Athrú teanga – agus poirt – don Eoraifís

Deirtear linn gach bliain go bhfuil foireann saineolaithe i mbun na h-amhráin a shroicheann an ghearrliosta le h-aghaidh iontráil na hÉireann don Eoraifís a chur ós comhair an phobail – ach gach bliain ní bhionn na h-amhráin thar moladh beirte, gach ceann cosúíl leis an cheann eile agus gan aon rud difriúil mar gheall orthu.  Go h-áirithe ní bhionn rud ar bith Éireannach faoi na h-amhráin.

Ar ndóigh bionn na h-amhráin i mBéarla.

I mbliana bhí dóchas RTÉ agus na hÉireann in amhrán dar teideal ‘It’s For You”.   Chan Niamh Kavanagh go maith – ach i bhfírinne ní raibh rud ar bith faoin amhrán a sheas amach ón slua agus níor mheall sé na vótaí dá bhrí sin.     Chriochnaigh sé sa triú áit ón mbun sa chomórtas.  Ní bhfuair sé ach 25 pointe san iomlán agus bhuaigh cailiin óg ón nGearmáin le h-amhrán réasúnta simplí, cheapfá.

Mo bharúil go bhfuil sé in am tabhairt ar RTÉ an phort agus an teanga a athrú.  An bhféadfadh amhrán i nGaeilge toradh níos measa a fháil ná mar a fuair an amhrán a chan Niamh Kavanagh?   Ní chreidim é.

Thabharfadh sé deis cultúr ársa na tíre seo faoi éide nua a chur ar ardán domhanda ós comhair, meastar, 120m duine.   Nach rud fónta a bheadh ansin – agus chuirfeadh sé ina luí ar an bpobal sa tír seo go bhfuil amhránaíocht i nGaeilge nach amhránaíocht ar an sean nós é, go bhfuil grúpaí óga, leithéidí Mo Hat Mo Gheansaí nó Bréag, ag obair leo i nGaeilge agus ag cur amhráin den scoth ar fáil.

B’íontach an radharc é a fheiscint, aréir, agus na Gearmánaigh óga ag rínce ar shráideanna Hamburg, 40,000 acu más fíor, agus i gcathracha eile timpeall na hEorpa.   Chuir sé díomá orm go raibh an Ghaeilge fagtha ar lár ón gceiliúradh sin ar ár gcomhoidhreacht Eorpach, ag cur san áireamh go raibh an Ghaeilge – agus go bhfuil sí – lárnach i stair chultúrtha na hEorpa.  Nach í an Ghaeilge an teanga a bhí ag na manaigh a d’fhag an tír seo chun an Chriostaíocht a thabhairt faoi bhlath ar an Mór Roinn.

B’fhearr i bhfad don Eoraip agus don Ghaeilge dá gcaithfí an oiread dua ar thabhairt ar ár gcraoltóir náisiúnta an phort agus an teanga a athrú i leith an chosc de facto atá ag an staisiún ar amhráin Ghaeilge bheith ag déanamh ionadaíocht ar son na tíre sa chomórtas Eoraifíse.

An cuimhin le h-éinne an uair dheireannach go raibh amhrán Ghaeilge sa bhabhta náisiúnta den chomórtas?  Cén amhrán a bhí ann agus cé chan é?  Is cuimhin liom féin an amhrán, An Bon Bon Carr,  a raibh sa Chomórtas Náisiúna i 2009.   Ba mhór an spóirt é…..

Is mór an spórt iad an dream seo ‘Mo Hat Mo Geansaí’ – a bhionn go minic le clos ar chlár Ronáin Mhic Aoidh Bhuí.  Taithníonn siad go mór liom – agus táím cinnte gurbh fhiú iad a thriail ar ardán ar nós ardán na hEoraifíse – cuimhnigh ná raibh an amhránaí a bhuaigh ach 19….

An gcloisfear a leithéid arís?

Leagan Ghaeilge den ‘Royle Family’

Agus mé ag eisteacht le clár Ronáin ó chianaibh, chuala mé é ag caint ar an gclár píolótach – Blas ón Taobh Abhus – agus chuaigh mé á chuardach.   Clár é seo ó mhac léinn óg, Danny Mac Eachmharcaigh, agus caithfidh mé a rá go bhfuil mianach ann.

An é seo leagan Ghaeilge den ‘Royle Family’?    Ar ndóigh tá an Ghaeilge deacair a dhothain le tuiscint murach de shliocht Chonallach thú- ach má chloíonn tú leis, gheobhaidh tú luach saothair.

Bainigí sult as….

Ó Sé – sraith nua bleachtaireachta ar TG Leathair?

An Ceannfort Seamus Ó Sé: Caireictéir atá ina mheascán idir Morse agus Agent Cooper

Agus é ag labhairt ar chlár Ronáin ar Raidió na Gaeltachta, dúirt léiritheoir Na Cloigne Ciarán Ó Cofaigh go raibh i gceist aige a thuilleadh forbartha a dhéanamh ar charaictéirí a cuireadh inár lathair sa sraith seo, leithéidí an Cheannfort Ó Sé mar shampla, an bleachtaire aisteach, cineal meascán idir Morse agus Agent Cooper ó Twin Peaks más fíor, le h-aghaidh sraitheanna eile.

An ceist a chuirim:   tá sé thar am go mbeadh sraith dhramaí do dhaoine fasta ag TG4 – agus ní féidir dá fheabhas é a rá go sasaíonn Ros na Rún an t-éileamh sin:  Cén fath nach gcuirfeadh TG4 roinnt acmhainní ar fáil do shraith ar nós Morse, sraith bhleachtaireachta, agus go mbeadh sin ag leanúint air ó bhliain go bliain?   An cheist airgid amháin atá ann?

Ar aon nós, táím ag cur tús le feachtas inniu:  Ba mhaith liom go mbeadh sraith úr ann bunaithe ar charaictéirí Na Cloigne.  Ar mhaith leatsa?  Más mian leat a leithéid, ná suigh ar do lámha, votáil ar a shon sa phobal bhreith thíos.  Más maith leat, cuir achainí i scríbhinn chuig TG4 – nó TG Leathair mar a thug Ronán ar an gcainéal ar a chlár – agus na h-eagarthóirí coimisiúnaithe ansin, Mícheál O Meallaigh agus Proinsias Ní Ghráinne.

Pobal na Gaeilge in áit na leathphingine

Tá comhaireamh fós á dhéanamh – agus gach seans go mbeidh votaí go fóill á chomhaireamh (agus á athchomhaireamh b’fhéidir i gCaisleán a’Bharraigh) go déanach anocht.

Nílim chun morán a rá faoin dtoghchán agus na torthaí anseo – tá daoine ann a chreideann, mar shampla, gur beag an bhrí a bhionn ag torthaí na dtoghcháin Eorpacha inár saol. Is cosúil freisin go bhfuil laghdú mór tagtha ar líon na votairí ar fuaid na hEorpa a rinne votáil sa toghchán Eorpach i mbliana thar mar a bhí ag an gcéad toghchán Eorpach i 1979. I 1979, agus gan ach naoinúr sa Chomhphobal, bhí an ráta votála i ngiorracht do 65%. I mbliana, agus 25 ballstat ann, agus, cheapfá, níos mó suime san aidbhintiur pholatúil seo, bhí an ráta nios giorra do 40%. Arbh vóta mímhuiníne é sin sa bhfiontar pholatúil seo, vóta mímhuiníne níos tréine ná an vóta a fuair pairtithe atá in éadan an Aontais, leithéidí Libertas, UKIP agus eile?

An cloch is mó ar mo phaidrín anois go gcreidim go laidir go bhfuil droch mhargadh á fháil ag pobal na Gaeilge ó thaobh thuairisciú is anailís cúrsaí reatha. Beag an méid a bhí ar TG4 mar gheall ar an dtoghchán le linn na deireadh seachtaine, i gcomparáid leis an méid a bhí ar RTÉ 1 agus TV3. Bhí clár uair go leith ann oíche Dé Satharn, á chur i láthair ag Páidí Ó Lionaird agus Eibhlín Ní Chonghaile, agus aréir bhí clár leath chomh fada ann agus gan ach Eibhlín sa stuideo. (Dheineas éagóir ar TG4 i dtrachtaireacht eile nuair a thugas le fios nach mbeadh aon clár toghcháin ann – ach le bheith cothrom, ní raibh a leithéid fógartha sna nuachtáin). Ar eagla na míthuisceana, ní ar lucht léirithe an chláir atáim ag cur locht ach ar saoistí an staisiún agus na h-údaráis nach dtuigeann, is léir, go bhfuil goile ann do chláracha beo ar mhór imeachtaí ar nós toghcháin i measc lucht féachana na Gaeilge is TG4. Is é an locht is mó a laghad agus ní féidir Páidí nó Eibhlín a lochtú as sin…

Gan amhras, ní i dtuairisciú cúrsaí reatha atá easpa le mothú ó TG4. Inné agus go leor cluichí craoibhe ar bun i gCraobhacha na hIomána agus na Peile, bhí trachtairí TG4, Pádraig Brian Tyers agus Gearóid Mac Dara Mac Donncha, (grma@maidhci), ag tuairisciú ar Chraobh Leadóige Oscailte na Frainnce. Ní h-é go raibh cearta eisiacha acu ar an gcluiche leadóige seo nó bhí sé ar fáil ar BBC 2. Má tá sé tabhachtach go mbeadh mór ocáidí spóirt ar fáil i nGaeilge, nár cheart go mbeadh tús áite ag na cluichí Gaelacha?

Feictear dom go bhfuil TG4, dá fheabhas iad, á imeallú de réir a chéile ó lár an aonaigh agus go bhfuil an staisiún, ar mhaithe le greim a choimead ar an ndeontas laghdaithe, ag treabhadh leo gan aon ghleo a dhéanamh faoin leatrom seo. Gan amhras tá TG4 ag brath ar RTÉ le h-aghaidh nuacht agus cursaí reatha agus is cinnte go bhfuil an máthair chraoltóir ag déanamh cinnte nach mbeidh sciar cothrom den chiste á fháil ag craoltóireacht cúrsaí reatha trí Ghaeilge.

Ní h-amháin go bhfuil coilleadh á dhéanamh ar TG4 ach tá seo á dhéanamh ar RTÉ Raidió na Gaeltachta freisin. De réir scéala i bhFoinse ag an deireadh seachtaine, dearbhaiodh an méid a tuairisciodh an seachtain roimhe go raibh deireadh le cur le dhá chlár cúrsaí reatha – Seó Beo an tSathairn agus Faoi Chaibidil – agus cé ná raibh aon rud le rá sa scéal faoi ciorrú ar uaireannta chraolta Adhmhaidin, dearbhaíodh go mbeadh deireadh leis an mir ‘Cad A Deir Sé Sna Paipéir’.

Imeallú de short é seo ar lucht éisteachta na Gaeilge. Ba mhír é seo a rinne ceangal idir pobal éisteachta na Gaeilge agus na mór scéalta sna meáin chlóite Béarla agus, nuair a bhí Lá/Lá Nua ann, bhíodh don chuid is mó tagairtí ann do scéalta sa nuachtán sin. Ar ndóigh níl Lá Nua ann níos mó – ach lean an mir agus cé gur cheap mé go bhféadfadh slacht níos fearr a bheith air, bhí sé úsáideach agus tairbheach é a bheith ann.

Splanc geal amháin sa dorchadas go mbeidh síneadh le h-uaireannta chraolta chlár Ronáin Mhic Aoidh Bhuí, dhá uair a bheidh ann anois seachas uair amháin. Ciallóidh sin breis craic is eile – ach ciallóidh sé freisin go m’bhféidir go mbeidh deireadh le clár Máirtín Tom Sheainín idir 2-3in nó an clár Foinn is Fógraí idir 4-5in nó an clár An Glóir Anoir (idir 5-6in). Níl an pictiúir soiléir go fóill.

Thugas faoi ndeara gurb é Dónal Ó Braonáin, leas cheannasaí RTÉ Raidió na Gaeltachta, an t-é a bhí ina urlabhraí ag RTÉ RnaG agus an scéal á thuairisciú ag Foinse. Cén fath nárbh í an ceannasaí, Edel Ní Chuirreáin, a thug an droch scéal? Is dócha go bhfuil gá le ceannasaí nó leas cheannasaí ar RTÉ RnaG ach an bhfuil gá leis an mbeirt acu. Mura raibh ann ach ceannasaí, an mbeadh clár nó beirt ná raibh caillte againn?

Thugas faoi ndeara freisin go raibh fógra le Des Bishop ag an gCoimisinéir Teanga á chraoladh ar TG4 le déanaí. An bhfuil sé in am don Choimisinéir Teanga, Seán Ó Cuirreáin, an báta clúiteach a deirtear bheith ina sheilbh a úsáid chun smacht a chur ar RTÉ agus iachailll a chur ar an gCraoltóir Náisiúnta riar a dhéanamh níos fearr ar chúrsaí reatha (agus cúrsaí spoirt) i nGaeilge agus iad ag teacht chun tosaigh (cathain?) le scéim teanga?

Seachas bheith ag gearán, agus tá an ghearán tabhachtach, tá gá freisin le beart eile a dhéanamh. Thugas faoi ndeara ná raibh morán, seachas mé féin, ag blagáil agus ag baint úsáide as Twitter chun trachtaireacht a dhéanamh ar thorthaí na dtoghchán éagsúl. Rinneadh an-iarracht amhlaidh a dhéanamh i mBéarla agus ní gá ach cuairt ar an láthair seo, Count Day Live, agus is sár obair atá déanta anseo.

An mbeadh suim ag Gaeil amuigh ansan iarracht mar seo a dhéanamh nuair a bheidh olltoghchán ann luath nó mall. Má tá, tagaigí i dteagmháil liom agus déanfaimid beart. Táim cinnte go bhféadfaí leithéidí Raidió Fáílte, Raidió Rí Rá agus eile a thabhairt ar bórd agus sár jab a dhéanamh…..

RT

An é nach dtuigeann RTÉ eifeacht na ngiorruithe ar RTÉ RnaG

Is cosúil nach bhfuil a fhios ag lucht foilsithe suíomh idirlín RTÉ go bhfuil sceideal Samhraidh RTÉ Raidió na Gaeltachta i réim agus go bhfuil deireadh le beagnach coicís le cláracha ar nós Rónán Beo @ 3.

Nó cén fath go bhfuil siad go fóill ag fógairt ar phríomh leathnach RTÉ Raidió go bhfuil deis ag daoine éisteacht le Rónán go fóill gach lá, Máirt go Aoine, 3-4in.

Ar ndóigh, b’fhearr liom go mbeadh Rónán fós ag craoladh ag an am seo nó, i gcead do Dhónal Mac Ruairí agus a leathbhadóir, níl an spioraid céanna ag an gclár ceoil atá acu. Ach ar ndóígh tá cláracha dá leitheid saor a dhothain le léiriú, i gcomparáid le cláracha ina mbionn go leor aoíanna agus taillí á n-íoc leo, leithéidi chlár Ronáin.

An é nach dtuigeann RTÉ i nDomhnach Broc an dochar atá á dhéanamh ag an tuath a thug siad do shaoistí RTÉ Raidió na Gaeltachta i gCasla?

Cé gurb é Ronán Beo @3 an clár is fearr ar sceideal RTÉ RnaG, dar le sciar mhaith den phobal éisteachta, is cinnte nár cheart talamh tirim a dhéanamh de go bhfillfidh sé san Fhómhar i bhfianaise na ngiorruithe fealltacha atá á dhéanamh. Ní h-é go bhfuil eolas cinnte agam ar an ábhar seo – ach má tá saoistí RTÉ RnaG ag ciorrú, cá bhfios cá stopfaidh an tua?

Ag titim go mall….

Um an dtaca seo anuraidh, agus mé ag scríobh mo thuairiscí dheireannacha do Lá Nua, rinneas scéal faoin bhua a bhí ag Glenn Hansard agus Marketa Irglova ag Gradaim na Oscars leis an amhrán sin, “Falling Slowly”.

Bhíos ag fiosrú an scéil Dé Luain nó d’fhograíodh buaiteoirí na ngradam oíche Dé Domhnaigh. Mar sin bhí fonn orm fiosrú an raibh casadh éigean a chuirfeadh coincín nua leis an scéal do léitheoirí Lá Nua ar an Mháirt.

Bhí caint san aer ag an am sin faoi Ceol 08, an sar bheartas ag Seachtain na Gaeilge chun ceoltóirí móra le rá a mhealladh l leaganacha Ghaeilge dá amhráin is clúití a thaifead ar dhluth dhiosca a dhioltar de ghnath ar mhaithe le carthanacht éigean.

Mar sin chuireas ceist ar Orla Nic Suibhne, stiurthóir SNAG, féachaint an mbeadh speis aici fiafraí ar Glenn agus ar Marketa leagan Ghaeilge den amhrán a thaifead agus a fhoilsiú ar Ceol 09.

Agus is léir ón méid a thug Órla le fios in agallamh a rinne sí ar chlár Ronáin Mhic Aodha Bhuí inné gur chuir sí an cheist nó beidh ‘Ag Titim Go Mall’ ar Ceol 09 nuair a dheinfear é a eisiú le linn Seachtain na Gaeilge, a bheidh faoi lán sheol ón Luan seo chughainn ar aghaidh. Beidh an fhéile bhliantúil á sheoladh anocht – agus de réir dealraimh tá ticéid go fóill ar fáil ach r-phost a chur chuig: eolas@snag.ie

Ná h-abair éinne ná raibh dea thoradh ar shaothar Lá Nua!

Ar aon nós, tá áthas orm go bhfuil an méid seo bainte amach. Beidh le feiceáil an mbainfidh Ceol 09 uimhir 1 sna cáirteacha mar a bhain Ceol 08. Ach tá tús mhaith leis an obair chun an sprioc sin a bhaint amach.

Ag caint dúinn ar Sheachtain na Gaeilge, tá athas orm a fheiceáil go bhfuil ‘yuimí muimí’ na Gaeilge, Blathnaid Ní Chofaigh, ann chun an fhéile a sheoladh in éineacht le Ian Dempsey.

Mar chuid d’imeachtaí Sheachtain na Gaeilge anseo i Múscraí, beidh cumann nua scannáin á sheoladh ar an Aoine, 6 Márta, le taispeantas den scannán clúiteach, an chéad ghné scannán i nGaeilge d’fhéadfá a rá, Caoineadh Airt Uí Laoghaire, ag Ionad Chultúrtha Bhaile Bhuirne. Ní bheidh Blathnaid Ní Chofaigh anseo ach beidh stiurthóír an scannáin sin, Bob Quinn, i láthair chun an cumann, Cumann Scannáin Dhoire’n Chuilling, a sheoladh.