Mo cholún nua i nGaelscéal

Níorbh é an chéad alt ó mo pheann é aiste uaim a foilsíodh in eagrán na seachtaine seo de Gaelscéal ach ba é an chéad mhír i gcolún nua coicísiúil a bheidh agam sa nuachtán. [Leathnach

Cuirfidh sé íontas ar chuid agaibh go mbeadh colún agamsa i nGaelscéal ós rud é go raibh mé go minic ag cáineadh an nuachtáin ar an mblag seo. Is é tús, lár agus deireadh an scéil go bhfuilim – agus go raibh mé – ag iarraidh cuidiú tre comhairle mo thaithí a roinnt ar mhuintir an nuachtáin.

Comhairle é seo atá bunaithe ar ciall ceannaigh, an ciall a cheannaigh mé le mo chuid iarrachtaí agus mé ag obair le Lá/Lá Nua i bpost iriseora agus le cúram an eagarthóra. An rud ba mhó a chur as dom faoin mbealach a laimhseáladh na gnóthaí ar fad faoi Lá Nua, sean Foinse agus an diabhal chonradh don nuachtán, gur fhagadh cuid againn a bhí ag plé leis an ghnó seo ar feadh na mblianta ar leataobh amhail is ná raibh aon rud fiúntach le tairiscint againn don ghnó seo.

Ba rí chuma le Foras na Gaeilge, cheap siad (agus ceapann siad go fóíll) go raibh gach eolas acu. Sílim gur dhein siad dearúd – ní den chéad uair agus, ag tabhairt faoi ndeara an méid atá ag titim amach le hÁIS i nGaelscéal inniu, ní don uair dheireannach. [Ceist agam: An mó uair atá sé luaite san alt inniu gur cuireadh cás faoi bhráid an Fhorais/Ferdia Mac an Fhailigh i mí Feabhra na bliana seo, anuraidh, agus go raibh an freagra céanna: níor tháinig scéal ar ais ó shin – tá macallaí scéal Lá Nua agus Foinse an soiléir ón mhéid sin!]

Ní ar mhaithe le h-airgead a chuaigh mise le h-iriseoireacht na Gaeilge. Agus tá an méid sin fíor faoi go leor daoine a théann leis an ngairm seo. Ní ar mhaithe le h-airgead ná le clú nó cáil. Dá mba rud é gur airgead ba shuim liom bheinn go fóill ag obair leis an BBC i mBéal Feirste. Bhí post buan agam mar iriseoir ar líne ansan agus tuarastal toirtiúíl is incrimintí is pinsean ag dul leis. Nuair a chuas go Lá, bhí orm ísliú mór pá a ghlacadh chun obair in iriseoireacht na Gaeilge, céad shearc mo chroí. Tháinig deireadh le sin i 2008. Lean mé leis an iriseoireacht ón am sin go dtí anois mar chaitheamh aimisre anseo ar an mblag seo agus leanfaidh mé liom ag blagadóireacht go fóíll.

Ach anois tá colún nua agam le Gaelscéal agus tá súil agam go mbeidh rath ar an gcomhoibriú sin amach anseo…..Cá bhfios ach go bhfoghlaimeoidh mé rud nó dhó mé féin…..

Anocht beidh tionól na réaltaí sna meáin Ghaeilge ar bun i nGaillimh agus tá roinnt cáirde de mo chuid féin san iomaíocht. Guím gach rath orthu. Is é mo bharúil, i gcónaí, áfach nach bhfuil morán brí le Gradaim Cumarsáide an Oireachtais mar go bhfuil an chomórtas claonta go mór i dtreo Conamara agus na meáin ansin de bharr an chóras chraiceáilte atá ann chun na buaiteoirí a roghnú.

Is iad seo thíos na daoine ar a mbronfainnse na gradaim, beag bheann ar ghearr liostaí nó eile:

Clár Raidió na Bliana: Blas, BBC Raidió Uladh
Pearsa Raidió na Bliana: Gan bronnadh

Clár teilifíse na bliana: Corp agus anam
Pearsa teilifíse na bliana: Eimear Ní Chonaola as ucht a cathaoirleacht ar Dhiospóireacht na gCeannairí ar TG4

Aisteoir na bliana
Diarmuid de Faoite – Corp agus Anam

Iriseoir na bliana sna meáin clóite
Robert McMillen – Irish News

Colúnaí na bliana
Eoghan Ó Néill, Gaelscéal

Buaic Ghradam Chumarsáide na Bliana
TG4 as ucht Diospóíreacht na gCeannairí – an lucht féachana is mó riamh ag clár Ghaeilge: 600,000

Comhairle na gCeithearnach Ruibéir do Bhanríon Shasana

Ar an lá stairiúil seo, tá comhairle á roinnt ag na gCeithearnaigh Ruibéir le Banríon Shasana, Eilís II, agus í ar cuairt inniu agus ar feadh roinnt laethannta ar an gcuid seo den tír…..

Gerry agus an Bhanríon

Cé a chreidfeadh é? Táimíd beo agus tá rudaí suimiúla ag titim amach timpeall orainn. Ar maidin inniu, foilsíodh alt ó pheann Gerry Adams, Uachtarán Shinn Féin agus polaiteoir atá cáinte agam go minic anseo, ag tabhairt léargas níos soiléire is níos tuisceanaí ar dhearcadh Ghluaiseacht na Poblachta i leith cuairt Bhanríon Shasana ar an gcuid seo den tír an tseachtain seo chugainn.

The Good Friday Agreement is the foundation upon which new relationships between unionists and nationalists and between Ireland and Britain can be forged. It has fundamentally altered the political landscape, levelled the political playing field, removing the despicable Government of Ireland Act and opening up a peaceful, democratic route to a united Ireland.

And because nationalists and unionists are governing the North, decisions affecting the lives of people there are increasingly being made in Ireland and not in Britain.

Republicans want to continue and to accelerate this process.

The united Ireland that republicans seek to build encompasses all the people of this island, including unionists.

It will be a pluralist, egalitarian society in which citizens’ rights are protected and in which everyone will be treated equally.

Sinn Féin wants a new republic. That of course, is a matter for the people of this island to decide.

But no matter how we shape our society, the new Ireland must embrace our island’s diversity in its fullest sense.

This includes English and Scottish influences, the sense of Britishness felt by many unionists, as well as indigenous and traditional Irish culture and the cultures of people who have come to Ireland in recent times.

Ireland and England are not strangers to each other. We should build on what we have in common while at the same time respecting each other’s sovereignty and independence.

I want to see a real and meaningfully new and better relationship between the peoples of Ireland and Britain, one built on equality and mutual respect. Republicans have been to the forefront in working to bring this about and we will continue to do so.

The visit by the Queen of England provides a unique opportunity for the British establishment to make it clear that this is its intention also.

If this is the case it will be a matter of considerable pleasure, not just for her majesty but for the rest of us as well.

Níl focal sa mhéid sin nach n-aontaím leis. Níl sé i gceist agam a bheith i lathair nó ag faire ar an dteilifís ar an gcuairt seo an tseachtain seo chugainn mar go mbeidh mé ró ghnóthach. Ar an láimh eile, ní bheidh mé ag freastal ar aon agóid ina choinne ach an oiread, ar an údar chéanna.

Shíl mé go raibh an dearcadh a bhí á nochtadh ag SFéinithe ar an idirlíon, ar Facebook is a leithéid, mí-aibí agus mícheart. Anuas ar sin bhí siad ag léiriú chomh dúr agus ‘off message’ a bhí na poblachtóírí céanna.

Má tá SF i Rialtas leis an DUP ó thuaidh, cad is fiú dóibh bheith ag maslú na Banríona agus an chóras monarcachta nuair atá’s acu go bhfuil dúil mhór ag a gcomhpháirtithe sa Rialtas ina léithéid. Fiú má bhionn na DUPaigh ag maslú na Gaeilge agus pobal na Gaeilge mar a bhionn, ní h-aon chúis é sin dul síos sa chlabar leo.

Táim ag gabhail den phort seo le tamall agus níl a fhios agam an admhóidh Gerry Adams gur ‘athrú poirt’ atá déanta aige agus más amhlaidh gurb é, go raibh sé ag tabhairt cluas don mhéid a bhí le rá agamsa. Gach seans gur tháinig sé ar an dtuiscint é féin, pé rud eile a dhéarfaidh mé faoi, ní cheapaim go bhfuil sé dúr is gan tuiscint, murab ionann agus cuid dá leantóirí.

I bhfianaise an méid a dúirt ceannaire an UUP an tseachtain seo chaite, tá ráiteas Gerry Adams ar maidin inniu tar éis an talamh ard mhorálta a bhaint amach arís do féin agus dá pháirtí. Beidh le feiscint an ndéanfaidh Sinn Féin beart de réir briathar Gerry Adams agus, mar sin, go gcoinneoidh siad an talamh ard seo ar feadh seal eile.

Má tá focal ‘diultach’ amháin le rá agam, is é seo é. Tá sé deacair a shamhlú go ndéarfaidh Banríon Shasana rud ar bith faoin ról a bhí ag a forsaí armtha in eachtraí ar nós Buamáil Bhaile Atha Cliath agus Mhúineacháin agus eisean ina thost faoi a ról san IRA agus in eachtraí fuilteacha ar nós Aoine na Fola, marú Jean McConville is eile.

Mar sin féin, ós rud é go bhfuil an Banríon ag tabhairt cuairte ar Ghairdín an Chuimhneacháin agus ar Pháirc an Chrócaigh, gach seans go mbeidh rud éigean le rá aici. Tá macallaí na staire chomh tréan sa dhá shuíomh sin gur deacair iad a shéanadh.

Sa scánnán thíos, tá sé faoi agallamh ag tuairisceoirí faoin alt seo agus na tuairimí a nochtar ann. Tabhair faoi ndeara gur seirbhís iomlán Bhéarla atá in Irish Republican TV!

Roinn an Chultúir ag Sinn Féin

Is cosúil go bhfuil Roinn an Chultúir, Ealaíon agus Foilliochta roghnaithe ag Sinn Féin San Fheidhmeannas ó thuaidh. Ní ainmneofar na hAirí go dtí Dé Luain.
Ós rud é go raibh mé glórach ag cáineadh SF roimhe seo nuair a lig siad le buachaillí chúinne an DUP, Edwin Poots, Gregory Campbell agus Nelson McCausland faoi sheach an Aireacht le cúram na Gaeilge a ghlacadh (agus a scrios!), táim chun rud éigean a rá faoin gcinneadh seo.
Deascéal a bheadh tugtha agam air roimhe seo – ach ní anois.
Tá sé ró dhéanach. Tá an dochar déanta. Tá an Ghaeilge anois ceangailte leis an Ultais mar a bheadh cúpla ó Shiam. Liacht pholatúil de ard scil atá ag teastáil chun iad a scarúint agus an teanga a thabhairt slán. I bhfianaise a léirigh SF faoi chás daltaí Choláiste Feirste I gContae an
Dhúin, tá mé go mór in amhras go bhfuil an cumas – nó an toil – iontu beartú dá réir.

An Eoraifís – teach fuar don Ghaeilge

Tá alt agam i nGaelscéal inniu mar gheall ar an Eoraifís, teach fuar don Ghaeilge, agus cuirim an cheist ar cheart feachtas a bhunú le brú a chur ar RTÉ amhrán i nGaeilge, an teanga oifigiúil eile, a chur san iomaíocht ar ár son an bhliain seo chugainn, dhá scór bliain ó raibh an amhrán Ghaeilge deireannach san iomaíocht.

“Éistigí, éistigí, cloisim arís é, ceol an ghrá…”
Ba é sin an céad líne ón amhrán deireannach i nGaeilge a sheas an fód ar son na hÉireann i gComórtas na hEoraifíse. Go deimhin ba é ‘Ceol an Ghrá’ an t-aon amhrán i nGaeilge a rinne ionadaíocht ar son na tíre ó thosaigh an ceiliúradh cultúrtha seo sna 50í.
An bhliain seo chugainn, beidh dhá scór bliain caite ó chan Sandy Jones an t-amhrán a chum Joe Burkett agus ar chuir Liam Mac Uistín na focail leis i nDún Éideann. Tugadh an méid sin chun solais i gclár faisnéise spéisiúil a chraol TG4 ag an deireadh seachtaine agus babhta ceannais de chomórtas Eoraifíse na bliana seo ag teannadh linn Dé Sathairn. Le linn do Sandy bheith ag canadh i gcraobh na hEoraifíse, phléasc tine ealaíne go giorraisc sa lucht féachana mar agóid ó aondachtaithe, maítear, in éadan dhánaíocht na hÉireann amhrán Gaeilge a chur san iomaíocht i gcomórtas idirnáisiúnta.
Lean Sandy léi ag ceol agus chríochnaigh an comórtas le 72 marc agus sa 15ú áit as 18 iomaitheoir. Mura bhfuair Sandy Jones an teachtaireacht ón ghiorraisc aondachtach nach raibh fáilte roimh an amhrán i nGaeilge, fuair RTÉ, an craoltóir náisiúnta, ar a bhfuil freagracht ag Aontas Craoltóireachta na hEorpa maidir le roghnú iontráil na tíre seo, go soiléir é. Níl amhrán i nGaeilge tágtha i ngiorracht scread asail do Chomórtas na hEoraifíse ó shin. Má bhí aon locht ar chlár TG4, níor thug sé aghaidh ar an gceist mhór a bhí agam. Cén fath nach bhfuil amhrán Gaeilge curtha san iomaíocht ó shin? Dá am agus don chomórtas seo, b’amhrán den scoth é ‘Ceol an Ghrá’. Cé nár bhuaigh sé, d’éirigh níos fearr leis ná mar a chruthaigh amhráin eile ón dtír seo le blianta beaga anuas. Ní bhfuair amhrán na hÉireann ach 25 pointe anuraidh agus le dhá nó thrí bhliain roimhe sin níor éirigh leis an iontráil Éireannach gabháil thar an babhta leathcheannais. Sheolamar turcaí nach raibh Gaeilge ná Béarla aige chuig an Eoraifís in 2008 leis an amhrán ‘Irelande Douze Pointe’ – n’fheadar an bhfuil sin cruinn ceart i dteanga ar bith!
Ní raibh iarracht Éireannach sa ‘Bharr 10’ ach dhá uair ó 1999 agus bhaineamar an áit dheireannach amach den gcéad uair in 2007. Is comórtas é an Eoraifís atá dírithe ar an amhrán is fearr san Eoraip a aithint – cé go mbíonn an sprioc sin dofheicthe go minic sa cheo draíochta ar an ardán ar an oíche mór. Is faoi RTÉ atá sé an comórtas a reáchtáil sa tír seo, cuireadh a thabhairt do scríbhneoirí amhrán liricí agus ceol cuí a chumadh, scagadh a dhéanamh ar na hiarratais agus gearrliosta d’amhráin a chur ós comhair na tíre don Chomórtas Náisiúnta. Bhí tráth ann go mbíodh seo ina oíche mhór ann féin ach anois níl ann ach mír ar an Late Late Show, teach fuar don Ghaeilge riamh.
I mbliana – agus le roinnt blianta anois – ní raibh amhrán Gaeilge le clos i mbabhta ceannais na hÉireann. I mbliana ba é an t-amhrán “Lipstick” a roghnaíodh chun páirt a ghlacadh sa chomórtas. Is iad an cúpla gruaigeach, Jedward, a cheolann an t-amhrán ach b’iad Daniel Priddy, Lars Halvor Jensen agus Martin Michael Larsson, cumadóirí ceoil ón Danmhairg, a chum é. Tá na torthaí imithe an oiread sin chun donais go bhfuil ár gcraoltóir náisiúnta, ar a bhfuil dualgas reachtúil an Ghaeilge a chur chun cinn, anois ag déanamh aithrise ar Chumann Sacair na hÉireann agus a gcuid iarrachtaí imreoirí sacair le dúchas Éireannach a aimsiú chun imirt ar son na tíre. Ní léir go bhfuil fiú seanmháthair de bhunadh na tíre i ngéaga ginealaigh na gcumadóirí a chuir iarracht na bliana seo chun tosaigh. An t-amhrán deireannach i nGaeilge ar chuimhin liom é bheith san iomaíocht sa chomórtas náisiúnta, ba é ‘Bon Bon Carr’. Cé nach liric é a bhí thar mholadh beirte ó thaobh doimhneachta de, bhí bua éigin san fhonn a d’fhág mé á cheol faoi m’anáil agus in ainneoin chomhairle na n-aingeal. Tháinig ‘Bon Bon Carr’ agus amhráin ar nós ‘An Dreoilín’ chuig an gComórtas Naisiúnta via comórtas ‘Réalta’ RnaG, comórtas chun iontráil Ghaeilge a roghnú agus a bhí thar a bheith rathúil. Cuireadh deireadh leis in 2002/3, tráth go raibh an craoltóir ag iarraidh ciorruithe móra a chur i bhfeidhm. Cé go raibh rath ar RTÉ idir 2003 agus 2008, níor deineadh ‘Réalta’ a atbheochan. Mar sin, gan agó, chuir an craoltóir náisiúnta deireadh leis an Ghaeilge san Eoraifís.
Beidh go leor i measc phobal na Gaeilge a déarfaidh nach cailliúint é. Nílimse ina measc. Táimid ró-ardnósach, cuid againn. Ní fhéadfadh sé ach cuidiú le stádas na Gaeilge bheith ar ardán a mbeadh aird ag breis is 200 milliún duine air, fiú nach mbeadh i gceist ach seal gairid. Dhéanfadh sé níos mó i gcúpla nóiméad ar son stádas agus úsáid na teanga ná mar a dhéanfadh maidhm pháipéarachais, tuarascálacha oifigiúla agus foirmeacha dothuigthe agus dolíonta.
Nuair a bheidh Eoraifís na bliana seo curtha thar abhainn, pé toradh a bheidh ag Jedward ar ár son, ba cheart teagmháil a dhéanamh le RTÉ chun a chur in iúl go bhfuil sé thar am deis a thabhairt d’amhrán Gaeilge, an teanga oifigiúil eile, bheith páirteach ar ár son sa cheiliúradh cultúrtha Eorpach seo. Éistigí, éistigí, an gcloisfimíd arís é, ceol an ghrá?

Cad é bhúr mbarúil?

Agus seo iad na cinnlínte…

Agus seo iad na cínnlínte...

Tar éis dom ghearán le déanaí go raibh cinnlínte i nGaeilge ar shuíomh nua TG4, ba cheart dom cothrom na féinne a thabhairt don chraoltóir agus a chur in iúl go bhfuil cinnlínte i nGaeilge ann anois.

Níl na cinnlínte ag ceangal le h-aon scéalta nuachta – roimhe seo bhí ceangal le suíomh an Irish Times. Ní doigh liom go bhfuil an nuachtán sin chun scéalta nuachta a aistriú go Gaeilge anois nó go luath.

Mar sin féin is fearr an leath-bhulóg gan aon arán in aon chorr. Creidim féin go bhfuil sé suas do RTÉ, an t-aon solathróir nuachta san earnáil phoiblí, cúram a dhéanamh den ghnó seo.

Gan a thuilleadh moille.

Stair agus suarachas

Is cosúil go mbeidh Banríon Shasana, Eilis II, ag tabhairt cuairte ar Pháirc an Chrócaigh agus í ar chuairt go hÉirinn an mhí seo chughainn. Beidh sí freisin ag teacht go Corcaigh agus ag tabhairt cuairte ar shéadchomharthaí chuimhneacháin atá i mBaile Átha Cliath, ceann acu an Gairdín Chuimhneacháin a dheineann comóradh ar laochra an Eirí Amach agus ceann eile an Séadchomhartha Cogaidh ag Droichead an Oileáin/Islandbridge.

Is léir ón méid atá foilsithe faoin gcamchuairt seo go mbeidh macallaí na staire mar thaibhse pé áit a ngabhann an Bhanríon ós rud é go bhfuil stair chomh fuilteach idir an Ríocht atá sí ag a ceann agus an tír seo. Mar sin féin tá tabhacht siombalach lena teacht agus is dócha gur mó arís an siombalachas a bhaineann le na cuairteanna atá á thabhairt aici ar Pháirc an Chrócaigh (Domhnach na Fola), Gairdín an Chuimhneacháin (Eirí Amach 1916) agus Corcaigh (Dóghadh Chorcaí 1921).

Is olc an mhaise do Gerry Adams, Uachtarán Shinn Féin, a bheith ag gearán mar gheall ar an masla a mhothaíonn sé ar shon ‘go leor saorannaigh Éireannacha’ atá buartha go bhfuil an chuairt seo ag titim amach ar an lá céanna a phléasc buamaí i mBaile Átha Cliath agus i Múineacháin, eachtraí inar maraíodh an líon is mó daoine le buamaí le linn na dtrioblóidí ar fad.

Ní h-é nach mothóidh daoine, teaghlaigh a chaill daoine mór leo sa bhuamáil seo, gur masla agus gortú breise é seo. Tá a fhios ag an saol mór go raibh láimh ag Fórsaí Rúnda na Breataine leis na h-eachtraí seo agus gur le sainordú na Banríona céanna atá ag teacht ar chuairt go hÉireann a ghníomhaíonn na fórsaí sin agus a ghniomhaigh siad an lá úd, Bealtaine 17 1974.

Ach dá mba rud é go raibh Gerry Adams le bheith iomlán ionraic agus ag cloí leis an gcaighdeán iompair atá sé ag súil leis ón mBanríon seo, cén lá den bhliain a bheadh deis aige labhairt ar ábhar ar bith? Tá fuil ar a lámha an oiread is go bhfuil sé ar lámha na Banríona Breatnaí seo. Ba cheannaire eisean sa tslí céanna agus chuaigh daoine amach faoi orduithe uaidh chun daoine a mharú. Mharaigh siad na daoine seo, le buamaí, le piléir, le céasadh.

Os rud é go bhfuil Banríon Shasana ag tabhairt cuairt ar laithreacha siombalacha ar nós an Gairdín Chuimhneacháin agus Páirc an Chrócaigh, cheapfá go bhfuil sé i gceist go ndéanfadh sí ráiteas siombalach éigean faoin am atá caite. Bheadh sé suimiúil a fheiscint an ndéanfadh an tUasal Adams ráiteas den tsort céanna agus é ag tabhairt cuairte ar iliomad láithreacha ar fuaid an Tuaiscirt ar tharla doirteadh fola ann.

Ba cheart do Gerry Adams meabhrú ar an dtafann a rinne na madraí Aondachtacha nuair a leag Alex Maskey fhleasc cuimheacháin ag an Seineotaf i mBéal Feirste tamall de bhlianta ó shin. An dteastaíonn uaidh a bheith chomh suarach céanna ar an ócáid seo?
Dúirt David Trimble uair amháin nach ionann a rá má bhí stair ag duine, nach bhféadfadh todhchaí a bheith ag an duine céanna. Ní duine mé a chuireann stór i raitis David Trimble go ró mhinic ach b’fhéidir go raibh an cheart aige an uair seo.

Ó Cuív agus an chuimhne pholatúil

Éamon Ó Cuív, Aire na Gaeltachta 2002-10

Sa cholún ‘Tuarascáil’ an tseachtain seo tá cur síos ar an méid a deir príomh úrlabhraí an fhreasúra i leith na Gaeilge/na Gaeltachta, Éamon O Cuív. Tá an t-alt bunaithe ar raiteas a d’eisigh Ó Cuív ar a shuíomh idirlín. Sea, an fear céanna a raibh go dtí le déanaí ina Aire Rialtais agus, fiú, go dtí anuraidh, b’é an Aire Gaeltachta.

Cuirim an méid sin in iúl de bhrí go gceapaim go bhfuil sé ligthe i ndearúd ag Éamon féin. Pé scéal é, is léir go bhfuil sé ag súil go bhfuil sé ligthe i ndearúd againne.

San alt seo, deir Éamon go leor agus é fuar go maith faoi pholasaí Ghaeilge/Ghaeltachta an Rialtais atá i gcumhacht anois.

Lena chois sin, bhí an Rialtas ag cothú “éiginnteachta” faoi ról Údarás na Gaeltachta trí mhoill a chur ar phróiseas ceapacháin phríomhfheidhmeannaigh nua. (Faoi láthair, tá príomhfheidhmeannach gníomhach, Seán Ó Labhraí, i mbun an eagrais atá freagrach as cúrsaí fiontraíochta sa Ghaeltacht.)

Anois, ní inniu nó inné gur thosnaigh éiginnteacht faoin bpost seo. Bhí Pádraig O hAoláin le h-eirí as i mí na Márta an bhliain seo chaite, trath go raibh, an Cuíveach ina Aire le cúram na Gaeltachta air. Ach toisc ‘éiginnteacht’ ag an am sin, d’aontaíodh ar shíneadh ama a thabhairt don Aolánach agus fagadh ann é go dtí deireadh na bliana seo.

I bhfírinne mar sin, níl an Rialtas atá i mbun an chúraim faoi láthair ach ag leanúint leis an bpolasaí a thionscnaigh Éamon féin.

Niorbh é sin an t-aon bhuile a bhuail O Cuív ar an Údarás, gan amhras, nó bhí sé ag laghdú go leanúnach an solathar airgid don aisínteacht i rith na seacht mblian do bheith san Aireacht – seo ag trath go raibh an Tiogar Cheilteach ag rith timpeall na tíre agus airgead ag doirteadh amach as na pócaí (chomh fada agus go raibh tú id chónaí i nDáilcheantar ina raibh Aire ann!).

Anois tá an tÚdarás beo de bhrí gur dhíol an áisínteacht roinnt scaireanna a bhí ina seilbh go dtí anuraidh. Mura gcuirtear le deontas an Údaráis go súntasach nuair a ghearrfar an chíste níos déanaí i mbliana, beidh a fhios ag an tÚdarás go bhfuil a phort seinnte.

Ach má tharlaíonn sin, ní feidir an locht ar fad a chuir ar an Rialtas atá istigh nó beidh cuid súntasach de le roinnt ar an Rialtas atá díreach imithe amach an doras.

Chuir sé fonn gáirí orm an méid seo a léamh agus é luaite leis an iar Aire.

Dúirt Ó Cuív gur chuir sé dhá cheist Dála ar an Aire Stáit atá freagrach as cúrsaí Gaeltachta, Dinny McGinley, TD. Dúirt Ó Cuív go raibh na freagraí a fuair sé “thar a bheith éiginnte”.

B’é an Cuíveach féin an máistir ar an bhfreagra éiginnte ar cheisteanna. B’é a scil an freagra a cheilt i gcaint fadalach leadránach faoi dlí agus a leithéid agus b’fhéidir go sleamhnódh sé píosa d’fhreagra na ceiste a cuireadh air isteach i measc na bhfochlasal, áit nach dtabharfaí faoi ndeara chomh súntasach is a raibh sé.

Agus é ag caint ar cheist na Straitéise 20 Bliain, bhí an méid seo le rá aige.

Thug an méid sin air a chreidbheáil go raibh ábhar eile imní ann faoina raibh i gceist ag an Rialtas maidir le straitéis 20 bliain na Gaeilge.

Arís b’é Ó Cuív féin ba mhó a chuir moill ar fhoilsiú na dréacht straitéise. Fán ar fhoilsíodh an Straitéis criochnaithe, bhí cuid mhaith den mhaith a bhí ann roimhe bainte amach as nó uisce curtha tríd.

Anois tá Aire nua, agus Aire Stáit nua, ag féachaint ar na ceiseanna seo. Nílim ag gabhail leithscéal ar son aon mhoill a dheineann siad ach mhaithfí dóibh ath-staidéar a dhéanamh ar an Straitéis seo. Tá moltaí ann ar cheart iad a chur i bhfeidhm láithreach – tá moltaí eile ann nár cheart a chur i bhfeidhm go brach agus is mó arís na moltaí nach bhfuil ann ach ar cheart a bheith ann nó ar baineadh amach iad, go léir le linn suí Ó Cuív agus a cháirde.

Ní miste liom go bhfuil sé ag cur na ceisteanna anois – nó tá na ceisteanna bailí anois an oiread is go raibh siad bailí nuair a bhí seisean i ndorchlaí na cumhachta.

Ag an am chéanna, mothaím go bhfuil sé ag labhairt amhail is nach bhfuil aon cheangal idir Éamon Ó Cuív agus é ag labhairt inniu agus an Éamon Ó Cuív a bhí i gcumhacht dornán seachtainí ó shin.

An fhaid is a leanann Éamon Ó Cuív agus Fianna Fáil leis an leagan seo de pholataíocht ‘Altzheimers’, is é sin ag ligint i ndearmad d’aon ghnó go raibh siad i gcumhacht ní dhá mhí ó shin, beidh siad i dtrioblóid leis an bpobal.

Ba mhór an bhuntáiste do FF dá mbeadh deacracht ag an chuid eile againn na rudaí a rinne siad – agus nár dhearna siad – agus iad i gcumhacht a thabhairt chun cuimhne.

Ag caint ar gan rudaí a ligint i ndearúd, bhí Ó Cuív i Múscraí trí bliana ó shin agus é ag caint ag ocáid de chuid Acadamh Fódhla. Trath an ama sin bhí dráma ag dul ar aghaidh faoi thodhchaí Lá Nua agus bhí cruinniú agam leis. I ndiaidh an chruinnithe, ná raibh aon rath air, cheannaigh mé deoch do, leathcheann fuiscí. Níl sin ligthe i ndearúd agam, a Éamoin, an chéad uair a chastar ar a cheile sinn, is do ghlaoch a bheidh ann!

Nuacht i mBéarla ar phríomhleathnach TG4!!!

Roimh mo cheapachán ar Bhórd TG4, chuir mé roinnt spriocanna romham. Tá ceann acu bainte amach cheana féin – is é sin go raibh diospóireacht na gceannairí craolta ar an gcainéal le linn an fheachtais toghcháin díreach thart. B’fhéidir gurb é an méid a dúirt mé ag na h-agallaimh nuair a bhí an ceapachán á dhéanamh a spreag é seo, b’fhéidir gur cúinsí eile a spreag é. Is cuma liom – baineadh an sprioc amach.

Sprioc éile a luaigh mé go mbeadh seirbhís nuachta ar líne ag TG4 a bheadh údarásach agus leanúnach agus, níos tabhachtaí ná rud ar bith eile, go mbeadh sé i nGaeilge. Tá na céadta míle cuairteoir ag tarraingt ar shuíomh TG4 gach mí – is é go cinnte an suíomh idirlín Ghaeilge is mó a mheallann airde ar fuaid an domhain. Anois is uirlis ana chumhachtach é sin agus nior cheart é a dhíol faoina luach.

Inniu thug mé faoi ndeara go raibh suíomh idirlín nua ag TG4 agus go bhfuil nuacht ann ar an bpríomh leathnach. Ar fheabhas, cheapfá, ach go bhfuil an nuacht seo i mBéarla. I mBÉARLA!

Anuas ar sin, tá na cinnlínte i mBéarla ár dtreorú go dtí na scéalta i mBéarla ar shuíomh RTÉ. Is mór an náire dár gcraoltóir náisiúnta nach bhfuil seirbhís nuachta i nGaeilge ar líne acu mar atá i mBéarla. Tá an suíomh nuachta i mBéarla abhairín leibideach agus leathbhacáilte – ach tá sé ann, níl a leithéid ann i nGaeilge ar chorr ar bith.

De bhrí gur comhalta mé ar bhórd TG4, comhalta ar son an phobail a roghnaíodh tar éis proiseas poiblí, tá ceangal dlí orm faoin mhéid ar féidir liom rá go poiblí ar cheist den tsort seo. Ag an am chéanna, déarfaidh mé an méid seo. Ní aontaim le cinnlínte i mBéarla ar scéalta nuachta ar phríomh leathnach TG4. Tá súil agam go dtiocfar ar shocrú níos sasúla gan ró mhoill.

Shock! Horror! Iriseoir i nuachtán Bhéarla ag moladh na Gaeilge!

Mar athrú díreoidh mé ar alt ag colúnaí i mór nuachtán Bhéarla ag tracht GO MOLTACH ar an nGaeilge. San alt seo, tá Emmanuel Kehoe ag moladh ár dteanga agus ag maíomh gurb í an Ghaeilge an chúis go bhfuil sinne, na hÉireannaigh, chomh h-éirimiúil.

The title of the latest quirky Irish TV show, O’Tholg go Tolg (TG4), is a perfect example of why the Irish language has created a nimble-minded race on this island, and how, if we give it up entirely, we’re in danger of becoming a nation of people snapping at each other with lines borrowed from EastEnders.

Irish is a language that changes before your very ears, as well as doing the weirdest things on the page.

Try explaining plurals or possessives. If bean become mná in the plural, why then is women’s football peil na mban? Why is the Queen of England Banrí on Eilís and not Beanríon Eilís? (You could, if you wished, settle for Eilís Bhindsór, which is what the award-winning blog iGaeilge calls her.)

What’s English got? A few tiddling rules like ‘i before e except after c’ and the odd exceptions. I’m not saying it’s not a difficult language to master, but people seem to be able to pick it up by watching cartoons in jungle villages. There’s Shakespeare, of course, but the other side of that coin is that our nearest neighbours, who invented the language, are rapidly reducing everyday communication to soapspeak and sportspeak like ‘Leave it out, mate’ or ‘He’s lost the dressing room’. The infection appears to be spreading.

O’Tholg go Tolg simply means ‘from couch to couch’, but look at the difference between the two versions of the word tolg in the Irish title.

The magnificent inflected complexity of Irish has developed minds capable of fantastic logical and verbal gymnastics.

It explains why we’re so damned smart: millions of Irish speakers have wrestled with its challenges, falling grammatically and rising again. Genetically that has to have rubbed off on us all, though by now most other major languages – especially English – have simplified they way they do things.

Ní fhaca mé an clár seo, Ó Tholg Go Tolg, go fóill. Táim ag déanamh troscadh ar an dteilifís le linn an Charghais – agus tá ag eirí liom an troscadh a choimead, bhuel, go réasúnta maith. Féachaim ar chorr chluiche – cosúil le bua na Mumhan ar Chúige Laighean ar an Satharn beag seo (mór an trua ná raibh an gcluiche mór seo ar TG4) – agus tá an dúil agam sa sraith nua faoi New Orleans, Tremé, ina mbionn go leor snag cheoil measctha le dráma breá faoin méid a tharla don chathair sin i ndiaidh Spéirling Katrina.