Dréacht Straitéis 2010 V Straitéis 2011 – le Guth na Gaeltachta

D’iarr mé cúpla noimead ó shin an mó athruithe a bhí déanta ar an ndréacht straitéis le straitéis na seachtaine seo a thabhairt dúinn: A bhuiochas de Éamon Mhic Niallais, seo chugainn an anailís sin:

Dréacht Straitéis 2010 Vs Straitéis Foilsithe Nollaig 2011

Seo thíos na píosaí a cuireadh leis an Straitéis i gcomparáid leis an chead dréacht.
Tá sé leagtha amach corr uair agam chomh maith cén píosa a baineadh amach(marcáilte I gcló iodalach).

1. An Fhís
Tá sé ina dhlúthchuid de pholasaí an Rialtais i leith na
teanga go ndéanfaí cúram agus soláthar ar leith
don teanga sa Ghaeltacht go háirithe i
bhfianaise an taighde a léiríonn go bhfuil
géarchéim ann maidir le hinmharthanacht na
Gaeilge mar theanga phobail agus theaghlaigh
sa Ghaeltacht.(lth 3)
————————————————————————

Baineadh seo amach:
tacaíocht teanga a sholáthar don Ghaeltacht mar phobal labhartha Gaeilge;

Cuireadh seo isteach:
tacaíocht theangeolaíoch a sholáthar don
Ghaeltacht mar phobal labhartha Gaeilge a
thugann aitheantas do shainriachtanais na
gceantar sin ina bhfuil an Ghaeilge mar
theanga phobail agus theaghlaigh(lth 3)
——————————————————————————

Aithníonn an Rialtas chomh maith, áfach, na riachtanais ar
leith atá ag an nGaeltacht mar cheantar sainiúil
teanga agus sa chomhthéacs sin aithnítear nach
i gcónaí a oireann polasaí dátheangach do
cheantair Ghaeltachta.(lth 3)

agus níos faide síos sa píosa céanna:
Tá tábhacht nach beag ag baint leis seo
i gcomhthéacs na Gaeltachta.(lth 3)
———————————————————————–

2. Comhthéacs Polasaí
Sa chomhthéacs seo, tá tábhacht
ar leith ag baint le caomhnú agus cur chun cinn
na Gaeilge sa Ghaeltacht ar mhaithe le
hoidhreacht, cultúr agus saíocht na teanga a
chaomhnú agus a chosaint sna háiteanna sin ina
bhfuil sí fós mar theanga phobail agus
theaghlaigh. Aithnítear chomh maith go
gcuireann stádas na Gaeilge mar theanga
phobail sa Ghaeltacht le cuspóir na Straitéise
úsáid na Gaeilge a leathnú ar bhonn náisiúnta.(lth 5)

3. Straitéis Chéimnithe
Tá leagan amach na céimeanna athruithe beagan agus baineadh
amach na blianta a bhí luaite leo.(lth. 8)

4. Cuspóirí Sonracha na Straitéise
• an líon daoine a labhraíonn Gaeilge sa
Ghaeltacht gach lá a ardú faoi 25% tríd is
tríd, mar beidh borradh a chur faoin
nGaeltacht fíorthábhachtach don Straitéis
fhoriomlán. Táthar ag súil leis go mbeidh
spriocanna sonracha do cheantair
Ghaeltachta ar leith leagtha amach sna
pleananna teanga áitiúla atá molta(lth 9)

5. Struchtúr Feidhmithe
Baineann tábhacht ar leith le scoileanna toisc an tionchar a
bhíonn acu ar fheasacht ar an teanga agus ar
iompraíocht teanga, agus mar sin ní mór díriú
freisin ar shaineolas agus scileanna a fhorbairt i
measc an lucht teagaisc chun luach agus tábhacht
chultúrtha na Gaeilge a léiriú do mhuintir na
hÉireann.(lth 10)
———————————————————————————
Baineadh seo amach:
Maidir leis an bpríomhghníomhaireacht feidhmithe a bheidh freagrach as an Straitéis a sheachadadh moltar go ndéanfaí athstruchtúrú bunúsach ar ghníomhaireacht Ghaeilge atá ann cheana féin – Údarás na Gaeltachta – go gníomhaireacht Ghaeilge nua náisiúnta – Údarás na Gaeilge.

Cuireadh seo isteach:
Maidir leis an bpríomhghníomhaireacht
forfheidhmithe a bheidh freagrach as an
Straitéis a sheachadadh, moltar Údarás Gaeilge
agus Gaeltachta a bhunú (Údarás na Gaeilge
agus na Gaeltachta) a ghníomhóidh ar bhonn
náisiúnta agus a chomhlíonfaidh feidhmeanna
ábhartha a dhéanann Údarás na Gaeltachta
agus eagraíochtaí Stáit agus neamhrialtasacha
eile i láthair na huaire, de réir mar is cuí.(lth 10)
agus níos faide síos sa píosa céanna:
Leagfar síos ról sonrach agus feidhmeanna sonracha an
Údaráis mholta nua i ndréacht-reachtaíocht a
fhoilseofar sa bhliain 2011.(lth 10)

6. Réimsí Gnímh
Oideachas
Naisc le húsáid na teanga lasmuigh den scoil
Rinneadh roinnt athruithe ar an píosa faoi na Colaistí Samhraidh:
Leanfaidh an Roinn Gnóthaí Pobail,
Comhionannais agus Gaeltachta, i gcomhar leis
an Roinn Oideachais agus Scileanna ag cur le
forbairt chóras na gcoláistí samhraidh Gaeilge sa
Ghaeltacht. Leagfar béim faoi leith ar chúnamh
a thabhairt do na coláistí agus do na teaghlaigh
a chuireann cóiríocht ar fáil do na foghlaimeoirí
teanga le cothabháil a dhéanamh ar éifeachtacht
agus ar chaighdeán na seirbhísí a sholáthraíonn
siad agus le cur leo. I gcomhpháirt le CONCOS –
scátheagraíocht na gcoláistí – agus leis na
teaghlaigh sa Ghaeltacht, oibreoidh an Roinn
Gnóthaí Pobail, Comhionannais agus Gaeltachta
lena chinntiú go mbeidh taithí Ghaeilge ag mic
léinn agus go mbeidh teagmháil sheasta lena linn
ag na mic léinn le Gaeilge mar theanga bheo na
Gaeltachta ó lá go lá. Óna thaobh sin, cuideoidh
an Roinn Gnóthaí Pobail, Comhionannais agus
Gaeltachta le forbairt a dhéanamh ar thaithí
fhoghlama teanga teaghlaigh le go bhféadfar
gréasáin d’úsáid nádúrtha na Gaeilge a chur chun
cinn agus go mbeidh meicníochtaí ann le go
leanfaidh siad sin ar aghaidh le linn na bliana ar
fad. Cuideoidh athstruchtúrú agus feabhsú ar
chláir a bheidh dírithe ar ábhair bhunmhúinteoirí
leis sin agus beidh sé freisin mar chuid de
leasuithe níos leithne a bheidh an Chomhairle
Mhúinteoireachta a chur chun cinn i gcúrsaí
tosaigh oideachais do bhunmhúinteoirí.(lth 12)

Páirt Tumadh
Beidh sé fós ina pholasaí náisiúnta tumoideachas
trí Ghaeilge i ngach ábhar seachas Béarla i
scoileanna Gaeltachta agus i ngaelscoileanna
agus i naíonraí a chur chun cinn.(lth 12)

Curaclam do mhuineadh na Gaeilge
Ag an mbunleibhéal, tá forbairt déanta ar
churaclam Gaeilge ar leithligh do scoileanna
Gaeltachta agus do ghaelscoileanna a thugann
ar aird riachtanais teanga forbartha éagsúla a
bhaineann le daltaí i scoileanna Béarla agus i
ngaelscoileanna. Déanfar coigeartú ar an
gcuraclam i ngaelscoileanna le níos mó béime a
chur ar ról na Gaeilge ó thaobh fhorbairt
chognaíoch agus mhothachtálach ghinearálta
leanaí a chur chun cinn.(lth 13)
—————————————————————
Tá siollabas athbhreithnithe i nGaeilge na
hArdteistiméireachta á fheidhmiú i ngach scoil
agus scrúdófar den chéad uair é in 2012. Tá sé
leagtha amach sa chaoi go ndíreofar níos mó ar
idirghníomhú ó thaobh na cainte sa seomra
ranga agus beidh ardú go 40% sna marcanna a
cheadófar don mheasúnú cainte. Déanfaidh an
Chomhairle Náisiúnta Curaclaim agus
Measúnachta athbhreithniú ar fheidhmiú an
tsiollabais i gcomhthéacs thaithí an chéad
chohórt de na hiarrthóirí faoin gcóras
measúnaithe athbhreithnithe. Ar na ceisteanna
a bhreithneofar san athbhreithniú sin, beidh
chomh maith agus a d’éirigh leis an siollabas ó
thaobh aghaidh a thabhairt go cuí ar riachtanais
gach dalta, lena n-áirítear daltaí a bhfuil
ardchumas i nGaeilge acu, go háirithe i
scoileanna Gaeltachta agus i ngaelscoileanna.
Más gá, déanfar tuilleadh forbartha ar an
siollabas i gcomhthéacs thorthaí an
athbhreithnithe. (lth 13)

Oideachas Ardleibhéil in Éirinn
• deiseanna do mhic léinn leas a bhaint as
tréimhsí fada socrúcháin/staidéir sa
Ghaeltacht le cur lena gcumas sa teanga i
dtimpeallacht ina labhraítear an teanga go
nádúrtha(lth 15)
———————————————————-
Tá sé tábhachtach ó thaobh normalú a
dhéanamh ar úsáid na teanga go mbeadh
teacht ar ranganna agus ar ghníomhaíochtaí
Gaeilge agus go gcruthófaí atmaisféar ar
champas a aithníonn gur cuid dhlúth den saol
sóisialta chomh maith le cuid dhlúth den saol
acadúil sa choláiste í an teanga. Tá ról
tábhachtach ag institiúidí tríú leibhéal ó thaobh
tionchar a imirt ar an teanga a labhróidh duine
ar feadh a shaoil agus ó thaobh a húsáide i
measc mic léinn agus maidir le tacú le
tionscnaimh theanga áitiúla sa phobal trí chéile
agus spreagfar iad leis sin a dhéanamh.(lth 16)

Oideachas sa Ghaeltacht
• Beidh sé fós ina pholasaí náisiúnta
tumoideachas trí Ghaeilge a chur chun cinn i
ngach ábhar seachas Béarla i scoileanna
Gaeltachta agus i ngaelscoileanna agus i
naíonraí;(lth 17)

Bunú Scoileanna Nua
Leagann an tAcht Oideachais 1998 oibleagáidí
sonracha ar an gcóras cur leis an bpolasaí agus
na cuspóirí náisiúnta maidir leis an nGaeilge a
bhaint amach, an Ghaeilge a chothú mar
phríomhtheanga phobail i limistéir Ghaeltachta
agus riachtanais teanga agus chultúir mhic léinn
a chur chun cinn ag féachaint do roghanna a
gcuid tuismitheoirí.
Bhí cur chun cinn na Gaeilge mar aidhm
thábhachtach ag rialtas i ndiaidh rialtais in
Éirinn agus tá freastal déanta ag an Roinn
Oideachais agus Scileanna ar éilimh ar scolaíocht
trí mheán na Gaeilge atá imithe i méid le
blianta beaga anuas. Tá sé sin soiléir ag an
mbunleibhéal ón líon níos airde gaelscoileanna
a bunaíodh lasmuigh de limistéir Ghaeltachta.
Tá 17 gaelscoil nua aitheanta ag an Roinn ar an
iomlán ó 2005, sin 138 gaelscoil san iomlán a
bhfuil aitheantas acu. Ag an iarbhunleibhéal, tá
an líon gaelcholáistí (gaelscoileanna dara
leibhéal) ardaithe go 45 (agus 13 díobh sin
bunaithe ó 2000) agus in éineacht leis sin, tá 10
n-aonad (sain-aonaid ina bhfuil an Ghaeilge mar
mheán agus atá nasctha le scoil dara leibhéal)
agus 10 sruth (sruth nó rang labhartha Gaeilge i
scoil ina bhfuil an Béarla mar mheán).
Éascaíonn struchtúr an aonaid agus an tsrutha
soláthar oideachais trí mheán na Gaeilge sa chás
go bhfuil éileamh mór ar oideachas trí mheán
na Gaeilge ach nach mbeadh dóthain éilimh ann
do ghaelscoil neamhspleách.
STRAITÉIS 20 BLIAIN DON GHAEILGE 2010 – 2030
18
B’éigean níos mó áiteanna scoile breise a
sholáthar i gceantair áirithe ar fud na tíre mar
gheall ar an ardú sa daonra le deich mbliana
anuas nó mar sin agus meastar go leanfaidh an
t-ardú sin sa tréimhse ghearrthéarmach go dtí an
tréimhse mheántéarmach. Tá éileamh níos mó
ann ar éagsúlacht ó thaobh cineálacha
scoileanna, lena n-áirítear oideachas trí mheán
na Gaeilge, ar fud na tíre in áiteanna a bhfuil an
daonra ag fás iontu agus áiteanna nach bhfuil.
Fágann na héilimh sin atá ag dul i neart go
gcaithfear leasú a dhéanamh ar na nósanna
imeachta ó thaobh aitheantais a thabhairt do
bhunscoileanna nua. Go dtí go mbeidh an
t-athbhreithniú sin déanta, bhí ar an Roinn
Oideachais agus Scileanna glacadh le straitéis
eatramhach faoina gceadaítear bunscoileanna
nua a bhunú chun freastal a dhéanamh ar fhás
déimeagrafach agus sin amháin, chun go mbainfí
amach an tosaíocht fhoriomlán go mbeidh áit
scoile ar fáil do gach leanbh. Is é an Coimisiún
um Chóiríocht Scoile atá i mbun an
athbhreithnithe, a bhfuil dul chun cinn maith
déanta ann, agus tá na comhpháirtithe
oideachais ar fad páirteach san obair. Is é an
toradh a bheidh ar an athbhreithniú go
mbreithneofar socruithe nua ó thaobh
bunscoileanna nua a aithint agus go nglacfar leo.
Déanfar na héilimh ar leathnú ar sholáthar
oideachais trí mheán na Gaeilge a bhreithniú i
gcomhthéacs na socruithe nua a bhunófar ó
thaobh aitheantas a thabhairt do scoileanna nua.
Ag an iar-bhunleibhéal, bunaíodh socruithe nua
d’aitheantas scoileanna dara leibhéal i mí Iúil
2010. Tá soláthar iontu sin do chreat nua ina
leagtar amach critéir shoiléire faoina ndéanfar
iarratais ar scoileanna nua dara leibhéal a
mheas. Samhlaíonn na critéir nua sin nach
mbunófar scoileanna nua ach in áiteanna ina
mbeidh éileamh déimeagrafach agus gur idir
800 agus 1000 dalta ar an meán a bheidh sna
scoileanna nua. Leag na critéir amach freisin
gur 400 an bhonntairseach do ghaelcholáistí, ag
féachaint don rogha ar aonad a bhunú laistigh
de scoil.(lth 17 & 18)

An Chomhairle um Oideachas
Gaeltachta agus Gaelscolaíochta
(COGG)
Beidh príomhról ag an gComhairle um
Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta i
bhfeidhmiú na Straitéise san earnáil oideachais i
gcomhar leis na gníomhaireachtaí atá ann.
Cuirfear an fhoireann chuí agus na hacmhainní
cuí ar fáil don Chomhairle lena dualgas a
chomhlíonadh mar atá:
• soláthar téacsleabhar agus áiseanna
d’fhoghlaim agus do mhúineadh trí Ghaeilge
a phleanáil agus a chomhordú;
• comhairle a chur ar an Aire maidir le polasaithe
a bhaineann le hoideachas trí mheán na
Gaeilge a chur ar fáil agus a chur chun cinn i
scoileanna aitheanta i gcoitinne agus i
scoileanna atá suite i limistéar Gaeltachta;
• seirbhísí taca trí mheán na Gaeilge a chur ar
fáil do na scoileanna sin;
• taighde a sheoladh ar aon ní nó ar gach ní
lena mbaineann an mhír seo; agus
• soláthar téacsleabhar agus áiseanna
d’fhoghlaim agus do mhúineadh na Gaeilge a
phleanáil agus a chomhordú agus taighde a
sheoladh agus comhairle a chur ar an Aire
maidir le straitéisí a bhfuil an cuspóir acu
feabhas a chur ar éifeachtacht mhúineadh na
Gaeilge i scoileanna aitheanta agus i lárionaid
oideachais.
Neartófar ról COGG mar aitheantas ar an ngá le
dul i ngleic le saincheisteanna éagsúla a
bhaineann go sonrach le teagasc agus le
foghlaim na Gaeilge i scoileanna atá ag feidhmiú
trí mheán na Gaeilge, sa Ghaeltacht agus
lasmuigh di araon, agus le teagasc na Gaeilge i
ngach scoil aitheanta. Beidh ról lárnach ag
COGG ó thaobh comhairle dhíreach a chur ar
ghaelscoileanna faoi dhea-chleachtas i dtaca le
hoideachas a chur ar fáil trí mheán na Gaeilge.
I ndáil leis an tsaincheist thábhachtach a
bhaineann le riachtanais shainiúla scoileanna
Gaeltachta agus riachtanais shainiúla
ghaelscoileanna, déanfaidh grúpa ardleibhéil
athbhreithniú ar na polasaithe atá ann i láthair
na huaire agus déanfaidh siad iniúchadh ar
athruithe féideartha, lena n-áirítear forbairt
polasaithe nua do scoileanna Gaeltachta agus
do ghaelscoileanna. Déanfar feidhmeanna
féideartha eile do COGG a bhreithniú i
gcomhthéacs an phlé sin.
Beidh ionadaithe de chuid na bpáirtithe
leasmhara ábhartha ar an ngrúpa ardleibhéil,
lena n-áirítear an Roinn Oideachais agus
Scileanna, an Roinn Gnóthaí Pobail,
Comhionannais agus Gaeltachta, an Chomhairle
um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta,
Foras na Gaeilge agus Údarás nua na Gaeilge
agus na Gaeltachta.(lth 18)

6.2 Réimse Gnímh- An Ghaeltacht
Stadas teanga pobal Gaeltachta- reachtaíocht nua
Athraíodh an focal ‘athruithe’ go dtí ‘mionathruithe’ san abairt seo a leanas:

Glacann an Rialtas tríd is tríd le treo ghinearálta
na moltaí sa Staidéar Cuimsitheach
Teangeolaíoch ar Úsáid na Gaeilge sa Ghaeltacht
maidir le stádas na Gaeltachta a bheith
bunaithe ar chritéir teanga. Tabharfar stádas
reachtúil dó sin trí Acht Gaeltachta nua. Beidh
an sainmhíniú bunaithe ar an mórchuid ar na
critéir atá leagtha amach sa Staidéar le roinnt
mionathruithe bunúsacha.(lth 20)
———————————————————————————————–
Baineadh seo amach:
Mar a dúradh cheana déanfar athstruchtúrú bunúsach ar Údarás na Gaeltachta mar ghníomhaireacht Gaeilge náisiúnta – Údarás na Gaeilge (agus a cheannáras sa Ghaeltacht) – agus beidh freagracht air maidir le cúrsaí Gaeilge ar fud an Stáit, agus coinneoidh sé cuid mhaith de na feidhmeanna atá faoi láthair aige. Ullmhófar reachtaíocht chun an comhlacht nua a chur ar bhonn reachtúil. Reáchtálfaidh Bord, a bheidh comhdhéanta d’ionadaithe tofa agus de chomhaltaí a cheapfaidh an tAire, Údarás na Gaeilge.

Comhthreomhar leis sin bunófar Coiste Comhairle Gaeltachta a bheidh comhdhéanta de chomhaltaí tofa de chuid Údarás na Gaeilge agus comhaltaí údáráis áitiúil a bheidh ina gcónaí laistigh den Ghaeltacht le comhairle a thabhairt go sonrach faoi chúrsaí a bhaineann leis an nGaeltacht. Cuirfidh Údarás na Gaeilge tacaíocht rúnaíochta ar fáil don Choiste.

Agus cuireadh seo isteach:

Mar a luadh roimhe seo, bunófar Údarás na
Gaeilge agus na Gaeltachta a bheidh freagrach
as gnóthaí Gaeilge ar fud an Stáit. Beidh a
cheannáras sa Ghaeltacht agus beidh sé
freagrach as feidhmeanna ábhartha atá Údarás
na Gaeltachta ag cur i bhfeidhm faoi láthair,
mar aon le heagraíochtaí neamhrialtasacha agus
eagraíochtaí Stáit eile mar is cuí. Ullmhófar
reachtaíocht in 2011 chun an tÚdarás seo a
bhunú. Tabharfar aird ar a shainchúram
Gaeltachta agus ar a shainchúram náisiúnta níos
leithne araon. Tabharfar aghaidh freisin ar an
ngá atá le saineolas sa réimse pleanála
teangacha mionlaigh nuair a bhunófar a
struchtúr stiúrtha. Coinneoidh an t-údarás nua,
Údarás na Gaeilge agus na Gaeltachta, na
feidhmeanna atá Údarás na Gaeltachta ag cur i
bhfeidhm i láthair na huaire, lena n-áirítear
feidhm fiontraíochta.

Seirbhisí á soláthar chuig pobail Ghaeltachta
Baineadh seo amach:
Níl sé i gceist mar sin a mholadh go n-aistreofaí aon scéimeanna atá ann agus a fheidhmíonn Údarás na Gaeltachta nó An Roinn chuig Ranna nó gníomhaireachtaí eile ach scrúdófar cláir eile a d’fhéadfadh An Roinn nó an tÚdarás a sheachadadh sa Ghaeltacht.

6.4 – RÉIMSÍ GNÍMH – RIARACHÁN, SEIRBHÍSÍ AGUS POBAL

Bearta don Ghaeilge sa tSeirbhís Poiblí

Baineadh seo amach:
Ceapfaidh An Roinn Oideachais agus Eolaíochta agus an tSeirbhís um Cheapacháin Phoiblí comhshocruithe cuí le cur leis an gcóhort seirbhíseach poiblí atá in ann feidhmiú go dátheangach.

Cuireadh seo isteach:
Ceapfaidh an Roinn Airgeadais agus an tSeirbhís
um Cheapacháin Phoiblí socruithe cuí d’fhonn
cur leis an gcohórt seirbhíseach poiblí atá in ann
feidhmiú go dátheangach.(lth 23)

Ról Tábhachtach na hEarnála Deonaí
Athraíodh an focal ag deireadh an abairt seo thíos ó ‘réimse’ go ‘ceantair’:

Tabharfar faoi chur chuige níos comhtháite “ón
gcliabhán go seanaois” trí atheagrú mór a
dhéanamh ar eagraíochtaí teanga a fhaigheann
maoiniú ón Stát chun seirbhísí cuimsitheacha
tacaíochta teanga a sholáthar ar bhonn ceantair.(lth 25)

6.5 RÉIMSÍ GNÍMH – NA MEÁIN AGUS
AN TEICNEOLAÍOCHT
Cuireadh an focal ‘tuilleadh’ isteach san abairt seo thíos:

Tabharfar tuilleadh tacaíochta do TG4 le
seirbhísí teilifíse trí Ghaeilge a chur ar fáil.(lth 26)
STRAITÉIS 20 BLIAIN DON G

Brionglóidi agus straitéisí

Ní maith an rud é don anam a bheith diúltach an t-am go léir. Mar sin féin ní féidir liom a rá ach gur díomá an príomh mhothú a bhí agam ar léamh dom an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge a sheol an Taoiseach inné (Dé Máirt) ceithre bhliain agus lá ón uair gur foilsíodh ‘Ráiteas an Rialtais i leith na Gaeilge’.

Creidim nach bhfuilimíd céim chun tosaigh ón 20ú Nollag 2006 agus an méid a dúradh ann. Ráiteas ‘uaillmhiannach’ a deineadh an lá sin – go leor ‘spriocanna’ breatha ach gan an cur chuige luaite leo chun an obair a dhéanamh chun iad a bhaint amach. Ar an lá sin gealladh go mbeadh ‘plean’ nó ‘straitéis’ ann laistigh de dhá bhliain chun an Ráiteas a fhíorú. Tá’s againn cad d’imigh ar an ngeallúint sin.

Anois is cosúil go bhfuil an Straitéis is déanaí ag ‘fulaingt’ de bharr na cúinsí eacnamaíochta. Dúirt an Taoiseach, Brian Cowen, agus é ag seoladh na straitéise:

Mr Cowen admitted the availability of funding for the strategy — just €1.5m next year — had been affected by the economic crisis. But he said the strategy’s success would depend on the people.

“If we had €1bn, it wouldn’t give us the result that everyone is speaking Irish,” he said.

Bheadh san maith go leor ach fiú nuair a raibh an tír ag snámh le h-airgead, níor caitheadh acmhainní leis an nGaeilge. Nó má deineadh, caitheadh go h-amaideach iad, ar sheafóid Acht na dTeangacha Oifigiúla agus ar Oifig an Choimisinéara Teanga. Chuala mé an tAire Carey ag rá, an lá theana, go raibh €55,000 in aghaidh na bliana á chaitheamh ag gach roinn ar dhualgaisí na reachtaíochta a chomhlíonadh. Níl a fhios agam an bhfuil aon fhigiúir ar an méid airgid atá caite ó reachtaíodh an Achta ar chomhlíonadh na ndualgaisí ag gach roinn stáit is ag gach eagras phoiblí.

Tá blaiseadh den soiniciúlacht ag baint leis an seoladh seo a dhéanamh agus an Rialtas ag saothrú an bháis. Ce mheid den straitéis seo a bheidh an Rialtas atá le teacht i gcumhacht ag seasamh leis? Theana féin tá Frank Feighan, úrlabhraí Fhine Gael, ag rá go mbeidh an páirtí sin ag seasamh lena gheallúint deireadh a chur le riachtanas na Gaeilge don Ard Teist.

However, Fine Gael Gaeltacht spokesman Frank Feighan, who is learning Irish, said his party was sticking to its policy of abolishing Irish as a compulsory Leaving Cert subject.

“There are a lot of people like myself who spent 13 years in school who just have the ‘cupla focal’. We need a lot of confidence and I think this plan is the framework for 100,000 people like myself,” he said.

San alt chéanna san Irish Independent, maítear:

The 20-year strategy has cross-party support, which means that both Fine Gael and Labour are committed to implementing it if they get into power.

Tá mé in amhras faoi sin mar de réir mar a fheictear domsa is beag na h-athruithe a deineadh idir an dréacht straitéis de réir mar a foilsíodh anuraidh agus an straitéis a foilsíodh an tseachtain seo. Ní féidir liom aon moladh a rinne an Chomhchoiste Oireachtais maidir leis an straitéis, tar éis doibh dul i gcomhairle le h-eagrais is gnathdhaoine ar fuaid na tíre, a thabhairt faoi ndeara sa straitéis nua fhoilsithe. An é gur brionglóid abea an proiseas comhairleoireachta, cosúil leis an mbrionglóid úd ag Bobby i nDallas nuair ar eirigh le léiritheoirí Dallas séasúr iomlán den sraith úd a chur ó mhaith, a tharla le linn 2010 nó an é ná raibh ann ach straitéis moilleadóireachta?

Tá ráite agam roimhe seo gur beag an meas a bhí agam ar an gcéad phlean mar gheall ar an easpa samhalaíochta is uaillmhian a bhain le na moltaí i leith na meáin. Is iad na meáin an tosca is mó a imríonn tionchair ar an bpobal agus is tríd na meáin a shroichfidh, má bhaintear feidhm mar is ceart astu, an deascéal faoin nGaeilge an phobal amuigh ansin. Seachas sin nílimíd ach ag athchóiriú na suíocháin ar bhórd an Titanic.

An bhfuil aon suáilc ag baint leis an bplean seo? Tugaim faoi ndeara go gcaithfidh gach ceantar Gaeltachta plean teanga a fhorbairt a bheidh mar sprioc aige cur le neart teanga an cheantair. Tá sin maith go leor agus tá gá leis – ach ní doigh liom go gcuirfear i bhfeidhm an chuid seo den riachtanas sin:

Under a new Gaeltacht Act, each district will have to develop a language plan if it cannot comply with linguistic criteria indicating that Irish is still in daily use. If communities fail to develop “acceptable sustainable language plans” within a two-year period, they will lose their Gaeltacht status.

Sin mar ar tuairiscíodh san Irish Examiner an scéal. An bhfuil aon dealramh faoin spéir le bata a dhéanamh de phlean teanga mar sin? Mar dhuine atá ag obair ar phlean teanga a chur le cheile i Múscraí, is féidir liom a rá go bhfuil sé deacair go leor a leithéid a dhéanamh gan a bheith ag gearradh bataí le go mbeifeá féin ag fáil bataráil. Nach ag iarraidh daoine a mhealladh i dtreo na Gaeilge atá an phlean – cén tairbhe atá ann daoine a chur ó dhoras le bagairtí mar gheall ar stadas Gaeltachta?

In áit bheith ag iarraidh ceantair a bhrú isteach sa sean sainmhíniú den Ghaeltacht, tá gá an sainmhíniú sin a athrú le bheith i dtiúin leis an nua-aimsir. B’fhéidir go bhfuil rud eigean sa mhéid a deirtear in eagarfhocal an Irish Examiner:

Another programme to rejuvenate the language was launched yesterday but it is hard to see how it might succeed when so many others have failed. Some people love the language for what it is, others cherish it for the economic rewards it can bestow. Until very many more of us love it for itself its future remains in jeopardy.

Is cuimhin liom blag spéisiúil a scrígh Proinsias Mac a’Bhaird tamall maith ó shin a bhí ar an ndul chéanna: An bhfuil sé in am dúinn deireadh a chur le deontais Ghaeilge?

Creidim go laidir gur cheart smaoineamh ar dheireadh a chur le deontais a thugann airgead do dhuine nó do theaghlach chun Gaeilge a labhairt agus gur fearr i bhfad acmhainní a dhíriú ar phobail chun cuidiú leo an timpeallacht a ghaelú, le h-ionaid cultúrtha/cultúrlainne is aiseanna eile, a chinnteoidh go mbeidh áiteanna ag daoine chun teacht le cheile ar mhaithe le comhluadar a dhéanamh, áíteanna nach tithe tabhairne iad.

Cad iad bhúr dtuairimí ar na gceisteanna seo?

Straitéis 20 Bliain scríte i dteanga dho-thuigthe

Tá an chéad fhéachaint faighte agam den Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge, atá le foilsiú níos déanaí inniu ag an Taoiseach, ach atá ar fáil theana féin ar shuíomh na Roinne anseo.

Údar mór díomá dom an easpa samhlaíochta atá ag baint leis an méid atá luaite leis an mír faoi na meáin cumarsáide, chomh mór ar chúl na teicneolaíochta agus na fealsúnachta atá sé, agus creidim féin gurb é seo an mír is tabhachtaí sa straitéis.

Anuas ar sin, tá an méid atá scríte ann, tá sé scríte i dteanga nach Gaeilge nó Béarla é. Cineál Gaeilglish nó Engaeil nó rud éigean. Bain tusa triail as an sliocht seo:

Ní mór forbairtí TF den sórt sin a leabú freisin i
gcleachtais a bhaineann le hoideachas, i
gcleachtais shóisialta agus i gcleachtais a
bhaineann leis an obair le go mbeidh siad ina
modhanna éifeachtacha chun cumarsáid
fheabhsaithe a chur ar fáil.

An rud is tabhachtaí le tabhairt faoi ndeara faoin straitéis seo go bhfuil sé á fhoilsiú inniu ag Rialtas atá ag saothrú an bháis. Bíodh is gur votáil gach páirtí ar shon na Gaeilge sa Dáil, ní bheidh ceangal ar aon Rialtas nua leanúint leis an straitéis seo. Ní gá go maródh Rialtas nua an Straitéis go h-oscailte ach is féidir go dtabharfadh siad le tuiscint do na statsheirbhísígh nach tosaíocht leo é agus go bhfaigheadh sé bás tre neamhshuim de réir a cheile.

Ar ndóigh tá an Straitéis scrite i dteanga atá doiléir agus oscailte – d’fhéadfaí miníú ar bith a thabhairt do. Feictear dom gur scríobhadh i mBéarla ar dtúis é agus gur aistríodh é ansan go Maorláithis (nó Meamráiméis, mar a thugann Aonghus air).

An chéad cheist don Taoiseach inniu, nuair a sheolfaidh sé an ‘Straitéis’ in Ionad Phreasa an Rialtais.

Cén uair a aistreofar an Straitéis go Gaeilge?

Mór an náire do TG4 agus do RTÉ Raidió na Gaeltachta nár chraol ceachtar acu beo an seoladh den Straitéis 20 Bliain na Gaeilge. Ní thuigim conas nach bhféadfadh an dhá meán stát mhaoinithe seo polasaí oifigiúil an Stáit don chéad fiche bliain eile, ocáid tabhachtach cheapfá, a chraoladh beo. Agus, sea, táim ar bhórd TG4. Tá litir gearáin á sheoladh agam chuig an Ceannasaí anois. Chun an fhírinne a ínsint rinne mé talamh tirim de go gcraolfaí beo é….

Tuigtear dom go raibh sé á chraoladh ag Raidió na Life, maith iad. Is mór an trua nach raibh na staisiúin eile inchurtha leo…

Straitéis ‘gláctha’ ag an Rialtas – ach cé a chuirfidh i bhfeidhm é?

Agus an tír ar tháirseach an dhuibheagáin tá sé á thuairisciú anocht (Dé Máirt) ag TG4 go bhfuil an Rialtas tar éis glacadh leis an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge ag an gcruinniú comhaireachta inniu.

Ach an bhfuil aon brí le cinntí mar seo ón Rialtas atá i réim faoi láthair nó níl ach seal gairid fágtha ag Fianna Fáil agus an Chomhaontas Glas i gcumhacht?     Bíodh is go bhfuil  sé ráite go bhfuil gach páirtí, trén Coiste Oireachtais, tar éis glacadh leis an Straitéis, ní gá go gciallódh sé gurb é an Straitéis an cloch is mó ar a bpaidrín nó gar do.

Mar shampla, b’fhéidir gur mhaith le Fine Gael tabhairt faoin nGaeilge agus an Ard Teist agus níl sin sa Straitéis seo cé go bhfuil sé luaite go leanfaidh an Ghaeilge mar ábhar amháin ag an Ard Teist agus leanfaidh sí mar ábhar riachtanach.

Mhol an straitéis go mbeadh dhá ábhar ann, rud a chiallódh go mbeadh dúshlán éagsúil roimh deachainteoirí Gaeilge is cainteoirí dhúchais seachas an cheann a bheadh ann d’fhoghlaimeoirí.

An mbeidh aon toradh concreideach, mar shampla, ar an moladh sa Straitéis, atá an Rialtas tar éis glacadh leis ná dearúdaimís, go bhfórbrófaí Coláiste Iosagáin ina ionad náisiúnta oideachais?  Sin teist amháin ar thiomantas an Rialtas do chur i bhfeidhm na straitéise seachas an sior chaint faoin straitéis céanna.   Beidh le feiceáil an mbeidh Coláiste Iosagáin ina fothrach nó ina shéadchomhartha náisiúnta don straitéis.

Tá caint ann ar 7 Lá go mbeidh Udarás na Gaeilge agus na Gaeltachta ar an Udarás anois – agus anuas ar sin go mbeidh  Aire ar leith ann don Ghaeilge agus don Ghaeltacht.   Cur le sin ‘Foras na Gaeilge’ agus is cinnte nach mbeidh aon laghdú ar an mhaorláthas atá luaite leis an teanga.

Deirtear go bhfoilseofar an chaipéis ‘roimh na Nollag’.  Creidfidh mé sin nuair a léifidh mé é.   De reir na ‘Wikileaks’ atá faighte againn, áfach, is cosúil go bhfuil an sprioc 250,000 cainteoir a bhíodh mar cheannlíne ag an Aire O Cuív imithe agus, ina áit, go bhfuil go mbeadh ardú 25% ar lion na gcainteoirí Ghaeilge sa Ghaeltacht le linn tréimhse an phlean.

Bhí ceisteanna curtha faoin bhfigiúir 250,000 nó ní raibh a fhios ag éinne cén slí a thomhasfar an méadú agus cén bunlíne a bhí i gceist?   Is cinnte gur céim i dtreo na teibíochta é an figiúir 25% bheith luaite mar sprioc anois agus b’fhéidir gur fearr sin.  Mar a dúirt an tOllamh Mícheál O Cinnéide ar Seacht Lá, beidh lá maith oibre déanta ag Udarás na Gaeilge agus na Gaeltachta má thagann stop leis an meath leanúnach ar an nGaeilge sa Ghaeltacht lena linn.

Bhí Ciarán Dunbar, eagarthóir Gaelscéal, ar 7 Lá don chéad uair anocht – agus chuir sé ceist ar fiú a chur mar gheall ar chomh criochdheighilteach is atá an phlean seo agus pobal na Gaeilge ó thuaidh agus an athbheochan fhuinniúil atá déanta ar an dteanga sna sé chontae fagtha ar an leataobh?  Níl pobal na Gaeilge deighilte ar an oilean seo – agus is céim ar chúl é bheith ag cumadh institiúidí a bheidh ag buanú na crichdheighilte.  Chomh maith le bheith míchothrom, tá sé mí cheart mar tá go leor le foghlaim ó dheas ón méid atá déanta ó thuaidh agus an cur chuige ‘ná h-abair é dein é’.

Ba mhaith liom bheith dearfach faoin Straitéis agus, ar shlí, táim chomh dearfach agus is féidir.  Tá an iomarca eiginnteacht ag baint le cúrsaí pholatúla agus rialtais sa tír seo, gan tracht ar an eacnamaíocht agus an cheist mhór faoin mhaoiniú a bheidh ag an straitéís agus an gceadóidh an IMF dá leitheid, chun a bheith aon phioc níos dearfaí ná an iománaí ar an gclaí!

Lá dorcha don tír agus don teanga

Agus an Chiste Idirnáisiúnta Airgeadais is Ciste Seasmhachta an Aontais Eorpaí i mBaile Atha Cliath chun tús a chur leis an ‘bplé’ faoin ‘iasacht’ a bheidh ar fáil don tír seo, cuireadh plé Dála faoin droch chasadh seo i stair na tíre faoi chois chun cead a thabhairt le h-aghaidh ‘raitis i leith na Gaeilge’.  An straitéis 20 bliain úd, mallacht Dé air, a bhí faoi chaibidil sa Dáil.

Ba dheacair gan an searbhas agus an fhonóid i dtón an tuairisceora ó RTÉ a aithint agus é ag cur síos ar imeachtaí an lae inniu, Déardaoin dubh eile.   Cúl eile inár n-eangach féin scoráilte againn go cumasach.

Níl aon amhras go ndíreofar ar an nGaeilge sna laethannta is na seachtainí romhainn agus tá’s againn gur beag an ghá faobhar a chur ar phinn na dtrachtairí is na h-eagarthóirí a bhionn chomh fuar i leith na teanga.

Éinne go raibh sé de mhí adh orthu bheith ag faire ar an gcraoltóireacht beo níos luaithe inniu, is cinnte gur thug siad faoi ndeara chomh folamh is a raibh an Dáil agus na ‘ráitis’ seo á dhéanamh.   Bhí sé deacair dom éisteacht leo mar gheall ar mhoill idirlín – ag an am chéanna, nior chuala aon rud a mhúsclódh ó chodladh iar lóin mé [dá mbeinn im chodladh!].

Ba lá é an lá inniu a luaifear i leabhair staire amach anseo, an lá ar tháinig an IMF is an Ciste Seasmhachta anseo chun a rá linn cad a dhéadfaimis déanamh – nó nach bhféadfaimís déanamh – inár dtír féin.

Agus bhí ról bheag ag an nGaeilge ann.  Sea cuireadh tairne eile i gcónra na teanga agus ba i lámha an Rialtais, a shocraigh gan ligint don cheistiúchán faoi chur chuige eacnamaíochta an Rialtais ar mhaithe le sraith monalóganna faoin nGaeilge is an Straitéis 20 Bliain seo a cheadú.

Bheadh leas na teanga déanta ní b’fhearr dá mba rud é go raibh an caint sin curtha ar athló – nach bhfuil fiche bliain ann go dtí go mbeidh an diabhal straitéis foilsithe agus tá fuiollach ama ag na TDanna bheith ag caint faoin seal a chaith siad ag foghlaim Gaeilge sa Ghaeltacht is araile.

Coicís go dtí an dréacht is déanaí den Straitéis?

Tá na moltaí éagsúla atá déanta sa tuarascáil á mbreithniú faoi láthair agus táthar ag súil leis an gcuid seo den obair a thabhairt chun críche a luaithe agus is féidir. Nuair atá an obair sin déanta, beidh an dréacht dheiridh den straitéis á thabhairt ós comhair an Chomhchoiste Rialtais agus, ina dhiaidh sin, ós comhair an Rialtais féin. Tá beartaithe go mbeidh an chéad chruinniú eile den comhchoiste á thionól ar an 17ú Samhain 2010 ar mhaithe le dréacht dheiridh a aontú roimh an straitéis a chur faoi bhráid an Rialtais go foirmiúil agus, tar éis cead an Rialtais, í a fhoilsiú.

Is cosúil go mbeidh deatach bhán le feiscint ar cheist na straitéise roimh dheireadh na míosa seo, de réir an mhír seo ó oráid an Aire Pat Carey sa Seanad inné(Dé Máírt).  Is féidir an oráíd ar fad a léamh anseo.

Beidh straitéis amárach…..?

@PatCareyTDPat Carey

Tomorrow from 4pm the Seanad will be debating the Government’s 20 Year Strategy for the Irish Language. I’ll be speaking just after 4pm

12 minutes ago

Bheadh sé aisteach, nach mbeadh, dá mba rud é gur i mBéarla ar fograíodh céim shúntasach don Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge ar Twitter.  Ach b’é sin an fógra a foilsíodh ar Twitter trathnóna inniu go gairid i ndiaidh 6in.   An gciallaíonn sin go bhfuil rud éigean súntasach le rá ag an Aire ar cheist na Straitéise?  An bhfuil freagra cumtha ag an Rialtas ar mholtaí an Choiste Oireachtais, moltaí ar fhearadh failte rompu i measc na nGaeilgeoirí ach atá dhá nó trí mhí cáíte acu i mbolg an Rialtais agus uisce – nó leachtanna níos laidre – á lagú.

Is é mo thuairim go mbeidh céimeanna súntasacha le fógairt amarach….bigí ag faire ar an Seanad ag 4in….

Tús an tséasúir sacair i Sasana….agus an Ghaeilge

Taca an ama seo le roinnt blianta táim tar éis foireann mo bhrionglóidí d’imreoirí sacair Phríomhshraith Shasana a chur le cheile chun páirt a ghlacadh i Sraith Fantasaíochta Sacair i bpáirt le cáirde anseo i Múscraí nó, roimh mo theacht ó dheas, ó thuaidh i mBéal Feirste.

Ní h-é go bhfuil aon suim ar leith agam i bPríomhshraith Shasana – is iarracht é bheith im chuid de phobal agus tugann thuas seal thíos seal na foirne ábhar comhrá dhom le go leor daoine.   Ag an am chéanna tuigim gur mó mo shuim i sacar Shasana ná sacar na hÉireann agus gur mó arís an suim atá ag pobal na hÉireann i sacar na gcomharsain agus ina gcultúr iomlán le cois ná mar atá againn inár gcultúr féin.

Nuair a thug Manchain Aontaithe cuairt ar Staid Aviva Bhóthar Lansdún an lá deireannach bhí níos mó tacadóirí ann don bhfoireann Shasanach ná mar a bhí d’ionadaithe Phríomhshraith Airtricity.

Nach é sin an slí leis an Ghaeilge agus an Bhéarla in Éirinn.  Cinnte is maith linn ár dteanga féin – ach tá sé deacair gan ár súil a bhaint ó theanga na gcomharsain (agus ár dteanga féin i bhfírinne).

Anois nílim ag maíomh gur rud maith é seo – ach is allagar é ar an stáíd ina bhfuilimíd.   Tugaim faoi ndeara freisin go bhfuil ceannaire an FAI, John Delaney, ‘An tUasal Sacair’ in Éirinn, ag fáil tuarastal sa bhreis ar €420,000 in aghaidh na bliana – ní fheadar an mó ‘ceannaire’ i ngluaiseacht na Gaeilge atá ar thuarastal atá chomh h-ard le leath nó trian de sin.   Nílim cinnte conas ar féidir leis an tUasal Delaney a mhaíomh go saothraíonn sé an tuarastal sin.

Mar sin an ag snámh in aghaidh easa atáimid agus sinn ag iarraidh an Ghaeilge a chur chun cinn?   An bhfuil aon mholadh fónta

Straitéis 20 Bliain na Gaeilge? Straitéis mo thóin!

NAMA - Nil Airgead Maith Ag Teastáil

Tá’s againn go bhfuil an tír i bponc.  Tá’s againn cé a chuir sa bponc sinn.   Tá’s againn go gcaithfimid teacht le cheile agus cuidiú chun an tír a thabhairt slán ón bpriacal ina bhfuil sí.

Tá sé ráite agam go minic nach gcreidim go bhfuil morán fiúntais le h-airgead a chaitheamh ar chaipéisí nach leitear i mBéarla  a aistriú go Gaeilge.  Ag an am chéanna, creidim go bhféadfaí roinnt Ghaeilge a bheith i ngach chaipéis oifigiúil sa chéad dul síos, go h-áírithe caipéisí atá nua fhoilsithe.    Níos  mó ná an ‘cúpla focal’, níos lú ná an aistriúchán iomlán.

Feictear dom go bhfuil an Rialtas anois ag iarraidh orainn iasachtaí a thabhairt doibh.  Chonac an chaipéis don ‘National Solidarity Bond’ in Oifig an Phoist i mBaile Mhic Ire, oifig Gaeltachta is fiú a lua, agus is féidir leat é a fheiscint anseo.     Caipéis iomlán i mBéarla é seo.  Níl focal amháin i nGaeilge ann.

Is caipéis é seo atá ag iarraidh orainn airgead a infheistiú i dtodhchaí na hÉireann agus a gheallann brabhús 50% ar do chnap shuim tar éis deich mbliana.  Dá mbeadh deich fhocal Ghaeilge ann, fiú, bheinn sásta cúpla Euro a chur sa chiste seo, ní ar mhaithe leis an mbrabhús ach ar mhaithe le tabhairt le fios go bhfuilim ag tacú leis an iarracht an tír a thabhairt slán ón bpriacal.

Iarann an neamairt seo ceisteanna eile faoi chur chuige an Rialtais agus chomh tiomanta is atá an Stat don teanga agus don tir ghrá, rud éigean a cheapfá bheith gaolmhar leis an achainí. . Is é seo an Rialtas céanna atá ag iarraidh orainn a chreidiúint go bhfuil siad dairíre faoin Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge atá á dhréachtú agus á athdhréachtú ar feadh roinnt blianta anois, is cosúil.

Cent rua ní bhfaighidh siad uaim fhaid is a leanann siad ag imeallú mise agus mo leithéid.

Ní miste liom a lua go bhfuil ainmneacha NAMA agus An Post luaite leis an gcaipéis seo.   De réir dealraimh is é An Post atá ag riaradh na scéime ar son NAMA.   De réir suíomh an Choimisinéara Teanga, tá dréacht scéim á ullmhú ag An Post faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003.   Mar sin, is dócha go bhfuil lámha an Choimisinéara ceangailte ar an gceist seo.

Tagann seo sna sála ar an amaidíocht mí Ghaelach a bhí ar bun faoi scath an Uachtaráin agus ‘Your Country Your Call‘.

Straitéis 20 Bliain na Gaeilge?  Straitéis mo thóín!  Deineann an sort seo droch obair ceap magaidh de dhea iarrachtaí an chuid sin den Rialtas atá ag iarraidh an straitéis a dhaingniú agus a chur i bhfeidhm agus atá ar leas na teanga.  Nílim in éad leis an Aire nua, Pat Carey, agus é tosnaithe i mbun a Aireacht nua…..