe agus Gaeltachta mar fhreagra go raibh sé féin agus a Roinn chomh tiomanta is a
bhí riamh maidir le forálacha an Achta a chur i bhfeidhm agus na spriocanna a bhain leis
a bhaint amach.
Dúirt sé freisin go raibh dréacht dá ndara Scéim faighte aige ó fhormhór na gcomhlachtaí
poiblí a raibh sin iarrtha orthu agus go raibh plé gníomhach ar siúl ag oifigigh a Roinne
leo chun an próiseas maidir le haontú agus le daingniú na ndara scéimeanna sin a
thabhairt chun críche a luaithe agus ab fhéidir. Bhí an obair i dtaca le daingniú dara
Scéim dá Roinn féin “cuid mhaith chun cinn freisin,” a dúirt sé.

Dar liom, má chailleann an Roinn a chur an reachtaíocht seo, Acht na dTeangacha Oifigiúla, ar na leabhair dlí an t-údarás – agus creidim gur buille mór an tuarascáil seo d’údarás na Roinne – is beag spéis a bheidh ag na ranna eile an dlí a chomhlíonadh.

Cad é bhúr mbarúil?

Dála an scéil, ní chreidim go gciallaíonn seo go bhfuil Oifig an Choimisinéara ar leas na Gaeilge nó na Gaeltachta. Ní h-é nach gcreidim go bhfuil daoine maithe cumasacha eifeachtacha ag obair ann – agus is mó mo mheas ar Sheán Uí Chuirreáin ná riamh – ach ní chreidim gurb é seo atá ag teastáil ó phobal na Gaeilge is na Gaeltachta faoi láthair. B’fhearr liom ‘Czar na Gaeilge’ a bheith fostaithe a bheadh feidhim aige nó aici bealaí nuálacha a aimsiú chun an Ghaeilge a chur chun cinn agus chun leas na Gaeilge d’eacnamaíocht na tíre a léiriú.

Creidim go bhfagfaidh tuarascáil an Choimisinéara droch bhlás i mbéal an phobail mhóir agus iad ag smaoineamh, gan amhras, gur cur amú airgid gach pingin a chaitear ar an nGaeilge de bharr faillí na Roinne agus na ranna eile rialtais ar an reachtaíocht a chuir siad féin in áit.

Seo an tuairisc atá ar shuíomh RTÉ – i mBéarla amháin atá sé. Nach ait an scéal nach bhfuil aon scéim teanga i bhfeidhm ag an comhlacht poiblí is mó tionchar sa tír, cé go bhfuil sé luaite ar liosta na gcomhlachtaí phoiblí? Nár cheart go mbeadh ról ag an gCoimisinéir Teanga – seachas ag an Aire – ordú a thabhairt do chomhlachtaí tabhachtacha scéimeanna teanga a ullmhú.

Agus dá mbeadh an ról sin aige, nach gcuirfeadh sé ar shúile RTÉ gur cheart go mbeadh seirbhis nuachta ar líne ann, ar chomhchéim leis an seirbhís atá ann i mBéarla, mar bhun riachtanas in aon scéim teanga…..

Seirbhís Phóilíneacht Teanga le bunú

Tá sé fógraithe ag an Aire Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, Éamon Ó Cuív, go bhfuil sé chun Seirbhis Phoilíneacht Teanga a bhunú le tacú leis an gCoimisinéir Teanga, Seán Ó Cuirreáin, atá ag iarraidh an seirbhís phoiblí a mhealladh chun an Ghaeilge a úsáid leis an bpobal.

”Nuair a chuireas an tUasal Ó Cuireáin i mbun a dhualgaisí i 2004, dúirt sé go n–úsáidfeadh sé éagsúlacht straitéisí chun dul i mbun a chuid oibre, idir an chairéad agus an mhaide,” dúirt an tAire in agallamh eisíach le iGaeilge. Bhí sé ag caint tar éis do cruinniú bheith aige le h-oifigigh shinsearacha leis an eagras, Comhláthas na Náisiún, maidir le ballraíocht a lorg d’Éirinn arís san eagras sin.

”Nílim ag iarraidh é a cháineadh ach dar liomsa ná raibh a dhóthain úsáide á bhaint aige as an mbata agus thóg mé sin leis – agus mar thoradh ar an bplé eadrainn, bheartaíomar ar an seirbhís seo a bhunú.

“Beidh sé um an dtaca seo an bhliain seo chugainn sara mbeidh an tseirbhís seo ag dul i mbun oibre go hoifigiúil, iad ag cíoradh gach caipéis oifigiúil agus neamh oifigiúil a fhoilsítear i nGaeilge fud fad na hÉireann agus go brea sásta a bheidh siad ag obair leo lena bpínn dearga.

“An rud is fearr faoi seo, ar nós feidhmiú an Achta Teanga, ní chosnóidh sé tada, nó tá sé i gceist againn na poilíní teanga a earcú ar an mbonn céanna le Fórsa Chúltaca na nGardaí.

”Ní bheidh siad á n-ioc – cé go mbeidh orainn pínn dearga a chur ar fáil dóibh.

”Tá ár saineolaí riomhaireachta is fearr ag obair ar ghléas a chuirfidh ar chumas na poilíní botúin gramadaí ar shuíomhanna idirlín a mharcáil óna scaileáin féin. Céim mhór chun tosaigh é seo sa teicneolaíocht idirghníomhach,” dúirt sé.

Tá sé i gceist Ard Chonstábla a cheapadh le bheith i gceannas ar an seirbhis seo. Post é seo a bheidh tuarastal inchurtha le tuarastal an Choimisinéara Teanga ag gabhail leis agus beidh runaí príobháideach agus oifigeach feidhmiúcháin ag déanamh friotháil ar an Ard Chonstábla.

Beidh teacht aige – nó aici- ar sheirbhísí chomhlachta chaidrimh phoiblí aitheanta chun scéalta a éisiúint don phobal agus tá obair ar bun theana féin ar shuíomh idirlíne.

Ar an suíomh seo beidh treoir á fháil ag úsáideoirí idirlín a chuirfidh ar mhórbhothar eolais a leasa iad – agus a chinnteoidh go seachnóidh siad suíomhanna le Gaeilge amhrasacha orthu.

Níl aon ainm á lua leis an bpost, a fhógrófar go luath i bhfógraí iomlán leathnaigh is dhá theangacha sna mór nuachtáin ar fad ar fud an oileáin, go fóíll. Deirtear go mbeidh ‘sotal’ is ‘eirí in airde’ ar chailíochtaí riachtanacha ag an t-é a cheapfar sa phost. Ní dheinfear dícháiliú ar iarratasóirí a bhaineann úsáid as Bearlachas – go deimhin is buntáiste é.

Beidh an t-é a cheapfar ag obair in oifigí Fhoras na Gaeilge i nGaoth Dobhair nó i mBéal Feirste, cibé ceann is túisce a bheidh ag feidhmiú.