Deireadh na Roinne?

Má tá an Ghaeilge slán mar ábhar riachtanach Ard Teiste – agus is ‘má’ de chineál éigean an méid sin – is cosúil go bhfuil ísliú céime i ndán di agus don Ghaeltacht sa Chomhaireacht.

Nó de réir na luaidreáin atá san aer anocht, níl aon chinnteacht ann go mbeidh Aire Shinsearach le cúram na Gaeilge aige nó aici sa Rialtas nua. Tá ainm Dinny Mac Fhionnghaile á lua mar Aire Stáit i Roinn an Taoisigh agus is cinnte, má cheaptar é, go mbeidh duine maith i mbun an chúraim.

Ach tá daoine nach nglacfaidh leis an ísliú stadais seo don teanga – is cineál mantra é le blianta fada gur cheart go mbeadh Aire Gaeltachta ag bórd na Comhaireachta.

Nílim cinnte gur chuidigh an ‘stadas’ seo leis an nGaeilge nó leis an nGaeltacht riamh – bímíd ró bhuartha uaireannta faoi stadas

Creidim, áfach, gur botún é gan an Ghaeilge/An Ghaeltacht bheith ag Bord an Rialtais mar gheall go gcreidim gur féidir go mbeadh an teanga mar chuid den réiteach ar fhadhbanna na tíre. Creidim go bhfuil poiteansal sa Ghaeilge agus sa chultúr chun sinn a fhuascailt ón mharbhfhaisc atá ar an bpobal le cúpla bliain anois.

Dar liom go raibh an Roinn, mar atá, ag treabhadh sna goirt mícheart le tamall anuas – Acht na dTeangacha Oifigiúla, An Rannóg Aistriúcháin nua agus an Chomhairliúcháin faoin Chaighdeán – gan trácht ar an útamáil fhadalach leis an Straitéis 20 Bliain – ní raibh siad san, níl siad san ag iompar an teanga is an Ghaeltacht, sa chiall is leithne den téarma, go dtí an spás inar cheart di bheith.

Dá mbeadh Roinn ann a leireodh don phobal mhór, is don Rialtas, go raibh an Ghaeilge lárnach san phroiseas chun athbheochan chultúrtha a chur ar bun sa tír, ní doigh liom go mbeadh faobhar á chur ar an tua chun í a dhícheannú anois. In áit sin tá an Roinn tar éis bheith ag baint airgid ó Údarás na Gaeltachta le blianta fada ar mhaithe le cad é, níl a fhios agam.

Má tá éinne le lochtú as an ísliú céime seo, is é an iar Aire Éamon Ó Cuív an t-é sin. Eisean a raibh ina Aire nuair a rinne Colm McCarthy an mholadh fáil reidh leis an Roinn agus é i mbun Bórd Snip Nua agus níl sa bheartas seo ach an tuairisc sin á chur i bhfeidhm. Dá mba rud é go raibh an Roinn lárnach in iarracht chun athbheochan chultúrtha a thiomsú, ní bheadh sé tar éis an moladh a dhéanamh. Is amhlaidh nach raibh an Roinn lárnach i saol an phobail. In áit sin bhí an iar Aire sáite i gcoimhlintí gan brí (An Daingean/Dingle) agus é báite go dtí a dhá chluas i maorláthas mire a spreag sé féin.

Beidh íontas orm má bhionn an maorláthas breise a bhí á moladh sa Straitéis 20 Bliain – go leathnófaí cúramaí Údarás na Gaeltachta chun an Ghaeilge, cúram Fhoras na Gaeilge, a chuimsiú. B’é an oidhreacht a d’fhag Ó Cuív, An Aire Gaeltachta is Measa Riamh dar liom, ná spaghetti junction de mhaorláthas. An chúram a bheidh ar an Aire nua, bíodh sé ina Aire Shínsearach nó ina Aire Shoisireach, an maorláthas sin atá ag tachtadh na teanga a chur ar cheal, an teanga a shaoradh.

Mar a dúirt Ó Riordáin:
Níl laistigh d’aon daoirse ach saoirse ón daoirse sin…

Na Rubber Bandits – níos fearr arís i nGaeilge!

Tá ardmholadh ag dul na ceithearnaigh úd ó Luimneach,na Rubber Bandits, fiú dá mbeinn im thost, mar gheall ar an leagan Ghaeilge atá éisithe acu den amhrán nua uatha, I Want To Fight Your Father.

Ní h-é go mbeadh ‘Ba mhaith liom bruíon le d’athair’ ar mo ghnath rogha cheoil – ach táim ag eirí ceanúil air de réir mar a éistim leis! Agus an rud is annamh is íontach, físeán leis an amhrán i nGaeilge. Ó thaobh na Gaeilge de i mbliana, is iad Na Rubber Bandits an buaic phointe. Dá mbeadh Foinse ag rith an chomórtas a bhíodh acu dornán de bhlianta ó shin, Gael na Bliana, ní bheadh ach ainm amháin sa hata ag deireadh na bliana, na Rubber Bandits.

Ar ndóigh ní h-ionann an ghradam úd dá luachmhaire é agus airgead sa bhanc – rud atá an mheas ag na Bandits air!

Ritheann sé liom gur maith an rud é nach bhfuil scéim teanga faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla i réim ag na Bandits. Dá mbeadh, ghlacfadh sé trí bliana orthu an leagan Ghaeilge a éisiúint den amhrán agus idir an dhá linn bheadh cúpla rabhadh ‘laidir’ faighte acu ón gCoimisinéir Teanga! NOT.

Is sa treo seo – seachas i dtreo an mhaorláthais – ar cheart do phobal na Gaeilge díriú – ach cad a dhéanfadh caoire ach an phocán a leanúint fiú mas thar an faill féin é!

Scála Líofachta Náisiúnta is moltaí eile FG i leith na Gaeilge

Tá clár toghcháin FG á sheoladh ar maidin agus de réir an méid atá feicthe agam – agus cloiste agam – tá moltaí spéisiúla ann i leith na Gaeilge.

Is iad seo na moltaí i leith múineadh na Gaeilge, an gad is giorra den scornach faoi láthair.

Oideachas: Tacaíonn Fine Gael le forbairt leanúnach na nGaelscoileanna agus aithníonn sé an ról suntasach atá ag gluaiseacht na nGaelscoileanna in athbheochaint na Gaeilge taobh istigh agus taobh amuigh dena ceantracha Gaeltachta. Chomh maith le sin, oibreoimid lena Coláistí Samhraidh chun níos mó scoláirí a mhealladh go dtí an Ghaeltacht.
Táimid meáite ar athchóiriú a dhéanamh ar an mbealach ina múintear an Ghaeilge sa chóras bunoideachais agus sa chóras iarbhunoideachais, chun féachaint chuige go bhfuil múinteoirí in inmhe grá don teanga a spreagadh sna scoláirí go léir agus go bhfuil an curacalam leagtha amach ar bhealach a ghríosóidh na scoláirí chun an teanga a labhairt tar éis dóibh an scoil a fhágáil.
Creidimid má dhéanaimid athchóiriú ar an mbealach ina múinimid an Ghaeilge go spreagfar níos mó scoláirí chun staidéar a dhéanamh ar an teanga agus chun í a úsáid taobh amuigh den chóras oideachais. Creidimid nár chothaigh an Ghaeilge éigeantach fás na teanga nó grá don teanga. Déanfaimid athchóiriú ar an gcuracalam dara leibhéal agus scrúdóimid go criticiúil an tionchar atá ag na modhanna oiliúna do mhúinteoirí atá i bhfeidhm i láthair na huaire. Ní bheidh an Ghaeilge mar ábhar roghnach go dtí go mbeidh cainteanna ar an dá ábhar tugtha i gcrích.
Bronnfaimid 50% dena marcanna ar an mbéaltriail.
Déanfar iniúchadh ar churacalam dúbailte go dtí an Ardteist, ceann amháin ar an gcóras reatha agus ceann eile ar an nGaeilge chumarsáideach. Déanfar iniúchadh ar phoinntí breise sa chóras iontrála go coláistí tríú leibhéal.
Déanfaidh Fine Gael lion na ndaltaí atá ag gabháil don chúrsa Ardteiste Ard leibhéal a mhéadú faoi dhó faoin mbliain 2018.

Dar le Michael Creed, TD Fhine Gael i gCorcaigh Thiar Thuaidh, an Dáilcheantar ina bhfuil Gaeltacht Mhúscraí, ciallaíonn moltaí FG nach mbeidh deireadh le Gaeilge mar ábhar riachtanach don Ard Teist go dtí go mbeidh sí ina rogha nádúrtha ag daltaí meánscoile. Dar léis nach dtarlóidh seo go ceann glúin nó dhó.

An cheist atá agamsa: ceist dúinn féin mar phobal Ghaeilge/Ghaeltachta agus do Fhine Gael freisin: an fearrde an Ghaeilge más amhlaidh go dtarlaíonn seo go luath nó go brách?

An moladh eile thar a bheith spéisiúil ag Fine Gael i leith na Gaeilge, moladh a bheidh ina chabhair mhór don
Ghaeilge agus don Ghaeltacht, dar liom, Scála Líofachta Náisiúnta.

Scála Líofachta Náisiúnta: Déanfaimid iniúchadh ar fhorbairt scála líofachta náisiúnta don Ghaeilge. Chuirfeadh an scála deich gcéim seo ar cumas gach saoránaigh measúnú d’fháil ar a chumas agus úsáid a bhaint as modhanna nua-aimseartha múinteoireachta agus as an nua-theicneolaíocht chun feabhas de réir a chéile a chur ar a líofacht de réir mar a oireann dó féin.

Sin smaoineamh nua – creidim – agus is fiú é a fhiosrú agus a chur i bhfeidhm.

Is fiú a lua freisin go bhfuil geallúint sa chlár toghcháin i leith Acht na dTeangacha Oifigiúla agus fáiltim roimis.

Acht um Teangacha Oifigiúla: Déanfaidh Fine Gael athbhreithniú ar na dualgaisí faoin Acht um Teangacha Oifigiúla chun a chinntiú go bhfuil an caiteachas ar an teanga dírithe ar fhorbairt na teanga ar an mbealach ia éifeachtaí.

Ní féidir a shamhlú aon bhealach go bhfuil an chaiteachas a eascraíonn as an reachtaíocht seo eifeachtach – go h-áirithe an t-airgead a chaitear ar Oifig an Choimisnéara Teanga – agus nach aon chabhair é le forbairt na teanga. B’fhearr i bhfad an €1m (nó mar sin ó bhuiséad an Choimisinéara) a chaitheamh ar leabhair do dhéagóirí nó Pléaracá Chonamara a leathnú go Gaeltachtaí eile…. Tá’s agam go bhfuil daoine ann a deir nach gcaithfear airgead a shábháilfí ó chiorruithe i leith Oifig an Choimisinéara mar seo – ach caithfear an argóínt a dhéanamh agus tá sé súntasach go bhfuil an argóínt á dhéanamh sna téarmaí sin ag FG.

Cad is fiú Coimisinéir Teanga anois?

Is ag dul siar atá tiomantas na Roinne is mó atá cúram na Gaeilge uirthí ó ceapadh an Choimisinéir Teanga – agus ní h-é sin mo bhreith ach breith an Choimisinéara féin.

Ag labhairt do inniu (Dé hAoine) ag seimineár a reachtáil Conradh na Gaeilge i dTrá Lí thug an tUasal Seán O Cuirreáin, an Choimisinéir Teanga – aka Fear a’ Bhata – le fios go raibh laghdú 50% ar líon na mball foirne sa Roinn Oideachais a raibh ábalta gnó a dhéanamh trí Ghaeilge thar mar a bhí 5 bliain ó shin.   An uair sin, i dtuairisc an Choimisinéara, bhí 3% a dúirt go raibh siad ábalta gnó a dhéanamh trí Ghaeilge.

I mbliana, de réir suirbhé a rinne an Choimisinéir a choimisiúnú, níl ach 1.5% d’fhoireann na Roinne Oideachais atá ábalta gnó a dhéanamh trí Ghaeilge.

Cheapfá go mbeadh múineadh faighte ag an Roinn Oideachais i 2005 nuair a náiríodh iad i dTuarascáil an Choimisinéara agus, dá bhrí sin, go mbeadh údaráis na Roinne ar a míle dícheall le, ahem, oideachas a chur orthu féin.

Ní h-amhlaidh a thit amach.  Is amhlaidh gur lean siad ag dul i léig ó thaobh na teanga de.  Anois, níl a fhios agamsa conas is féidir le duine post a fháil sa Roinn Oideachais gan Ghaeilge a bheith acu.  Tá’s agam nach bhfuil Gaeilge éigeantach don iontráil sa Stat Seirbhís níos mó ach nach léiriú é ar easpa oideachais, sa chiall is bunúsaí den fhocal, nach bhfuil Gaeilge ag an mball foirne.  Sa chás sin an bhfuil sé ceart go mbeadh na daoine seo ag obair i Roinn Rialtais ar bith, gan trácht ar an Roinn Oideachais, mar níl siad inchurtha leis an obair.   An aon íontas é go bhfuil an tír sa phriacal ina bhfuil sí, an Roinn Oideachais gan cainteoirí Ghaeilge, an Roinn Airgeadais gan eacnamaithe….

An rud amháin eile a deir seo liom, gur beag is fiú an Choimisinéir Teanga bheith ann ar chorr ar bith.  Níl aon eagla ar an Stat Seirbhís roimhe.  Tá sé chomh h-eifeachtach le baincéir a bheith ina rialtóír airgeadais – agus tá’s againn cad a tharla mar gheall ar sin.   Ní le drochmheas ar Sheán O Cuirreáin a deirim sin ach ní doigh liom go bhféadfadh duine ar bith múineadh a chur ar an Stat Seirbhís maidir leis an nGaeilge agus is fánach an scéal go bhfuilimíd ag cur airgead, am is allas amú ar an saothar in aisce seo.

B’fhearr dúinn ár n-iarrachtaí a dhíriú i dtreo eile…  Ar na meáin stat urraithe a dhíreoinn mo chuid saothair agus ar bhunú bunscoileanna lán Ghaeilge, agus ag obair ag an libhéal áitiúil, le cead nó gan cead.

Gan amhras, léiríonn seo freisin go bhfuil Conradh na Gaeilge féin ag gníomhú sa treo mí cheart.  In áit bheith ag iarraidh cathanna a bhuachaint ar fiú agus ar féidir iad a bhuachaint, tá siad ag cnagadh a gcinn in éadan falla brice agus gan de luach saothair acu as a dtrioblóid ach ceann scoilte agus píosa ‘reachtaíochta’ nach fiú é an phaipéar ar a bhfuil siad scríte.

U-chasadh ar Acht na dTeangacha Oifigiúla

Ar chúis éigean ní raibh cead agam freagra a phostáil ar Facebook....

Dá mbeadh Acht na dTeangacha Oifigiúla ar Facebook – nó fiú ar Buzz – ní bhéinn i mo leantóir.  Ag an am chéanna, ní miste liom úsáid a bhaint as ó am go chéile, nuair a oireann sé dom.     Tá sé cosúil le do TD áítiúil – ní gá votáil ar a shon le h-úsáíd a bhaint as.

Tar éis dom an mhíniú sin ar an ‘u-chasadh’ sin uaim, míneoidh mé an scéal go beacht díbh.

Is amhlaidh go bhfuil mé tar éis scéal a fháil go bhfuil RTÉ ag lorg aighneachtai ar mhaithe le Scéim Teanga atá á ullmhú ag an gCraoltóir Náisiúnta.   Más maith, is mithid.

Seacht mblian tar éis Acht na dTeangacha Oifigiúla bheith reachtaithe, is é seo an eagras poiblí is súntasaí go fóill atá gafa ina líon.

Táim chun aighneacht a ullmhú agus é a sheoladh chuig an Craoltóir.   Creidim gur deis íontach é seo dul chun cinn suntasach a bhaint amach agus is tastáil é an cás seo ar chomh fiúntach is atá Acht na dTeangacha Oifigiúla agus Oifig an Choimsisinéara Teanga.   Más amhlaidh go n-ullmhaítear scéim nach gcuireann san áireamh sceideal chláracha raidió, teilifíse agus suíomhanna idirlín RTÉ, leireoidh sé chomh lag is atá Acht na dTeangacha Oifigiúla agus an ailtireacht a ghabhann leis.

Táim chun trí mholadh a chur in bhúr láthair anseo, ceann i ngach réimse, raidió, teilifís agus idirlíon, le go dtuigfeadh sibh an cur chuige atá agam.

1.  Raidió:   Ba cheart go mbeadh staisiún raidió, cothrom 2FM, ar fáil i measc na staisiúin raidió digiteacha – Choice mar a thugann RTÉ orthu cé nach bhfuil aon rogha Gaelach ina measc – agus a bheadh fáil freisin ar an idirlíon, láithreach.

2. Teilifís:   Tá gá, dar liom, go ndéanfadh RTÉ socruithe le go mbeadh teacht ar bheo thrachtaireacht i nGaeilge ar chraoltaí theilifíse mhór ocáidí spóirt ar nós Cluichí Ceannais na hÉireann, Craobh na Sé Náisiún, na Cluichí Oilimpeacha, Corn an Domhain agus Craobh Sacair na hEorpa,  tuairisciú beo ar Phríomhshraith Shasana.    Arís ba mhaith liom go mbeadh seo ar fáil láithreach agus ní ghlacfainn le geallúint ar bith nach mbeadh craoladh beo i nGaeilge ar an dteilifís de Cluichí Ceannais na hÉireann i mbbliana agus páirtíocht na hÉireann i gCraobh Sacair na hEorpa ag tosnú i mí Meán Fómhair mar chuid de.   Is féidir é seo a dhéanamh ag baint úsáíde as an idirlíon freisin.

3.   An tIdirlíon:   Seirbhís nuachta ceart  ionchurtha le seirbhís na Breataine Bige i mBreatnais a bheith ar fáíl ar shuíomh RTE.

Chun ‘bona fides’ a léiriú, ba cheart don Chraoltóir Náisiúnta gníomhú go grod chun na h-éilimh seo a shasamh.  Mura sasaíonn siad na h-éilimh sin, ba cheart d’eagrasaí Ghaeilge aighneachtaí a ullmhú agus a chur i láthair an Rialtais lena míshasamh a chur in iúl agus le h-áiteamh ar an Rialtas pionós a ghearradh ar an gCraoltóir Náisiúnta tre, abair, socruithe éagsúla a dhéanamh mar gheall ar dhaileadh Chiste an Cheadúnais.

Athchoimisiúnú an Choimisinéara Teanga

An Choimisinéir Teanga, Seán Ó Cuirreáin: Athcheaptha ar feadh tréimhse eile

An tseachtain seo chaite, deineadh fógra sa Dáil agus ritheadh rún chun athcheapadh d’aon ghuth a dhéanamh ar an gCoimisinéar Teanga le h-aghaidh an dara tréimhse sa phost sin.

De réir na dtuairiscí, ní raibh cead fiú diospóireacht a reachtáil agus, go béasach, votáil na Teachtaí Dála a bhí i láthair ar shon an athcheapachán.

Níl aon amhras orm go bhfuil an t-é a deineadh athcheapadh air, Seán O Cuireáin, cáilithe agus cumasach sa phost seo.  Ag an am chéanna, nior mhiste  liom diospóireacht a bheith ann faoin cheapachán agus faoin phroiseas cheapacháin agus faoin Oifig féin.

Ar an meán, mar sin, chosain sé €1,666 chun gach gearán a fhiosrú.

An bhfuil sé ar leas na teanga go mbeadh isteach is amach le €1m in aghaidh na bliana á chaitheamh ar an Oifig seo nuair atá eagrais atá ag déanamh tréan oibre ar an dtalamh, leithéidí Pléaracá mar shampla, i mbaol dhúnta ceal airgid?

Cad é an rud atá á bhaint amach ag an Oifig seo go díreach?  Nach bhfuil ann i bhfirinne ach acmhainn do channcráin na Gaeilge bheith ag seoladh gearáin faoi stat sheirbhísigh nach bhfreagraíonn litir i nGaeilge nó rud éigean cosúil leis agus nach bhféadfaí an fheidhm céanna a bhaint amach, athrú iompair, tre cothrom chlár Joe Duffy bheith ar RTÉ Raidió na Gaeltachta. Bheadh sé níos saoire.  Bheadh airgead breise ag RnaG chun, abair, na h-aifreanntaí a thabhairt ar ais gach Domhnach.

Le sé bliana anuas, tá isteach is amach le €1m in aghaidh na bliana de mhaoiniú stáit faighte ag Oifig an Choimisinéara Teanga.   Anuraidh fuair an Oifig 600 gearán le fiosrú cé acu ar saraíodh Acht na dTeangacha Oifigiúla nó nár deineadh.

An é seo an úsáid is fearr de €1m in aghaidh na bliana a fhéadfaí, b’fhéidir, caitheamh ar nithe éigean a bhaineann leis an Ghaeilge?  Cinnte beidh daoine a dhéarfaidh nach féidir bheith cinnte go gcaithfí an €1m sin ar an nGaeilge mura raibh sé á úsáid chun Oifig an Choimisinéara Teanga a mhaoiniú – ach dá mba rud é go raibh an eis sin ann,  cad é bhúr dtuairim?

D’fhéadfainnse smaoineamh ar go leor fiontair a fhéadfadh leas a bhaint as an €1m sin agus sasamh leanúnach a thabhairt do níos mó ná 600 Gaeilgeoir gach lá nó gach seachtain

Is cosúil go nglacfaidh sé breis is 20 bliain go mbeidh scéimeanna teanga aontaithe ag gach eagras atá luaite ar an sceideal san Acht.  Agus fán am sin beidh scuaine eile d’eagrais atá ag iarraidh sceimeanna nua a dhaingniú….

Dá mba rud é gur dhein Gaeilgeoirí iarracht níos mó seirbhísí a lorg ón Stat i nGaeilge, abair uair amháin sa bhliain, bheadh ar an Stát riar a dhéanamh ar an nGaeilge beag bheann ar Acht na dTeangacha Oifigiúla bheith ann nó as.

Is é an bealach is cinnte le seirbhís i nGaeilge a fháil ón Stát é a éileamh go dtí go bhfaigheann tú an seirbhís agus gan glacadh le leithscéalta.  Cuimhnigh go bhfuil  an Bunreacht ar do chúl!  Nílim ag caint ar cás cúirte a throid.  Ní gá ach a rá go bhfuil tú toiltheanach an easpa seirbhise a chur faoi bhráid na cúirte.

Níl i gceist le hAcht na dTeangacha Oifigiúla ach gur srianú é ar na geallúintí a deineadh sa Bhunreacht agus níl in Oifig an Choimisinéara Teanga ach duile fige de mhaorláthas chun a chur ina luí orainn go nglacann an Stat lena dhualgaisí i leith na Gaeilge, ‘an chéad teanga oifigiuil’, agus go bhfuil siad ag comhlíonadh na dualgaisí céanna le croí mór maith.

Agus má chreideann tú sin, nach tú atá saonta.   Ná bí saonta, bhíos saonta trath mé féin.

Anois, mar is léir, tá mé soiniceach.

Freagra ó Aonghus stuama foilsithe san Indo

Seo an litir ó Aonghus a fhoilsíodh inné sa Sunday Independent mar fhreagra ar m’alt an tseachtain seo chaite.   Níl an litir ar fáil ar eagrán idirlín an Indo ar chúis éigean ach ós rud é gur cheannaigh mé an nuachtán, tá sé feicthe agam ar leathnach na litreacha.   Tá saghas tuairim agam nach gceannódh lucht leanta iGaeilge an nuachtán sin ach nár mhiste leo a fháil amach nuair a fhoilsítear alt nó litir ann faoin nGaeilge.

Litir stuama é mar a bheithfeá ag súil leis ó Aonghus – ar ndóigh ní aontaím leis cé go dtuigim an argóínt.

Seo chugaibh é…..

Dear Sir,
I am one of those who disagree with Concubhar Ó Liatháin’s analysis of
the purpose and success of the Official Languages Act. (Sunday
Independent 1 Nov)

There is a perfectly simple reason why the Act is full of details
about a bureaucracy. The purpose of the Act is to make the states
bureaucracies take Irish speakers into account, in a planned,
consistent and sensible fashion.

The compulsory English imposed by the State’s various arms on the
people of the Gaeltacht has been a major factor in the decline of
Irish in the Gaeltacht, and a significant factor in reducing the range
of places Irish is spoken outside the Gaeltacht.

The documents it requires translated are those used by the
bureaucracies to communicate with the public. That these can be
improved, and produced and distributed more cost effectively is true,
but not the purpose of the Act. To allow the bureaucracy to continue
to ignore Irish speakers in these documents – which the organs of the
State consider to be important – would be to signal that Irish
speakers need not be considered.

It should also be noted that it is not resources which would be
available for Irish language projects that are spent on these
measures.

Like every other legal measure, the cost of these measures are met
from the administrative budgets of public bodies, which received no
additional funding when the Act became law. And costs related to the
full range of the Act – not just the small number of translated
documents – consume less than a few percent of the administrative
budget, which itself is a small fraction of the actual budget of the
public bodies.

Nobody ever claimed that the Act would improve matters overnight – it
takes time to change attitudes and to undo the damage done by years of
compulsory English.

But the act is improving matters, and where it is put into effect
properly, has led to a jump in the amount of business conducted
through Irish.

is mise, le meas
Aonghus Ó hAlmhain

Bhúr mbarúlacha…..

Aistriúcháin in aisce – alt liom sa Sunday Indo

Seo chugaibh alt liom a foilsíodh sa Sunday Independent ar maidin…

THE Irish Language Commissioner, Sean O Cuirreain, has urged Irish speakers to avail of their right to have their cases heard in the First Official Language in the Irish court system.

Apparently only a little over €1,000 was spent on interpreter services for Irish speakers in 2007, and in 2006, the figure was less than €2,000.

Although interpreters were sought in legal actions involving 71 different languages, Irish wasn’t among the top 10 languages for which such services were sought.

Of course, let me hastily point out that the Irish Language Commissioner, An Choimisineir Teanga, the much respected Sean O Cuirreain, hasn’t called on more Irish speakers to break the law, one of the possible requirements to appear in court. He has, however, called on more Irish speakers to avail of their right, under the Constitution, to fight their cases in Irish.

This call suggests to me that an tUasal O Cuirreain is a glass-half-full kind of guy. Isn’t it good news that the court system isn’t clogged up with Irish speakers? Doesn’t it prove that Irish speakers are more law-abiding than the rest of the population?

You may have guessed that I am a Gaelgeoir myself and are, perhaps, wondering why I’m adopting such an apparently anti-Irish stance.

I simply can’t take it any more. This latest scandal is piling ignominy on my beloved Irish language. More and more money — our tax euros — is being spent on translating documents which aren’t read in English so they can be equally unread in the First Official Language.

And yet my six-year-old son attending primary school in the Gaeltacht is starved of reading material in Irish due to lack of resources.

I used to be an editor of an Irish-language daily newspaper — but it closed due to lack of resources. At its peak, more than 4,000 copies of La Nua were being sold daily. That’s not to mention the number of hits the website attracted from all over the world.

When I make these points to my Gaelgeoir friends, they tell me that I’m naive to expect that if translation of the official documents were to stop, the resources saved would be spent on the provision of high-quality textbooks or a youth-oriented magazine as Gaeilge.

The point, to put it bluntly, is that as long as the money is being spent on Irish, no matter if it’s read or not, that’s fine. After all, it provides work

for highly qualified translators who are paid more than your average journalist for their unread translations. On average, they’re paid €14 per 100 words. The scale of the folly is underlined by the recent revelation that translation of rarely read documents cost €1.8m last year — that’s more than was spent on funding Irish language books, newspapers and magazines combined.

You might expect that the undoubted expertise of these translators be used to produce the textbooks or magazines for which there is, it appears, demand among the public?

Not at all. Because the Official Languages Act only provides for the translation of some official documents and doesn’t, for instance, compel the Department of Education and Science to ensure that textbooks of a similar quality are provided in all subjects in each of the official languages.

So now, here we go again, as if we needed more ways to waste public money in entirely futile gestures, the Coimisineir Teanga, whose ultra-modern office in An Spideal is funded to the tune of €1m per year, comes up with another way to put us further in the red. All ‘ar son na cuise’.

When the Official Languages Act was mooted and vociferously demanded back in the early days of the Celtic Tiger, it was sold as the panacea for all Irish language ills. And I have to admit that I was to the forefront of those who believed it might be of benefit — until I read the bill as it was proposed and realised it was little more than a bureaucrats’ charter.

Now we have the legislation and Irish is an official working language in the European Union. All should be well — but it’s clearly not, as the Irish language is increasingly under threat in the Gaeltacht, and Irish speakers are on tenterhooks. As we await the publication of a plan to revitalise the Irish language by 2028 with the ‘creation’ of 250,000 daily speakers, the certainty is that the money doesn’t exist to fund the fulfilment of such a plan. But I fully expect the farcical situation of rarely read documents being translated to continue.

The famed satirist Myles na gCopaleen would have had a field day with this. His memory will be recalled in a revival this month of his classic An Beal Bocht by Belfast-based Aisling Ghear who are taking their production on an All-Ireland tour.

If ever there was an antidote to the farce of futile translation, it’s this. Maybe Sean O Cuirreain could take a time out to attend and realise the folly of his proposal.

Sunday Independent

Cad a dhéanfá le €1.8m?

Tá sé tugtha chun solais san Irish Independent inniu gur caitheadh €1.8m ar aistriúcháin chaipéisí oifigiúla go Gaeilge.  Is fiú an scéal a léamh ar mhaithe le tuiscint a fháil ar scála na seafóide atá ag titim amach.  Tá na milliún Euro á chaitheamh gach bliain ar chaipéisí nach léitear nuair atá daoine atá ag iarraidh foilseacháin a bheadh léamh agus tóir orthu fagtha ar an dtra folamh.

An cheist atá agam ná seo – an bhfuil tusa sasta go bhfuil an oiread sin airgid á chaitheamh ar aistriucháin, go h-áirithe ag an am seo.   Gan amhras tá go leor lúbanna ar lár sna tuairiscí a bhionn sna meáin Bhéarla ar an gceist seo – ní chuirtear san áireamh an méid airgid a chaitear ar na leaganacha Bhéarla de na caipéisí céanna nó ní áirítear an líon uaireannta a deineadh íoslódáil ar na caipéisí seo.   Go deimhin tá cosaint tréan déanta agam ar an gcaiteachas seo i litir a foilsíodh san Irish Examiner inné.   Dar liom gur fearr an t-airgead a chaitheamh ar chaipéisí a aistriú seachas bheith á thabhairt do leithéidí Brendan Drumm (a fuair bónas €70,000 in aineoin an easpa acmhainní sa chóras sláínte) nó John O’Donoghue, a chaith na céadta míle Euro ar chamchuaird ar rás chúrsaí na hEorpa.

Ach má eirímíd ró ghafa le na poinntí seo, ní fheicfimíd an phictiúir mhór.  Is é sin go bhfuil michlú á charnú ar an nGaeilge de bharr an bhásta seo trath go bhfuil eigeandáil airgeadais sa tír.

An bhfuil sé ceart agus cóir go bhfuil an oiread san airgid á chaitheamh ar chaipéisí Ghaeilge nuair atá sé soiléir nach bhfuil tóir ag Gaeilgeoirí ar na caipéisí céanna?

Agus cad is fiú do Ghaeilgeoirí bheith ag gearán faoi easpa leabhair, téacsleabhair scoile san áireamh,  nuachtáin is irisí i nGaeilge nuair atá an oiread sin acmhainní á chur i dtreo na caipéisí nach léir aon tóir a bheith orthu?

Tá mé tinn tuirseach is dubh dóite leis an bhfimínteacht a bhionn á chleachtadh ag Gaeilgeoirí ar an gceist seo.   Amhail is gur cuma leo go bhfuil airgead á chur amú nuair atá airgead á chaitheamh ar chaipéisí Ghaeilge nach léifeadh na Gaeilgeoirí céanna!

Leis an fhigiúir €1.8m IN AGHAIDH NA BLIANA a chur i gcomhthéacs, is mó é ná conradh CEITHRE BLIANA le h-aghaidh nuachtán seachtainiúil a sholathar, conradh atá measúnú á dhéanamh anois ar ag Foras na Gaeilge.  €1.6m  – nó €400,000 ar a mhéid – atá á thairiscint don chonradh sin san iomlán – agus táim ag caint ar uasmhéid.

Agus is bocht an chosaint a dheineann an tAire O Cuív ar chúrsaí:

But Community, Rural and Gaeltacht Affairs Minister Éamon Ó Cuív defended his policy. He said it is “a fundamental right of the Irish speakers of this country to get certain basic documents in Irish and to get basic services through Irish”.

He said the Official Languages Act 2003 “limits the State’s obligation to translate documents” and without it, “the State could be held legally obliged to translate every single document produced”.

Anuas ar sin, tá An Choimisinéir Teana, Seán O Cuirreáin ag gearán nach bhfuil a dhothain Gaeilgeoirí ós comhair na cúirte ag troid a gcásanna i nGaeilge.   Mar a dúirt sé i bpreas ráiteas a d’eisigh a oifig inniu, d’iarradh seirbhísí ateangaireachta i gcúirteanna na tíre i 71 teanga anuraidh.    “Ní raibh an Ghaeilge fiú i measc na chéad deich dteanga,” a dúirt Seán Ó Cuirreáin.

Dá mbeadh mioscais ionam, bheinn ag ceapadh go raibh an Choimisinéir Teanga ag iarraidh ar níos mó Gaeilgeoirí an dlí a bhriseadh níos minicí.  Ach ní dócha gur shin atá i gceist aige.

Dar liom gur coir ann féin é bheith ag moladh do dhaoine níos mó airgid a chur amú – ná mar atá á chur amú go dtí seo – ar sheirbhísí trí Ghaeilge a éileamh nuair nach bhfuil siad  ag iarraidh na seirbhisí trí Ghaeilge sa chéad dul síos.

Má tá airgead le caitheamh ar an nGaeilge, agus creidim go bhfuil sé riachtanach fiú san trath eigeandála seo, ba cheart go mbeadh airgead ann le h-aghaidh téacsleabhair is eile i nGaeilge.

Ar ndóigh tá’s agam go gcothóidh an chaint seo an ghnath aisfhreagra ón dream a chreideann – agus is dócha go bhfuil an cheart acu – má staontar ó airgead a chaitheamh ar chaipéisí a aistriú go Gaeilge nach mbeidh na h-acmhainní sin ar fáil le h-aghaidh fiontair fónta ar nós na téacsleabhair thuas luaite.

Gaelscoil Bharra V Aistriucháin?

Tá go leor tacaíocht léirithe ag Gaeilgeoirí éagsúla don cheangal atá ar chomhairlí chontae is údaráis phoiblí eile aistriúcháin a dhéanamh ar chaipéisí oifigiúla go Gaeilge, fiú is nach bhfuil na caipéisí céanna á cheannach ag na Gaeilgeoirí céanna.  Gan amhras ní gá iad a cheannach nó tá siad ar fáil ar an idirlíon saor in aisce – ag an am chéanna, an bhfuil aon fhianaise go bhfuil siad á léamh ar chorr ar bith?  Bíodh siad saor nó daor?

Mar a luaigh mé i dtrachtaireacht roimhe seo, tá áird á dhíriú ar an gceangal idir caiteachas ar aistriúcháin agus an easpa airgid atá ann le h-aghaidh, mar shampla, áiseanna do dhaoine aosta agus ar chumas laghdaithe a chur ar fáil doibh ina dtithe.    Ar ndóigh, mar a dúirt mé roimhe freisin, is léir nach bhfuil easpa airgid sa tir nuair atá bonas €70,000 á dhíol le ceannasaí an FSS/HSE nó nuair atá airgead á chaitheamh ar aistriúcháin nach bhfuilimíd, pobal na Gaeilge, ag cur spéis iontu.

Fagann coimhlintí mar seo mise idir dhá thine Bealtaine.  Ar láimh amháin nior mhaith liom bheith ag cur in éadan ceart teanga, sé sin go mbeadh ábhar ar fáil i nGaeilge – ach ar an láimh eile, nílim chun seasamh ar leataobh nuair atá acmhainní á shéanadh ar pháistí Gaelscoile agus iad fagtha i seomraí réamh dhéanta atá céasta ag franncaigh agus ag luchóga?  An bhfagfá do pháistí féin?

Tá gá le cur chuige nua ar na ceisteanna seo ó ghluaiseacht na Gaeilge, i gcomhthéacs na h-aimsire nua, an oiread is go bhfuil gá le h-athchuairt a thabhairt ar Acht na dTeangacha Oifigiúla le cinntiú go bhfuil an reachtaíocht sin ar leas na Gaeilge agus ar leas phobal na Gaeilge agus ar leas phobal na tire anois agus sa todhchaí.

Mura gcreideann tú mé, tóg cúpla noimead chun féachaint ar seo.  Agus má tá tú sásta go mbeadh páistí ag foghlaim i bhfoirgnimh mar seo, bhuel glacfaidh mé le sin.  Mura bhfuil, dein rud éigean.  Ceannaigh an cheirnín atá éisithe acu ar iTunes – Cá Bhfuil Mo Scoil?