Nuacht 24 – an t-aon imreoir atá fagtha sa chluiche…

Nuacht 24 - an cuma a bheidh ar an seirbhís nua ag Nuacht 24.

As John Bowman proved, current affairs programming is essential to Irish life, writes NOEL WHELAN .

Ní minic a aontaím le Noel Whelan, an trachtaire chúrsaí reatha a bhionn le clos agus le feiscint go mion is go minic ar RTÉ, ach aontaím leis an méid sin atá scríofa aige in alt inniu san Irish Times.

Tá cláracha chúrsaí reatha tabhachtach i saol na hÉireann, dar leis agus é ag scríobh omós de chineál éigean do Questions and Answers, a tháinig chun deiridh an tseachtain seo tar éis do bheith ag craoladh le breis is scór bliain.

Ach, is cosúil, nach bhfuil siad tabhachtach i saol na Gaeilge nó is beag an riar atá á dhéanamh ag craoltóir Ghaeilge ar bith do Chúrsaí Reatha. Anois, le h-imeacht Foinse sna sála ar Lá Nua, agus Comhar gan cuisle, is beag an riar atá á dhéanamh ar an ghoile le h-aghaidh cúrsaí reatha i nGaeilge.

Seo sean phort dem chuid. Is dócha go bhfuil sibh bréan de. Ar maidin inniu, an chéad Satharn gan Foinse, tá go leor údair éadochais ag pobal na Gaeilge.

Ach tá údar dóchais ann freisin. An oiread is go bhfuil na craoltóirí stát urraithe – RTÉ Raidió na Gaeltachta, TG4, RTÉ – ag teip maidir le cúrsaí reatha, tá Nuacht 24 i mBéal Feirste ar tháirseach tús a chur le ré nua don iriseoireacht Ghaeilge ar an oileán seo.

Ar ndóigh rinne siad sin roimhe. Agus Lá Nua ar tí bás a fháil, bhunaigh Eoghan Ó Néill agus a fhoireann óg uaillmhianach An Druma Mór agus Nuacht 24.

Anois is é Nuacht 24 atá ag iompar lochrann iriseoireacht na Gaeilge. Go fóill, mothaím gur beag an chreidiúint atá tugtha dóibh as ucht sin nó ba mhiorúilt é nuachtán Ghaeilge a fhoilsiú faoi láthair, ba mhiorúilt anuas ar sin é a fhoilsiú gan deontas d’aon tsort agus é beo ar dhuthracht is ar dheamhéin na foirne is lucht tacaíochta atá ag dul i líonmhaire go mall ach go cinnte, más aon tomhas é líon na bhfógraí in eagrán na seachtaine seo.

Maidir leis an easpa creidiúna: Agus an bhéim faoi láthair ar bhás Foinse, bhí go leor cainte ann faoin ‘nuachtán dheireannach’ Ghaeilge a bheith imithe, bhí alt ag iar eagarthóir Foinse san Irish Times an tseachtain seo ar thosnaigh leis an abairt seo:

ÓN DEIREADH seachtaine seo caite níl fostaithe go buan sa Stát seo ach iriseoir cló Gaeilge gairmiúil amháin – Eagarthóir Gaeilge an nuachtáin seo.

Sa chéad dul síos, ní aithníonn an abairt sin gairmiúlacht muintir Nuacht 24. Níl siad ag fáil íocaíocht as a gcuid oibre – ach ní h-ionann siad nach bhfuil siad gairmiúil. Tá gairmiúlacht agus snás ag baint le h-obair Nuacht 24 cinnte agus dhéarfainn gurb é foireann Nuacht 24 an fhoireann is gairmiúla, b’fhearr liom is éifeachtaí, a d’oibrigh ar aon meán chló Ghaeilge riamh. Agus deirim sin agus mé ag cur mo chuid oibre féin agus na foirne a bhí sé de phribhléid agam obair ina dteannta san áireamh. Tá Nuacht 24 i dtiúin leis an aimsir thar mar a bhí aon seirbhís/nuachtán chló Ghaeilge eile roimhe. Léiríonn sé go bhfuilimíd ag déanamh dul chun cinn agus nach bhfuilimíd siocaithe san aimsir chaite.

Scríobhadh an abairt sin thuas fiú is go raibh a fhios ag Seán Tadhg Ó Gairbhí go raibh blás bréagach leis. Chomh fada agus a bhaineann sé leis an Ghaeilge, níl an chriochdheighilt abharach cé go dtuigim cén fath go mbeadh meoin aigne iar eagarthóra Foinse go fóill srianta ag an meoin aigne seo. Nó nach é sin an t-aon dea rud atá le baint as bunú Fhoras na Gaeilge mar chuid d’fhoras teanga uile Éireann? Bíodh is nach institiúid foirfe an Fhoras – agus nach mise atá carthannach! – is ar bhonn uile Eireann ar cheart a bheith ag déanamh riar ar an nGaeilge.

Bhí Foinse beo ar an gcriochdheighilt. Gan an chriochdheighilt ní bheadh sé tagtha ar an saol fiú. Roghnaigh Bórd na Gaeilge iarratas Mhoinéar Teoranta thar iarratas Lá, a bhíodh ag foilsiú go seachtainiúil i 1996, agus b’é an údar ba mhó lena rogha, dar liom, go raibh Moinéar Teo chun an nuachtán a bhí siad ag moladh a lonnú sa Ghaeltacht agus go raibh Lá bunaithe ó thuaidh agus nár mhaith leo airgead an ‘Stáit’ a chur as an Stát fiú is go mbeadh luach níos fearr le fáil ar an airgead ó thuaidh nó ó dheas.

I gcaitheamh na mblianta, bheathaigh an criochdheighilt céanna Foinse go maith le h-ais Lá agus Lá Nua. Mar a dúirt Pádraig Ó Céidigh agus é ag fógairt bhás an nuachtáin ar TG4, costas €1m in aghaidh na bliana a bhí air an nuachtán a fhoilsiú. Fuair Moinéar Teo €300,000 ó Fhoras na Gaeilge agus fograíocht ó na h-údaráis arbh fhiú €750,000 air.

Ní le Foinse a cháineadh atáim ach le féachaint anois ar an dtírdhreach agus cad tá romhainn.

Bhí litir san Irish Times inné agus é sínithe ag go leor de mhaithe agus de mhór uaisle na Gaeilge. Ainmneacha na nGaeil Móra ón deisceart is mó a bhí le braistint ann – ach bhí a n-achainí iar bháis ró mhall do Foinse.

Nior aithníodh sa litir gurbh ann dó An Druma Mór/Nuacht 24 agus deineadh beag den obair atá á dhéanamh ar an idirlíon.

A chara, – We wish to add our voices to the others which have deplored the closure of the weekly Irish language newspaper, Foinse.

It was an invaluable source of information, opinion and linguistic refreshment for those of us who wish to keep the Irish-speaking part of our reading brains active in a sea of English language print media.

Where else will the voices of the talented team of journalists and columnists employed by Foinse reach their audience? How else will the community of interest which straddles Gaeltacht and non-Irish speaking areas of the island read each others’ stories in print?

Where will the young school-going readers of Foinse go for the invaluable assistance they’ve had for their Junior and Leaving Cert Irish exams? A linguistic community that does not have regular access to printed material is the weaker for its absence.

Of course speakers of Irish listen to radio, watch TV and use the internet, Facebook, Twitter and so on, just as English speakers do.

But a tangible piece of print like a weekly newspaper helps to enrich our knowledge of the written language, while keeping us well informed. The closing of Foinse is a loss for journalism in Ireland. It is well documented by those who have researched the area of language revival that a journalistic forum is central to creating a living language, a forum which is now coming of age after 100 years of national Irish language newspapers.

We appeal to all parties involved and to those who have the power to intervene to revisit the decision and to search for new ways of supporting this valuable resource.

– Is sinne le meas, DOIREANN NÍ BHRIAIN, FIACH MAC CONGHAIL, ÁINE UÍ CHEALLAIGH, LIAM Ó DOCHARTAIGH, MÁIRE NÍ NEACHTAIN, Dr REGINA UÍ CHOLLATÁIN, DERMOT McLAUGHLIN, PIARAS Mac ÉINRÍ, PADDY BUSHE, FIONA De BUIS, PETER SIRR, SEÁN Ó LAOIRE, NEASA NÍ CHINNÉIDE, CATHAL PÓIRTÉIR, CEARBHALL O SIOCHÁIN, FACHTNA Ó DRISCEOIL, BRIAN Ó DÁLAIGH, MURT Ó SÉAGDHA, DIARMUID P. BREATHNACH, EOIN C. BAIRÉAD, ORLA Mhic ATHLAOICH MÍCHEÁL Mac ATHLAOICH

c/o Palmerston Court,

Rathmines,

Cuid de na daoine a shínigh an litir, bionn siad ag obair le RTÉ, an craoltóir céanna atá tar éis cliseadh go h-iomlán ar a dhualgaisí reachtúla i leith na Gaeilge. An peaca is mó orthu san go bhfuil an craoltóír ag séanadh ‘fóram náisiúnta’ ar lucht na Gaeilge.

Tugaim faoi ndeara na tagairtí atá sa litir seo ‘in print’ agus ‘tangible’. Tá daoine ann den tuairim gur cheart cloí leis an sean mhúnla fiú is go bhfuil sé cruthaithe nach n-oibríonn sé. Dá mbeadh an dream a chuir a n-ainmneacha leis an litir seo sásta an nuachtán nua seo a bhunú iad féin, beart a dhéanamh de réir briathar, bheadh níos mó measa agam orthu.

Ag an am seo, tuigtear nó tá sé ráite, go bhfuil Foras na Gaeilge ag ullmhú chun comórtas eile a fhógairt. Ceapann an Fhoras, is cosúil, go bhfuil dreamanna eile amuigh ansan sásta tabhairt faoin obair seo. B’fheidir go gcuirfidh Ó Céidigh isteach ar an gcomórtas arís ag súil go mbeidh tairiscint níos fearr ann an dara uair de bharr brú ón bpobal. Bhuel, má tá sé ag brath ar chúpla litir san Irish Times ó na maithe is mór uaisle an taoide a athrú ar a shon trath go bhfuil an tóin ag titim as an ngeilleagar, tá dul amú air. I bhfianaise na cainte atá déanta faoi mholtaí Bórd Snip, agus trácht ann faoi dhúnadh nó ‘athmhunlú’ Roinn Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta Uí Chuív, ní feidir brath ar an gcriochdheighilt fiú le h-aghaidh an slánú.

Gan amhras, dá mbeadh ciall ag an bhForas, lorgóidís cruinniú le Nuacht 24 agus dhéanfaidís socrú leis an nuachtán sin fógraí rialta a fhoilsiú sa nuachtán sin chun a thodhchaí a chinntiú. Ní gá comórtas phoiblí chuige seo agus d’fhéadfaí tacaíocht substaintiúil a threorú chuig an nuachtán sa tslí sin. Cuimhnigh gur thug Foras na Gaeilge €65,000 don Sunday Indo anuraidh chun CD a scaipeadh – agus an raibh comórtas phoiblí ann don obair seo? Ní raibh ná baol air.

Go fóill ní fhaca mé fogra ó Fhoras na Gaeilge i Nuacht 24. Anois tá athrú ar an scéal nó, in eagrán na seachtaine seo de Nuacht 24, d’fhograíodh gurb é Nuacht 24 an t-aon iarratas atá fagtha sa chomórtas le h-aghaidh an conradh do sheirbhís nuachta ar líne fhísiúil a bhí á reachtáil ag an gCiste Craoltóireachta.

In áit cloí leis an gcur-chuige criochdheighilteach amaideach agus mí éifeachtach a chloígh siad leis i gcaitheamh na mblianta, agus a theip orthu arís is arís eile (de bharr laigí an Fhorais), ba cheart dul i bpáirt le Nuacht 24, an t-aon imreoir atá fagtha ar an mbloc, an imreoir amháin a léirigh inmharthanacht i gcaitheamh na mblianta agus é faoi éide Lá/Lá Nua roimhe seo. Ní h-amháin sin – ach is acu atá seilbh na liathróide….

Níl sé ciallmhar ag an bpointe seo cloí leis an múnla cló. Tá comhreiteach aimsithe ag Nuacht 24 atá sasúil domsa – agus a bhí á mholadh agam do Lá Nua roimhe seo, go mbeadh leagan cló á sheoladh sa phost do dhaoine ar mhaith leo an nuachtán a bhraistint ina lámha. Sasaíonn an eagrán cló sin riachtanas na scoláirí a bhí ag fáil Foinse agus Lá Nua tríd an phost roimhe seo fiú.

In áit leagan costas leagan chló a iompar, bheadh sé níos saoire don Fhoras deontas 50% a chur ar fáil do leitheoirí nuachtáin Ghaeilge chun gléas ar nós an Kindle a cheannach chun go mbeadh siad ábalta é a iompar is a bhreith leo.

Ní gá gurb é seo an reiteach – nílim ach ag iarraidh tuairimí nua a chur ós bhúr gcomhair agus bhúr mbarúlacha a aimsiú.

Tá sé in am tabhairt faoin dúshlán seo i gceart. Bheadh sé go deas mar athrú!

An slí chun seirbhis nuachta inmharthanach a chur ar fáil…

Is íontach an áit an idirlíon – agus is íontach an méid eolais a chuirtear ar fáil ann. An deacracht atá againn, scagadh a dhéanamh ar an eolas agus an méid atá fiúntach a aimsiú.

Ach tar éis dom bheith ag caint roimhe seo ar an mbealach chun teacht slán ó na buillí troma atá tite ar na meáin Ghaeilge le tamall gairid anuas, tháinig mé ar an alt seo i Guardian na Breataine.

Tuairisc a bhí ann ar chaint a thug Chris Anderson, eagarthóir an iris chlóite faoi chúrsaí idirlín, Wired. Iris é seo atá aitheanta as ucht feabhas an léargais ar an dtreo atá cultúr ag iompú. Ar aon nós, séard a mholann sé go n-aimseodh nuachtáín ‘peataí’ mar a thugann sé orthu a ghineoidh ioncaim dóibh agus iad ag cur nuacht ar fáil saor in aisce ar an idirlíon.

When he talks about pets for penguins, he is referring to the Disney’s online game Club Penguin. This is free to play, but they have premium memberships that provide players with additional features. Based on the ideas of his new book Free, he says that newspapers must decide what they provide for free and what premium content and services that they can develop to make money.

Anois go bhfuilimíd saor ó lámh marbh an Fhorais, tá sé in am dúinn athmhachnamh a dhéanamh ar an slí chun tosaigh.

Tá An Druma Mór ag déanamh na h-oibre seo theana – tá siad ag tabhairt uathu an nuacht saor in aisce agus ag cur ar fáil ar an suíomh – ach anuas ar sin tá siad ag cur ar fáil nuachtán ar líne PDF ó chúl seomra sa Chultúrlann. Ní le drochmheas a deirim sin – ach le mór mheas. Níl gá le ceanncheathrú ollmhór nó eile, níl gá ach le riomhaire agus ceangal idirlín agus an léargas is an cruthaitheacht chun rud éigean atá ag teastáil ó dhaoine a aithint agus a chur ar fáil.

Dá leanfaidis múnla Anderson, seans go mbeadh siad ag gearradh taille as an leagan PDF a íoslódáíl. Níl a fhios agam an bhfuil seo eacnamúil – ach is cuimhin liom go raibh Foinse á dhéanamh agus fiú gur dheineas iarracht sintiús a ghlacadh uaidh, nior eirigh liom mar go raibh deacrachtaí teicniúla leis.

As newspapers debate their future, the argument has been pitched as free versus paid models, but Anderson argues that the real decision is free versus “freemium”. It’s not about whether to charge but choosing carefully which specialised content people will pay for and developing additional premium services.

Of course, many newspapers look to the Wall Street Journal’s model. The Journal offers most of their popular content and many exclusives for free, but they keep their specialised, niche content behind a paywall for subscribers. Referring to his theories behind the long tail, he suggested that newspapers should give away the “head and charge for the tail”. The head of the tail refers to the general interest, high traffic content, while the tail is specialised, special interest content.

The Wall Street Journal model will become the model for what he called “premium newspapers”, but he was quick to add, “The problem is that there aren’t many premium newspapers.”

D’fhéadfaí an argóint a dhéanamh gur nuachtán é Nuacht 24 a chuireann seirbhis ar leith ar fáil, sa chaoi is go ndeineann an Wall Street Journal. Is amhlaidh go gcuireann an WSJ nuacht faoi chúrsaí ghnó ar fáil agus go n-iarann siad ar léitheoirí ar líne íoc as ar an mbonn gur ionann seo agus faisnéis luachmhar do lucht ghnó agus iad beo sa mhargadh.

An oiread leis an WSJ, tá Nuacht 24 ag cur seirbhís ar leith nuachta ar fáil, nuacht trí Ghaeilge, agus tá luach le sin, go h-áirithe acu san atá ag foghlaim na teanga, ní h-amháin in Éirinn ach go h-idirnáisiúnta.

Tá sé ráite uair nó trí ag Ferdie Ó Faillí Mac an Fhailigh ó Fhoras na Gaeilge go bhfuil sé i gceist comórtas poiblí nua a fhogairt le h-aghaidh nuachtán seachtainiúil a fhógairt. An bhfuil sé ró dhéanach cur ina luí ar an bhForas nach fiú seo ar chorr ar bith? Gur iarracht is fogra (is airgead) amú é, go h-áirithe mura bhfuil á lorg ach an rud a bhí ann roimhe sin.

Is fearr dúinn dearúd a dhéanamh ar an bhForas agus an bealach díchéilleach a chaitheann siad airgead an phobail le fána, gan cúntas a thabhairt ar an gcaiteachas go pras is go poinciúil. Is é an bealach chun tosaigh an t-airgead a chnuasú sinn féin agus tabhairt faoin obair agus más maith le Foras na Gaeilge nó Údarás na Gaeltachta nó cibé áisínteacht a thagann slán ó sceannairt an Bhoird Snip infheistiú ann, deanadh siad sin gan a bheith ag reachtáil ‘comórtais’ poiblí…..

Éadochas eagarthóra

Tá agallamh spéisiúil ag Caitlín Ní Ruanaidh le h-iar eagarthóir an iar nuachtáin, Foinse, ar an Druma Mór ar maidin, agallamh ina léiríonn Seán Tadhg Ó Gairbhí éadóchas go mbeidh Foinse linn arís.

Is cinnte gur iriseoir den scoth é Seán Tadhg a rinne sár jab faoi chúinsí deacra. Ní thuigim go raibh na h-acmhainní aige an crut is fearr a chur ar Foinse agus ní thuigim go fóill an scéal seo faoin chúlchiste a bhí ag an nuachtán – ach nár caitheadh, is léir domsa, ar uasghrádú an nuachtáin.

Sin argóint do lá eile, áfach. Tuigim cás Sheán Tadhg agus é anois sa tóir ar phost – fiú is go bhfuil taithí na mblianta aige agus iomrá air mar iriseoir, níl na folúntais ann sna meáin faoi láthair, gan trácht ar na meáin Ghaeilge.

B’olc an scéal dá gcaillfí a leitheid de thalainn ó na meáin Ghaeilge.

San agallamh seo, tá sé ag seachaint na ceiste faoin locht, cé air a cheart an locht a chur as ucht an gcliseadh ar Foinse?

Nílim chomh carthannach céanna. Tá an locht ar an bhForas, tá an locht ar Ghaeil nár cheannaigh é agus tá an locht ar an Aire Éamon Ó Cuív a shuigh ar a lámha nuair a bhí an nuachtán i bpriacal an oiread gur shuigh sé ar a lámha nuair a bhí Lá Nua i mbaol.

Is é seo an teachtaireacht is duairce ón agallamh:

Fad is a thuigtear domsa, sin deireadh leis an pháipéar. Ní dóigh liom go dtiocfadh sé slán sa ghearrtéarma. Beimid gan nuachtán Gaeilge ar feadh tamaill. Brathann sin amach anseo ar Fhoras na Gaeilge, ar an rud a dhéanfaidh siad sin amach anseo

Is féidir libh an chuid eile den agallamh a léamh ar shuíomh An Druma Mór. Maith thú, a Chaitlín, fuair tú scúp deas… ní fheadar ar chuir aon meán eile Seán Tadhg faoi agallamh…

Anois nó riamh….

Tá ceisteanna fós ann i dtaobh Foinse – an bhfuil sé beo nó marbh? – ach tá sé in am dúinn féachaint ar staid na h-iriseoireachta Ghaeilge faoi láthair i bhfianaise na sceannairte atá déanta le tamall anuas ar an earnáil seo.

Ní h-é an iriseoireacht chló amháin atá curtha ó mhaith ag maorláthaigh ach is cinnte go bhfuil ár n-áird ar bhás ró luath na nuachtán, Lá Nua agus Foinse, le roinnt míonna anuas.

Ach, de bharr na gciorruithe, tá dhá chlár chursaí reatha a bhí á chraoladh ar RTÉ RnaG, Faoi Chaibidil agus Seó Beo an tSathairn, cláracha ná raibh ró spreagúil nó géar chúiseach dar liom, ach bhí siad ar an sceideal agus ni fhillfidh siad san Fhómhar. Fágann sin nach mbeidh ach Adhmhaidin agus Nuacht a hAon ina mbeidh aon sórt plé á dhéanamh ar chúrsaí reatha. Agus ansan ní bheidh ann ach an bheagán agus plé cúrsaí reatha ag troid le scéalta pharóistiúla ó na Gaeltachtaí móra.

Bain ón bpictiúr chomh maith an easpa mór chláracha chúrsaí reatha i nGaeilge ar an dteilifís. Níl ann ach Seacht Lá ar TG4 – sin clár uair sa tseachtain a mhaireann níos lú ná leath uair a chloig. Craoltar ‘Scannal’ ar RTÉ – ach is clár é sin a bhaineann le cúrsaí stairiúla seachas cúrsai reatha.

Níl an scéal morán nios fearr ar an idirlíon. Iris mhíosúil é Beo.ie agus cé go mbionn roinnt ailt ann ar chúrsaí reatha – cuid acu a bhionn le moladh – tá an iris srianta ag an bhfoilsiú míosúil. Níl an réimse ábhair ann a chinnteodh go mbeadh léitheoireacht aige taobh amuigh de chiorcal na bhfoghlaimeoirí, sciar tabhachtach den mhargadh ach sciar teoranta.

Is cosúil go gcaithfimíd, chomh fada is a bhaineann sé le na h-udaráis, na h-údaráis céanna a deir gur mhian leo go mbeadh Éire ina thír dhá theangach faoi 2028, go gcaithfimíd, an dream atá Gaeilge againn agus a thaitníonn cúrsaí reatha leo, glacadh leis go gcaithfimid cúl éisteacht le cúrsaí reatha i mBéarla gan aon pháirt a ghlacadh sa phlé.

Ar an bport céanna, trí bhliain deag tar éis bhunú TG4/TnaG, níl cead ag pobal na Gaeilge féachaint ar chluichí ceannais na hÉireann beo beathach le trachtaireacht Ghaeilge. Is cosúil go mbeidh orainn brath go ceann tamall eile ar an bhfuaim ar an dteilífís a ísliú agus éisteacht leis an dtrachtaireacht ar RTÉ Raidió na Gaeltachta nó, más trachtaireacht dhá theangach atá uainn, eisteacht le Mícheál Ó Muircheartaigh ar Raidió 1.

Tá obair mhaith á dhéanamh ag leithéidí An Druma Mór/Nuacht 24, nós* agus Feasta is Saol le freastal ar sciar áirithe den mhargadh – ach níl na h-acmhainní acu an beart a dhéanamh mar is ceart. Maidir le Comhar, tá deis ann rud éigean fónta a dhéanamh ach ní féidir leis an iris aon dul chun cinn a dhéanamh agus é faoi stiúr eagarthóir nach gcreideann sa nua theicneolaíocht agus nach dtuigeann cad atá ag titim amach i saol na Gaeilge is na tíre.

Thug mise faoi ndeara port áirithe i gcuid de na ráitis a deineadh i dtaobh Foinse agus an nuachtán ag saothrú an bháis. Bhí go leor achainí agus éilimh á dhéanamh go dtiocfadh an Rialtas i gcabhair ar Foinse ionas nach gcaillfí an nuachtán – ach is é sin díreach an fhadhb.

Má táimíd le h-iriseoireacht Ghaeilge a thabhairt slán don chéad glúin eile, ní feidir linn bheith ag brath ar na h-údaráis. Ciall ceannaigh, tá sé nios fearr ná an dhá chiall a mhúintear. Agus tá ciall ceannaithe go daor ag pobal na Gaeilge le tamall anuas. Beidh orainn greim a bhreith ar ár gcinniúint féin.

Déanfadsa mó dhícheall anseo plé a dhéanamh ar chúrsaí reatha agus nuacht an lae ach táímse ag obair faoi chúing – tá post agam i réimse eile agus ní féidir liom mo chuid ama a chaitheamh anseo faoi mar ba mhaith liom.

Táim sásta tairiscint a rinne mé roimhe seo a dhéanamh in athuair. Má tá Gaeil ann ar mhaith leo iriseoireacht Ghaeilge sláintiúil, beidh orthu íoc as. Tá ciste ag teastáil, ciste shuntasach thart ar €1m a bheidh ag teastáil. Táimse sásta €1,000 a infhéistiú ina leitheid de chiste – agus ní beag liom an tsuim sin – chomh fada is go bhfuil 999 Gael eile ag teastáil. Nuair a rinne mé an tairiscint seo roimhe, fuair mé ceathrar nó cúigear a bhí sásta a lámha a chur ina bpócaí.

Anois, tá an práinn níos géire. Tá gá leis an t-airgead chun bonn láidir a chur faoi sheirbhís nuachta is fóram plé rannpháirteach is eolgaiseach, acmhainn a bheadh neamhspleach ar fad ón stát agus saor, mar sin, óna marbh fhaisc.

Anois nó riamh.

Táim á scríobh seo agus mé ag faire ar an eagrán dheireannach de Questions and Answers á chraoladh. Breis is fiche bliain a bhí an clár sin á chraoladh agus cé gur fada an lá a bhí sé ar bharr a léime, bhí sé tabhachtach mar fhóram do phobal na tíre.

Tá sé deich nó cúig bhliain deag ó bhí an chlár cúrsaí reatha deireannach Ghaeilge ar aon chainéal teilifíse nó raidió – nach cuimhin linn ‘Cúrsaí’.

D’imigh sin agus tháinig seo. Cad atáimíd chun déanamh chun an bearna a líonadh…..?

Cinnlínte as Gaeilge ar líne ag RTÉ

Le fada an lá táim ag gearán faoi easnamh ollmhór RTÉ maidir le nuacht ar líne i nGaeilge. Agus anois is cosúil go bhfuil siad ag beartú ar an cheist.

Is cosúil go bhfuil seirbhís cinnlínte – nó leath sheirbhís cinnlínte – ar líne ag RTÉ ó mhí Feabhra anuraidh.

Ar ndóigh is mór idir é agus an seirbhís atá ar fáil ag an BBC i nGaidhlig na hAlban nó sa Bhreatnais – ach is tús é. Ní gá do Chathal Goan agus a chomhleacaithe in RTÉ a cheapadh go bhfuilim iomlán sásta – ach ní mór creidiúint a thabhairt doibh as an leath chéim chun tosaigh seo….

Ba cheart a rá freisin go bhfuil creidiúint ag dul don Druma Mór nó léiríonn an seirbhís den scoth sin – atá píosa chun tosaigh ar sheirbhís RTÉ sa chiall is go mbionn scéalta iomlána i gceist seachas cinnlínte agus scéalta ó phobal na Gaeilge freisin – an méid ar féidir le blag gan acmhainní a dhéanamh i gcomparáid le craoltóir náisiúnta le buiséad na céadta milliún euro.

Ceisteanna a bheadh á chur agamsa cé chomh minic is a bhionn an suíomh seo á uasdátú nó nach bhfuil ann ach feasachán amháin in aghaidh an lae, seirbhís maslach i bhfirinne in aois seo na nuachta 24/7. Tugaim faoi ndeara, mar shampla,nach bhfuil aont tagairt sa mhéid atá ann agus mé á scríobh seo do scéal mór an lae, an €1.8m i ndamaistí a bronnadh ar Monica Leech as an leabhal a rinne an Evening Herald uirthí san Ard Chúirt inniu. Cén fath nach bhfuil an scéal sin agus é ar cheann na gcinnlínte ar gach nuacht sheirbhís eile?

Ach, mar a dúirt, is fearr leathbhulóg gan aon arán in aon chorr…..ar éigean.

Uasghnéasú na Gaeilge?

Dá labhródh bean leat íseal, nach n-ísleofá do ghuth
Dá mbeadh an bean réasúnta, nach réasúnófaí thú

Tugann an ghné alt sa Sunday Tribune ábhar machnaimh dom. San alt deirtear go bhfuil an Ghaeilge i mbéal an phobail agus maítear gur de bharr go bhfeictear anois go bhfuil an teanga á shealbhú ag an dream ghairmiúil, go h-áirithe iad san sna meáin Ghaeilge.

Tá ceangal á dhéanamh san alt seo idir uasghnéasú seo na Gaeilge – ní fheadar cad a cheapann sibh faoi mo leagan Ghaeilge de ‘sexing-up’? – agus chomh feiceálach is atá an Ghaeilge anois de bharr go bhfuil pearsaí i TG4/iar TG4-TnaG agus daoine aille eile á úsáid – leithéidí Dáithí Ó Sé, Gráinne Seoighe, Blathnaid Ní Chofaigh agus Aoibhinn Ní Shúilleabháin atá luaite in alt Úna Mullally.

Tá barúil agam go bhfuil caint mar seo cosúil leis an chaint ann cheol thraidisiúnta tar éis chéad léiriú Riverdance – sé sin le rá nár thuig daoine go raibh ceol agus rínce traidisiúnta gnéasúil go bhfaca siad Michael Flatley agus na stumpaí breatha a bhí in éineacht leis ar an dteilifís.

Anois, de bharr go bhfuil leithéidí na réaltaí ghnéasúil thuas luaite ag labhairt na Gaeilge agus cuid acu beo ar an dteanga, tá an teanga gnéasúil arís agus de bharr sin tá ailt mar seo sna meáin. Creidim go bhfuil abhairín den aicíd sin ‘spin’ i gceist anseo agus feicim láimh an chomhlachta chaidreamh phoiblí, Stillwater, ann – agus ní droch rud amach is amach an méid sin. Luaitear duine de phríomhaithe Stillwater san alt – Natasha Fennell – agus tá blas leataobhach is easnamhach san alt fiú má tá sé ag dul sa treo ceart. Agus luaitear go sonrach Gradaim Cumarsáide an Oireachtais san alt agus bhí páirt lárnach ag an gcomhlacht le h-eagar is poibliú na Gradaim agus sílim gur toradh an alt seo ar an obair phoiblíochta a bhí ar bun ag Stillwater faoi na Gradaim seo.

atasha Fennell is a communications adviser with Stillwater, a company that works with Irish language organisations. “What has happened in this sector [Irish media] is that it has been completely professionalised,” Fennell says. “Public sentiment towards the language has changed – the Irish language has managed to turn a corner from being quite nasty to being fashionable. That shift has been made.”

Fennell believes that a dominant presence in Irish media of fluent Irish speakers has played a huge part in changing the way the public perceives the advantages of learning Irish. “They are role models,” she says of the nominees in the Irish Language Media Awards. “Because of them, people have started to see the value of what Irish can bring you. And it’s about confidence. They have instilled confidence in young people to use the language and be proud of it.”

Tá sé tabhachtach, áfach, go mbeadh an ghné ghnéasúil sin ag baint leis an Ghaeilge. Is tosca é sin a chuideoidh le fás phobal labhartha na Gaeilge amach anseo, chomh fada agus go mbeidh réaltaí nua ag teacht chun tosaigh agus ag úsáid na Gaeilge.

Is dócha nár cheart iontas a bheith orainn agus sinn ag léamh ailt cosúil le seo go bhfuil bearnaí ollmhóra ann i dtuiscint agus i léargas an iriseora.

Dá gcuirfí ceist ormsa faoi na ghnéithe is forásaí agus is gnéasúla i saol na Gaeilge, ní bhéinn ag caint ar Dháithí Ó Sé (quelle surprise? Cé go dtuigim go dtaithníonn Dáithí le roinnt nó na mná thuasluaite, cé nach bhfuil amhras orm ach go bhfuil siad ‘gnéasúil’).

Mar atá ráite agam go minic is iad na fiontair agus na daoine is ‘gnéasúla’ i saol na Gaeilge iad san atá ag saothrú le tionscnaimh ar nós ‘nós*‘, Raidió Fáilte, Raidió na Life, Raidió Rí Rá, An Druma Mór/Nuacht 24, Blas an BBC ó thuaidh, lucht an Chonartha agus tionscnaimh ar nós Ceol 09, fiontair ar nós Gaelchultúr (ranganna Ghaeilge) agus Comhluadar/Baile, agus, gan amhras, an pobal Ghaelach ar an líon, ó Shéamus Poncán go Tadhg Mac Dhonnagáin go iGaeilge is eile. I gcásanna áirithe, nílim cinnte an é ‘gnéasúil’ an focal ceart….

An rud a thugaim faoi ndeara faoi na daoine/fiontair atá luaite agam go bhfuil siad ‘gairmiúil’ maith go leor ach nach an t-airgead an rud is tabhachtaí leo – is é an obair an rud is tabhachtaí agus toradh a saothar agus an slí a théann siad i bhfeidhm ar an bpobal, ar phobal na Gaeilge ar dtúis agus, ina dhiaidh sin, ar sciar den phobal mhór, sciar atá ag fás.

Tá cuma ghairmiúil ag an obair – ach is grá agus diograis na gnéithe is tabhachtaí ann, seachas airgead. Tá sé go maith go bhfuil altanna mar seo sa Sunday Tribune agus sna meáin Bhéarla ó am go chéile – an rud is annamh is iontach – agus fiú go bhfuil an chreidiúint ag dul don dream is lú atá sé tuillte acu, i gcead doibh agus gan dímheas orthu a deirim san, is cinnte nach mbeadh altanna mar seo ann ach an obair ceannródach atá ar bun ag faobhar nua na Gaeilge.

Ní fheadar cad a cheapfadh Ó Riordáin faoin chasadh seo ar a línte chlúiteach óna dhán, Saoirse (féach thúas).

Dá labhródh bean ghnéasúil thú,nach gnéasófaí do ghuth

Gach seans nach mbeadh morán measa aige ar a leithéid…….cad a cheapann sibh?

Ré oscailteacht na Meáin Ghaeilge ag breacadh?

Tá gearrliostaí Ghradaim Chumarsáide an Oireachtais fógartha agus tá iGaeilge luaite ar cheann acu. Níor chuala mé aon ghleo sna meáin Bhéarla faoi ach is dócha nach gcloisfear ach an oiread. Tá oíche i dTeach Farmleigh, teach aíochta an Rialtais, geallta do gach aoinne ar an ngearrliosta, chomh maith le maithe agus mór uaisle na Gaeilge. Ní gá gur ionann an bhallraíocht sa dhá ghrúpa sin!

Mar a bheithfeá ag súil, os rud é gur i lochán beag drúisiúil a bhionn na meáin Ghaeilge ag snámh, beidh aithne againn ar fhurmhór na n-ainmneacha atá ar an ngearrliosta. Tá an gearrliosta le léamh anseo. Bionn siad ann go mion is go minic, go bliantúil fiú. Adhmhaidin, Páidí Ó Lionaird, Dáithí Ó Sé, Macdara Ó Fatharta, Ronán Mac Aodha Bhuí – tá siad i measc na n-ainmneacha ar ghearrliostai éagsúula atá tar éis a bheith luaite ar na gearrliostaí seo roimhe agus gradaim buaite acu.

Má deirim nár mhaith liom go mbuafadh duine ar bith díobh seo aon ghrádam an uair seo, ní le col ar leith d’aon duine acu a deirim sin. Tá sé in am an lochrann a thabhairt don chéad ghlúin eile, mar a deirtear. Nó mura dtarlaíonn sin ní mhairfidh na meáin Ghaeilge beo.

Tá ainmneacha nua ar na gearrliostaí – mar shampla tá Tomaí Ó Conghaile, Diarmuid Ó Muirgheasa agus An Cailín sa Chathair ó nós* luaite ar ghearrliostaí na ngradam cló – Tomaí agus Diarmaid ar an ngearrliosta don Ghradam Cló Iriseoir na Bliana, An Cailín sa Chathair a bheidh in iomaíocht liomsa agus Macdara Mac Donncha is Cathal Mac Coille don ghradam do cholúnaí na bliana.

Ní ainm nua é ainm Eoghan Ó Néill ach tá an fiontar a bhunaigh sé roimh na Nollag, An Druma Mór/Nuacht 24, tar éis domhan na meáin Ghaeilge a iompú bun oscionn. Seirbhís laethúil nuachta maraon le nuachtán ar líne – GAN DEONTAS.
Dochreidte. Dodhéanta! Ach ann is beo bríomhar mar sin féin.

Is amhlaidh an scéal le nós* – iris atá chomh maith le h-iris ar bith i dteanga ar bith agus é sin á fhoilsiú gan deontas. Ní gá dom a rá ach go léiríonn nós* le gach eagrán chomh lofa is atá saol na Gaeilge nó an treimhseachán a fuair deontas, deontas de bhreis ar €8,000 in aghaidh an eagráin, ón bhForas, Comhar, ní fhéadfadh aon duine a rá gur bhfiú do bheith ag fáil tacaíocht roimh nós*.

Tá cúpla ainmniúchán faighte ag Raidió Fáilte agus Raidió Rí Rá freisin i measc na ngradam raidió. Na Giollaí Deacra agus Eoghan Ó Néill atá luaite le gradaim ó Raidió Fáílte agus tá Miriam Maher ann ó Raidió Rí Rá. Tá ainmniúchán faighte freisin ag Popnuacht ar Raidió Rí Rá.

Agus an liosta léite agam, tugaim faoi ndeara go bhfuil Eoghan Ó Néill luaite ann fá thrí, é ainmnithe le h-aghaidh gradam don iriseoireacht chló agus don iriseoireacht raidió agus do bhuaic ghradam chumarsáíde an Oireachtais freisin. Go n-eirí leis i ngach aon cheann.

Tá áthas orm freisin a fheiscint go bhfuil Antaine Ó Donnghaile luaite ar an ngearrliosta don Bhuaic Ghradam Chumarsáide. Idir é féin agus Ciarán Hegarty, suaimhneas sioraí do, agus baicle beag in Aonad na Gaeilge sa BBC i mBéal Feirste, d’iompraigh siad lochrann na Gaeilge i gcorporáid a bhí thar a bheith amhrasach is drogallach i leith na teanga agus pobal a labhartha go stairiúil. De bharr a gcuid iarrachtaí, tá go leor leor i nGaeilge á dhéanamh ag an BBC, in ainneoin nadúr an chraoltóra. Ní fada ó shin a bhíodh leithéidí Gearóid Ó Cairealláin ag iompar bhrát ar a raibh ‘Auntie Beeb is Anti Irish’ scríofa agus é ar agóid taobh de Theach na Craoltóireachta, Ascail Ormeau i mBéal Feirste. B’fheidir go bhfuil Auntie Beeb fós ‘anti Irish’ ach is cinnte nach bhfuil aon locht ag pobal na Gaeilge ó thuaidh ar Aonad na Gaeilge an BBC. A mhalairt glan atá fíor.

Ar an ngearrliosta don bhuaic ghradam freisin tá SBB agus Bob Collins. Más ‘Hall of Fame’ award é seo, duais ‘onórach’ de short chun aitheantas a thabhairt do phearsa a rinne a chion le linn a shaoil oibre, maith go leor, ba cheart iad a bheith sa reicneáil. Seachas sin, ní doigh liom go bhféadfaí iad a chur sa reicneáíl céanna le Antaine nó Eoghain. Ach tugaim chun cuimhne go raibh ceiliúradh mhór le déanaí ag SBB ar an Raidió os rud é go raibh sé dhá scór bliain ag craoladh agus é tar éis an trí scór a shroichint. Agus tá Bob Collins anois ina cheannasaí ar an gCoimisiún Cothromais ó thuaidh le roinnt mhaith blianta agus gan morán baint aige le saol na craoltóireachta ó d’eirigh sé as a ról le RTÉ i 2005/6.

Leireoidh torthaí an chomórtais seo an bhfuil fonn fáis ar an earnáil meáin Ghaeilge nó an bhfuil sé le fánacht i gcúinne beag dorcha go brách. Má eiríonn leis na pearsai atá luaite agam thuas, nó cuid acu fiú, leithéidí nós*, an Druma Mór, Raidió Fáilte agus na dearúdaimís na banaisteoirí ó Seacht, Linda Bhreathnach is Michelle Beamish. beidh a fhios againn go bhfuil ré na drúise sna meáin Ghaeilge ag teacht chun deiridh agus go bhfuil ré na h-oscailteachta ag breacadh. Ní comórtas foirfe é Gradaim Chumarsáide an Oireachtais – agus sin rud atá ráíte agam anseo arís agus arís eile – ach is slat tomhas réasúnta tabhachtach é ar shláinte – nó easpa sláinte – na meáin Ghaeilge.

Agus ní mór do lucht an Oireachtais a thuiscint go bhfuil clú agus seasamh na Gradaim Cumarsáide ag brath ar chumas athnuachan is athfháis na meáin Ghaeilge. Mura mbionn pearsaí nua is buaiteoirí ura ag teacht chun tosaigh, bheadh sé díreach chomh maith gan bacadh le h-ocáid mhór na nGradam a reachtáil agus na píosaí criostal a sheoladh ar mhear phost chuig Casla, An Cheathrú Rua agus Baile na hAbhann.

Ocáid mhór a bheidh ann i mbliana nó tá sé i gceist é a reachtáil i dTeach Farmleigh, Tigh Fáílithe an Rialtais d’aoíanna tabhachtacha agus ionad d’ocáidí stáit. An mbeidh na torthaí inchurtha leis an ocáíd?

Is fánach an áit….

…nach bhfaighfeá gliomach. SIn an smaoineamh a ritheann liom agus mé ag tabhairt cúpla rud faoi ndeara san Irish Times inniu.

Is minic mé ag cáineadh nuachtán an taifid sa bhlag seo. Agus bhí cáineadh tuillte ag an nuachtán sin mar gheall ar altanna gan bunús a fhoilsíodh ann faoin ngaeloideachas.

Ach nuair atá moladh tuillte ní bheadh sé ceart sin a shéanadh.

Agus comóradh á dhéanamh ar an gCéad Dáil inné [Dé Máirt] in Aras an Ard Mhéara bhí roinnt de na h-oráidí i nGaeilge. Agus, fair plé, bhí alt ann ag Déaglán de Bréadún, eagarthóir ghnóthaí eachtracha an nuachtáin [agus an chéad eagarthóir Ghaeilge ar an nuachtán freisin, an t-é a shocraigh caighdeán nach bhfuil sroichte ag aon duine dá chomharbai, go deimhin tá rudaí imithe ag imeacht chun donais le blianta beaga ach sin scéal eile] i nGaeilge faoin meid den ocáid a bhí i nGaeilge.

Agus i bhforlíonadh speisialta faoin ocáid seo, bhí alt eile ag de Bréadún i nGaeilge faoin mhéid den Chéad Dáil a reachtáladh i nGaeilge.

Tá áthas orm go bhfuil duine éigean a thuigeann an tabhacht stairiúil leis an ocáid – gí gur reachtáladh é lá ro luath! – agus tá sé suntasach go raibh tagairt ann don staraí Nollaig O Gadhra a cailleadh anuraidh, suaimhneas síoraí dá anam:

Sa leabhair An Chéad Dáil (1919-21) agus an Ghaeilge (Coiscéim, 1989) rinne an t-iriseoir Nollaig Ó Gadhra (1943-2008, suaimhneas síoraí dá anam) staidéar ar leith ar an ghné seo den chéad Dáil agus d’aimsigh sé gur labhair 12 teachta trí Ghaeilge an lá san chomh maith leis an Athair Micheál Ó Flanagain adúirt an phaidir.

Agus tá moladh ag dul freisin do Nuacht 24 as forlíonadh breá a fhoilsiú faoi inshealbhú Barack Obama – ní féidir liom a rá gur thaitin an cheann líne ar an bpríomh scéal liom – Barakadh an Lae Ghil – ach ní fhéadfaí ach aitheantas agus moladh a thabhairt don bheart gur cuireadh an nuachtán le cheile, go raibh sé slachtmhar agus thar a bheith speisiúil [agus ní áirím m’alt féin faoin Dáimh Scoil sa mhéid sin!]. Bhí altanna breá ann le mo shean cháirde, Gearóid Ó Cairealláin agus Tomaí Ó Conghaile agus Fearghas Ó hÍr is eile. Bhain mé sult astu – tá beatha i ndiaidh Lá Nua! Tá tabhacht go mbeadh trachtaireacht agus tuairisceoireacht – seachas tuairisceoireacht amháin – ar eachtraí stairiúla na seachtaine seo agus fán am a bheidh an Satharn ann agus Foinse ar an margadh, beidh an scéal seanachaite agus meirg air. Agus ansan ní mór a chur san áireamh go mbionn an tuairimíocht den chuid is mó i bhFoinse seanachaite agus meirgeach ar aon nós!

Ach caithfidh mé a rá gurb é an an alt is mó a bhain mé taithneamh as an léargas ó pheann Chaoimhe Ní Chathail – an bean a fuair an scúp, agus ní deoch sa Diúc of Eabharc atá i gceist agam – faoin agallamh a rinne sí le hIan Paisley. Mo léan lom, ní raibh aon aitheantas di inniu san Irish Times agus Pól Ó Muirí ag tagairt don oscailt a rinne iar cheannaire an DUP ar an dtaispeantas speisialta faoi Cholmcille ag Leabharlann Chréagaí – níor thagair sé fiú don agallamh a rinne Ian Paisley le Raidió Fáilte, an chéad agallamh a rinne sé le meán Ghaeilge ar bith, bíodh is nach i nGaeilge a raibh an agallamh. Ar aon nós ní fiú bheith ag cur dumhach idirlíne amú ar a leitheid.

Taithníonn cholún Chaoimhe liom mar is léir dom gur guth úr í agus gur fiú éisteacht lei. Nil an glór seo siocaithe mar a bhionn glór mo leitheidse srianta ag coinbhinsiúin na h-iriseoireachta chló is eile. Sruth choinsiasa, tuairisceoireacht buille ar bhuille gan claonadh ach le greann is le gusta. Sin atá de dhith ag iriseoireacht na Gaeilge san am i láthair – agus mar is dual do na Feirstigh, tá sé ag teacht ar an ngaoth aduaidh…..

Bás an nuachtáin á thuar…arís

Tá Lá/Lá Nua marbh. Ach tá An Druma Mór ann ina áit agus ag déanamh jab den scoth faoi cheannas an eagarthóra Eoghan Uí Néill. Comhghairdeas leo as ucht an ainmniúchán le h-aghaidh an gradam do Bhlag Ghaeilge na Bliana nó an Blag Is Fearr A Bhaineann Úsáid as an nGaeilge. É tuillte go maith ag An Druma Mór agus tá súil agam go mbeidh sin ina spreagadh acu agus iad ag dul i mbun a gcuid oibre. Fuair iGaeilge agus roinnt eile bhlagann Ghaeilge ainmniúcháin freisin. Ar aon nós, beidh scéal eile faoi sin lá níos faide anonn. Bíodh an bua ag an mblag is fearr…..

Deirtear – agus tá sé ráite agam anseo go minic roimhe – go bhfuil deireadh le ré an nuachtáin agus tá an rud céanna á thuairisciú ag an iris ársa liteardha, The New Yorker.

he newspaper is dead. You can read all about it online, blog by blog, where the digital gloom over the death of an industry often veils, if thinly, a pallid glee. The Newspaper Death Watch, a Web site, even has a column titled “R.I.P.”

Nó an bhfuil sé marbh? Nár deineadh bás an nuachtáin a thuar uair nó dhó roimhe seo.

Níl a fhios agam an bhfuil sé marbh nó nach bhfuil. Cheannaigh mé an Irish Times inniu in ainneoin gur féidir liom é a léamh ar líne gan chostas. Cheannaigh mé an nuachtán ar mhaithe leis an fhorlionadh faoin Chéad Dáil féachaint an raibh aon alt i nGaeilge ann agus mar shuaitheantas.

Ach is cinnte nach bhfeicim aon nuachtán Ghaeilge san fhoirm chló amháin ag teacht slán. Agus sin an fath go bhfuil mé in amhras faoi thodhchaí Foinse de bharr go bhfuil an nuachtán sin go mór ar chúl i gcúrsaí idirlíne. [In aineoin na bolscaireachta atá á dhéanamh go leanúnach ag colúnaí Foinse, Pól O Muirí, ina cholún san Irish Times faoi cheannródaíocht an nuachtáin.]

Is maith liom, áfach, go bhfuil an nuachtán ag déanamh iarrachtaí sa treo sin – agus tá an plean atá acu físeáin a chur ar fáíl ar líne chun cuidiú le daltaí atá ag tabhairt faoin Bhéal Triail le moladh. Beidh le feiceáil cé acu an eireoidh leis nó nach n-eireoidh. Fiú má tá an tairge maith go leor ann féin, tá sé riachtanach go mbeadh sé ar fáil go h-éasca ar líne.

Iarla Ó Lionaird ag an Cultúrlann

Is é seo Iarla Ó Lionaird, an amhranaí agus ceoltóir iomráiteach ó Ghaeltacht Mhúscraí, agus é i mbun coirm cheoil i gCultúrlann McAdam Ó Fiaich i mBéal Feirste deich mbliain ó shin go díreach, trath go raibh mé cois cuain agus ag scannánaíocht liom ar mo dhícheall ag iarraidh slí beatha a shaothrú ó TG4. 

Tá súil agam nach miste leis go bhfuil an taifead seo agus é ag canadh Aoibhinn Cronán, dán de chuid An Chraoibhín Aoibhínn – Dúbhglas de hÍde a chuir Peadar Ó Riada ceol leis – beo ar an idirlíon.  Tháinig mé air ó chianaibh agus mé i mbun píosa scannánaíochta anseo i Múscraí agus thuig mé laithreach an luach a bhí leis.  

Léiríonn sé seo an pointe a bhí á dhéanamh agam aréir – faoi An Ghaeilge 2.0 – go soiléir.  Gan tuiscint nó cumas na Gaeilge ní bheadh tuiscint againn ar áilleacht an phíosa filíochta is an phíosa ceoil seo.  Is é sin an fath go mbímíd ag plé leis an teanga, ní ar mhaithe leis an teanga féin ach an saibhreas a chuireann sí ar fáil dúinn. 

Níl i gceist leis An Ghaeilge 2.0 ach nath cainte ar shlí amháin ach ar shlí eile ba mhaith liom amharc mar shlí eile chun smaoineamh ar an gceist seo, cur chuige nua ar fad. 

Cad faoi seo mar smaoineamh – táimíd go léir ag caint ar dhroch chás Lá Nua – agus bhí alt bhrea ag Ian Malcolm inniu faoi seo i Lá Nua – agus cad a thiocfaidh i gcomharbacht air.  Tá Nuacht Líne an Druma Mór ann gan amhras agus iGaeilge is eile, ach cad faoi cainéal Ghaeilge ar You Tube.  Agus cad faoi gaeil ar fuaid na tíre agus ar fuaid an domhain píosaí scannáin a dheineann siad féin a fhoilsiú ann.    Is féidir leas a bhaint as suíomh You Tube iGaeilge más maith libh ach é a chur in iúl dom.  

D’fhéadfadh gur nuacht nó siamsaíocht nó spórt a bheadh i gceist – an príomh rud go mbeadh áit amháin ar an líon a bheadh gach scannán Ghaeilge le fáil ann….