TUIL=Tactical Use of Irish Language ar an Late Late Seó

Ní h-é seo an chéad uair do Gerry Adams bheith páirteach ar an Late Late Show – ach bhí blas difriúil ar an ocáid an iarraidh seo.   Roimhe seo, bhí an cosmhuintir ag tacú le hUachtarán Shinn Féin agus é ag tabhairt aghaidh ar an mbuainíocht.  An uair seo, is stataire náisiúnta agus idirnáisiúnta é Gerry Adams, is cuid den bhuainíocht é, tá sé i bhfad ón gcosmhuintir anois, in ainneoin an oiread is a dheineann sé iarracht a mhalairt a thabhairt le fios.

An chéad rud as a bhéal, tar éis a chur Ryan Tubridy i láthair é, ba faoin Ghaeilge é.   Teachtaireacht a bhí caillte, cheapfá, ar an slua sa stuideo, ach mhothaíos go raibh sé ag iarraidh labhairt leis an gcosmhuintir arís, chun a chur ina luí orthu ná raibh sé tar éis dearmad a dhéanamh den Ghaeilge – mar a dhein de réir gach dealramh is tuairisc – sa Chomhaontú ag Cill Rimhinn, Comhaontú an Titanic mar a thugaimse air.

An gcreideann éinne go bhfuil seo ina chomhartha go mbeidh SF ag díriú ar cheist na Gaeilge anois le dúthracht agus ls diograis?  Nó an gceapann siad gur sampla é seo de ‘TUIL’/Tactical Use of Irish Language?

Ag tús na seachtaine seo phostáil mé roinnt cheisteanna ar bhlag Gerry ag fiafraí cad a tharla don Ghaeilge ag na cainteanna.    Tá sé tuairiscthe ó shin ar Nuacht 24 go bhfuil Uachtarán SF ag lorg cruinnithe le Gaeilgeoirí an Tuaiscirt chun a mhíniú cad a tharla maidir leis an teanga ag na cainteanna agus an bealach chun tosaigh a phlé.    Ní bhfuair mé freagra ar feadh roinnt laethannta ach inné thug mé faoi ndeara go raibh an méid seo curtha leis an dteachtaireacht ó Gerry a spreag mo cheist an chéad lá.    An lá sin, ní raibh tagairt don Ghaeilge de réir mo chuimhne.  Inné, bhí an méid seo ann:

Agreement has also been reached on a process to progress the outstanding issues arising from the St. Andrews Agreement and this clearly includes the rights of Irish language speakers.

It was the Shinners who put Acht na Gaeilge on the table at St Andrews and this Blog is confident that the rights of Irish language speakers will be advanced in the time ahead. This Blog would have liked more progress on language rights. That’s one of the reasons I called the agreement a staging post.

There should be a draft strategy on the Irish language before long. The focus then will be to make this viable; with clear objectives and timeframes, and the inclusive involvement of Gaeilgeoirí to figger all this out. There is also more work to be done by the two governments in tandem with the Executive fulfilling its responsibilities to uphold the rights of those of us who wish to live our lives through our own language.

Arís tá sé doiléir agus níl aon amscála luaite leis an obair seo, agus ní mar a chéile sin leis an sceideal beacht agus cruaigh atá luaite le réiteach ceist na bparáídeanna agus eile.  Ní doigh liom gur leor é.

Cad a cheapann sibh?

Dar liomsa gurb é ‘TUIL’ an polasaí Ghaeilge atá ag Sinn Féin.    Sin a bhí ar chúl na ‘cúpla focail’ ag Martin McGuinness ag an bpreas ocáid agus an méid a bhí le rá ag Gerry Adams aréir ar an Late Late Show.

Slán leis an Late Late

Bhí mé istigh oíche Dé hAoine, ag faire ar an Late Late Show, agus caithfidh mé a rá nár chuaigh sé i bhfeidhm go mór orm. 

Ní mór a rá, áfach, gur thuig mé go raibh sé in am roinnt ceisteanna crua a chur ar an dTaoiseach, Brian Cowen, agus, i bhfírinne, nár chuaigh Ryan Tubridy fada a dhothain lena cheistiú.   Tá ceist mhór agam faoi neamhspleachas an Late Late Show faoi chúrsaí reatha os rud é go bhfuil urraíocht ar fiú €1.5m á fháil acu ó Ghrúpa Quinn, comhlacht atá páirt nach beag acu sa chonspóid, go h-áirithe chomh fada agus a bhaineann sé le cúrsaí an bhainc Angla Éireannaigh. 

Bhí go leor tuairiscí is tuairimí sna nuachtáin i gcaitheamh an dheiridh seachtaine agus ar maidin faoin agallamh sin agus an méid a dúirt – agus nár dúirt – an Taoiseach. 

Tá fadhb teangan ag an dTaoiseach, sa chiall is go mbionn sé ag baint úsáid as teanga dothuigte na n-údarás agus na gcomhlachtaí ina ghnath chaint agus é ag caint le gnath dhaoine.  “Going forward” is a leithéid.  Anois tuigim cuid den chaint seo – ach mothaím go bhfuil sé á úsáid chun freagraí beachta ar na ceisteanna crua a sheachaint. 

An rud is mó thug mé faoi ndeara faoi seó, go raibh gach aoí a cuireadh faoi agallamh ar an show roimhe seo.  Níl sé bliain ó shin ó bhí Brian Cowen ann – bhí Cherie Blaire ann nuair a céad foilsíodh a beathaisnéis agus is minic go raibh Niall agus Gilian Quinn gan trácht ar Brian McFadden agus Joan Collins. 

Tá sé cosúl le na scannáin a bhionn á athchraoladh ar RTÉ rialta go maith anois.    An chéad uair a thaispeanann siad scannán mór, abair timpeall na Nollag, bionn sé ina ocáid mhór, ach deintear an scannán céanna a chraoladh chomh minic sin ina dhiaidh go n-éiríonn sé tuirsiúil.  Is doigh liom go mbionn scannán James Bond ann gach Domhnach i gcónaí.    

Beidh sé amhlaidh le na h-aoíanna ar an Late Late Show.  Feicfimíd na daoine céanna ag teacht ós ár gcomhair go rialta go dtí go mbeimíd braon díbh – agus tá mo ‘go dtí go’ sroichte agam.  

Mar sin, táim ag fágáil slán leis an Late Late Show agus, as seo amach, táim chun úsáid níos tairbhí a bhaint as gach oíche Dé hAoine.  B’fhéidir go mbéarfaidh mé mo mhadra ar siul nó go dtosnóidh mé ar an leabhar sin a scríobh agus, corr Aoine, raighidh mé amach le h-aghaidh piúnt nó dhó. 

Tá an Late Late Show marbh – agus is dócha go raibh sé amhlaidh fiú roimh do Pat Kenny suí go h-adhmadúil sa rí chathaoir.   Tá sé in am bogadh chun tosaigh i bhfirinne agus rud éigean iomlán nua agus radacach a dhéanamh.  Cad faoi seó cainte as Gaeilge?   Anois bheadh sin éagsúil!

‘Mar gur fiú níos mó ná biorán thú’

Tá roinnt bileoga tagtha chugam le linn an fheachtais seo – agus a bhfurmhór is isteach sa bhosca athchúrsála a théann siad.

Ach tháinig chugam ó Thoireasa Ferris, iar Mhéara Chiarraí agus bean óg atá gealladh fuithí, atá san iomaíocht thar cheann Shinn Féin a mheall mo shúil.

Ar ndóigh is bean dathúil í Toireasa – ach ní h-é sin an fath go raibh mé tógtha faoina bileog. Níl morán ar an mbileog i nGaeilge – cúpla manna anseo is ansiúd ach tá teachtaireacht laidir sa mhéid atá ann.

“Mar gur fiú níos mó ná biorán thú”.

An manna i mBéarla, a chomhionann is dócha, ‘Sinn Féin – because you deserve better’.

An rud amháin faoin leagan Ghaeilge, níl sé chomh leamh is a bhíonn furmhór na mannaí toghcháin: ‘A strong voice in Europe’ is a leithéid.

Tá alt spéisiúil san Irish Times i dtaobh Toireasa ag Harry McGee a bhí ar an gcanbhas lei i gcathair Chorcaí agus, mar is é seo an dualgas atá ar iriseoirí an Irish Times, bhí ar iarracht éigean a dhéanamh í a cheangal le stair fhoreigneach a páirtí. Le bheith cothrom do Harry bhí an alt níos measta ná an ceannlíne – More Armani than Armalite – cé nach gcreidim go bhfuil daoine fós ag baint ceoil as seana phort sin!

Bhí an cheist ann faoin uair gur dhiultaigh sí cáineadh a dhéanamh ar mharú an Garda Gerry McCabe in Ath Dhara i 1996 nuair a bhí ar an Late Late Show. Agus thug sí an freagra ceart ar an gceist – baineann sin leis an stair agus an uair ar thárla sé, ní raibh sí ach sé bhliain deag d’aois. Nach mbeadh sé chomh maith ag iriseoirí na linne seo bheith ag iarraidh ar Fhianna Fáil dúnmharú Mhichíl Uí Choileáín a cháíneadh?

Tá amhras orm i gcónaí faoi Shinn Féin, go h-áirithe an eite thuaisceartach den pháirtí agus an caidrimh lofa atá acu leis an DUP. Agus ní thaithníonn caint débhríoch Mary Lou liom nó port Phiarais ach an oiread.

Ach táim ag ceapadh go bhfuil seans mhaith ag Toireasa. Neosfaidh an aimsir. Bheadh sé go maith dá nglacfadh glúin óg is oilte seilbh ar an bpáirtí sara n-iompaíonn sé go Fianna Fáil….

Tabhair cuairt ar a suíomh agus b’fhéidir go dtuigfidh sibh…

Deireadh seachtaine i gConamara

Oíche Dé Domhnaigh atá ann agus tá deireadh ag teacht le mo dheireadh seachtaine i gConamara. Cé go raibh sé fliuch báite furmhór an ama, bhaineas spórt as mar a bhain na páisti agus iad ag rince sa chaislean ‘bouncy’ sa ghairdín. Bhí siad faoi chlúdach i rith an ama cé go raibh orm athrú stocaí a bheith ar fáil go mion is go minic.

Ar aon nós, ritheann smaointe fánacha liom ag a leithéid seo d’am. Tugaim m’athair chun cuimhne, suaimhneas sioraí do, agus ansan cruann mo dhearcadh, nuair a smaoiním ar an raic atá fagtha ag an gcriú mí fhortúnach atá i gcumhacht.

Le linn na seachtaine fograíodh go mbeadh Ryan Tubridy ina láithreoir nua ar an Late Late Show. Maith go leor. De réir dealraimh dúirt sé in agallamh le linn na seachtaine nach léann sé an Sunday Independent agus fuair sé íde béil as ucht seo inniu sa nuachtán céanna ó mo shean chara, Eoghan Harris. Dar le Harris is peaca é do a leithéid a rá agus a thabhairt le fios go bhfuil sé ar shlí éigean ró uasal don Indo.

Léimse an Indo -agus légh mé riamh é. Tá sé tabhachtach léargas a fháil ón dtaobh eile. Agus bhíos á léamh inniu agus ag smaoineamh ar an slí nár staon an nuachtán ó bheith ag tacú le Bertie agus a cháirde roimh an Olltoghchán in 07 agus an oiread is a bhíodh siad ag caitheamh anuas ar George Lee agus David McWilliams agus aoinne eile a shoilsigh solas ar chaimiléireacht an Rialtais. Ní cheapfá gur an nuachtán céanna atá ann inniu agus scuaine colúnaithe ag tabhairt le fios go bhfuil seo ar an Rialtas is measa riamh agus gurb é Brian Cowen an Taoiseach is measa riamh.

Mar a bhím á mheabhrú díbh go minic, thugas le fios go gcaillfeadh FF suas le 35 suiochán in Olltoghchán 07 in alt a fhoilsíodh i Lá Nua. Chreideas go raibh an tóin ag titim as cúrsaí eacnamúla agus go raibh an géarchéim sna seirbhísí poiblí – cúrsaí sláinte is oideachais go h-áirithe chomh h-olc go gcaithfí amach ar a dtónacha iad. Níor tháinig an tuar ar an dtairngreacht sin ag an am. Ach tiocfaidh sé go luath.

Thugas faoi ndeara gur cailliúint 35 suíochán a bhí a thuar do FF san Indo inniu agus John Drennan ag scríobh faoi Olltoghchán nach bhfuil fógartha go fóill….

Chasas le Seosamh Ó Cuaig, glór neamhspleach Chonamara, tar éis aifrinn ar an gCeathrú Rua inniu. Tá sé ina iarrthóir sna toghcháin áitiúil – go n-éirí leis. Tá sean cara eile liom san iomaíocht leis i gConamara – Trevor Ó Clochartaigh. Guím gach rath ar Trevor freisin cé go gcreidim gur sa pháirtí mí cheart atá sé. Tá sé ag seasamh le SF.

Tréaslaím a bhua le fear Uibh Fháilí….sa ghalf. Rinne tú go maith a Shane Mhic an Labhradh. Aon ghaol agat le laochra peile Uibh Fháilí?

Aréir bhíos ag faire ar an Eurovision. An bhua ag fear óg an Iorua agus amhrán maith freisin ag bean na hÍoslainne. An chéad uair eile, caithfidh RTÉ amhrán Ghaeilge a sheoladh go dtí Osló. Bhaineamar triail as turcaí anuraidh agus amhrán Meirceánach i mbliana – cad faoi amhrán a léiríonn rud éigean faoi chultúr dúchasach na hÉireann i 2010?

Beag an baol…píosa deas sa Sunday Business Post inniu faoi Ghradaim Chumarsáide an Oireachtais. Tagairt domsa ann agus m’ainmniúchán ar ghearrliosta na gcolúnaí is fearr. An é seo mo bhliain? Cá bhfios….

Tubridy an Tbhaoidil Dí a roghnaigh RTÉ

Anois tá a fhios agam go bhfuilim ag dul in aois. Cúpla lá ó shin dúirt mo bhean liom go raibh ribí liath i m’fholt gruaige tugtha faoi ndeara go soiléir aici i m’fholt fhionn dhonn. Agus aréir ceapadh fear nios óige ná mé le bheith ina ostach/laithreoir ar an Late Late Show.

Níor chuir mé morán spéise sa sorcas ar bhain le comharba a fháil don suiochán socúil seo. Tbhaoidil Dom nó Tbhaoidil Dí an rogha a bhí ann. Ach anois tá Ryan Tubridy roghnaithe agus bhí a phus ar fuaid na nuachtáin ar maidine, é féin agus a chailín, Aoibhinn Ní Shuilleabháin (Rós Thrá Lí ó chúpla bliain ó shin).

An t-aon smaoineamh a bhí agam mar gheall ar seo, seachas an cheist sin faoi ‘aois’, go raibh deis ag RTÉ rud éigean difriúil a dhéanamh. Cad faoi deis a thabhairt do bhaill an phobail iad féin a chur chun tosaigh agus clár ‘réalaíoch’ a dhéanamh faoi? Bheadh sé ina shorcas níos mó arís agus bheadh sé ina fhaoiseamh ón ngruaim is ón mbuairt atá ár gciapadh faoi láthair.

Ar aon nós – ná beadh sé níos radacaí arís dá ndéanfaí clár dhá theangach den Late Late Show agus roinnt agallaimh trí Ghaeilge a dhéanamh ar an seó. Thabharfadh sin leithscéal dom fánúint sa bhaile oíche Dé hAoine.

Des, an droch theanga agus RTÉ

Tá moladh tugtha agam do Des Bishop roimhe seo ar an suíomh – agus tá sé tuillte aige chomh fada is a bhaineann sé liom cé go n-aithním go bhfuil daoine ann nach bhfuil a gcroithe tugtha acu go h-iomlán don bPoncánach Gaelach – nó an é sin an Ghael Poncánach? 

Ar aon nós, thugas faoi ndeara é ar an Late Late Show agus é ag tapú na deise chun an DVD is déanaí uaidh, In The Name of The Fada, a dhíol leis an bpobal mór.  Is léir go bhfuil RTÉ ag súil go saothróidh an craoltóir brabhús ón DVD seo den sraith ar craoladh é níos túisce i mbliana.  Tá sé deacair a shamhlú cén luach a bheadh ar a leitheid d’fhograíocht saor in aisce ar an gclár teilifíse is mó lucht féachana sa tír.   Bheithfeá ag caint ar cúpla céad míle euro gan amhras ar bith.  [Is cinnte go mbeadh sé níos luachmhaire ná an agallamh a deineadh ar Gerry Ryan ar a chlár féin, Ryan Confidential, faoin leabhar nua óna pheann, Will The Real Gerry Ryan Please Stand Up?]

Ar aon nós ní miste liom go bhfuair Des an saor phoiblíocht seo – cá bhfios b’fheidir gur fuair sé táille as.  Fair Play do, mar a deir siad i gConamara!

Rud amháin a chuireann as dom, caithfidh mé a admháil, an droch chaint a bhí ag Des – agus ag fir grinn i gcoitinne – agus iad ar chláracha ar nós an Late Late Show.  An é go bhfaigheann siad airgead breise as gach ‘focal’ sa bhreis a bhaineann siad úsáid as?  Roinnt seachtainí ó shin bhí Tommy Tiernan ar an show agus ba dheacair a dhéanamh amach cén teanga a bhí á labhairt aige ach is cinnte go raibh sé lán le na focail brocacha seo.    D’ardaíodh gleó mar gheall air sna meáin chlóite – nach bhfaca mé an focal s**t i gceannlíne ar an Sunday Independent le déanaí – agus rinne Udarás RTÉ gearán i dtaobh an oiread san droch chaint bheith ar an gclár agus tugadh rabhadh in éadan a thuilleadh dá leitheid, go h-áirithe ar chláracha ar nós an Late Late Show fiú go bhfuil siad á chraoladh tar éis am luí na bpáistí.

Ní ar mhaithe leis na bpáistí atáim ag cur na ceiste anseo faoin oiread droch chaint a bhionn ar chláracha ar nós an Late Late Show go h-áirithe nuair a bhionn fir nó mná grinn ann mar aoíanna.  Ní thaithníonn droch chaint liom féin.  Sin an méid. Cinnte gur úsáideas droch fhocail mé féin – ach ní raibh siad nó ní bhíonn siad agus tá súil agam nach mbeidh siad im chaint chomh flúirseach is gur cumóga a bhí ann.

Ritheann sé liom go bhfuil abhar rúin le h-aghaidh comórtas dreas cainte ag Oireachtas na bliana seo chugainn sa mhéid atá á rá agam – Is túisce droch chaint ná Gaeilge ar RTÉ! 

Ar aon nós, bhí sé go deas an Ghaeilge a chloisteáil ar an Late Late Show cinnte, fiú go raibh cúpla ‘focal’ measctha isteach sa dhioschúrsa ná raibh chomh taithneamhach san. 

Glacaim leis go n-aithníonn leitheoirí iGaeilge go mbionn ana chuid leabhair, DVDanna is eile le díol ag aoíanna an Late Late Show – agus a leathbhadóir, Tubridy Tonight – agus ritheann sé liom gur mór an trua nach mbionn deis riamh ag údar Gaelach a leabhar nó a dhluthdhiosca físe a dhíol ar na seóanna seo, nó a gcomhionann ar an raidió.  Ar eigean, mar shampla, go bhfeicfear Dé hAoine seo chugainn, 28 Samhain,  nuair a bheidh an Seó Bréagáin ar siúl ar an Late Late Show, leabhar Ghaeilge ar bith ann.  Agus is cinnte, in ainneoin a laghad is a dhíoltar leabhair Ghaeilge, go bhfuil caighdeán leabhair do pháistí ag feabhsú leis.  Ní gá ach leabhair ar nós buaiteoir Ghradam Reics Carló, An Phleist Mhór ó Mhóinín, a thabhairt faoi ndeara chun seo a aithint. 

Is cinnte go bhfuil leabhair Ghaeilge dá leithéid á dhíol faoina luach ag an dream ar cheart a bheith a chur os comhair an phobail, Foras na Gaeilge et al. 

Ach ní racht é seo i gcoinne Foras na Gaeilge.  Cad is fiú bheith ag caint leo? 

In ainneoin an mhéid atá ráite agam faoin dhroch chaint a bhionn aige agus é ar an ardán, bíodh sé ag an Late Late Show nó eile, tá níos mó déanta ag Des Bishop ar son na teanga ná mar a dhéanfaidh Foras na Gaeilge choiche leis an gcur chuige leibideach leithscéalach leathchosach atá ag an institiúid teanga tras teorainn.   Guím gach rath ar an DVD nua agus ar a leathbhadóir, Tongues, atá ar díol freisin faoi láthair. 

Go luath, beidh mé ag nochtadh plean ar an suíomh seo a thabharfaidh ardán níos fearr do leabhair, DVDanna is eile i nGaeilge, ardán ar a dheinfear leirmheas neamhspleach ar na saothair chun leid a thabhairt do Ghaeil cad iad a mbuanna. Bígí ag léamh…..