Gaelscéal agus ‘Gaeltacht gan teorainn’

Ní fheadar ar cheart dom bille a chur chuig Ciaran Dunbar, eagarthóir Gaelscéal, as ucht úsáid a bhaint as coincheap iGaeilge, an Gaeltacht Gan Teorainn, mar mhanna, de réir mar atá luaite aige in agallamh atá foilsithe ar an suíomh ‘Gaelport’ inniu?

Deir Dunbar: “Táimid ag leanúint an mhana ‘Gaeltacht Gan Teorainn’, beidh Gaelscéal ag freastal ar lucht labhartha na Gaeilge, ar fud an oileáin, agus thar lear”.

Níl a fhios agam an bhfuil feoil curtha ag an tUasal Dunbar ar an manna seo go fóíll.  Mura bhfuil is féidir leis é do sheiceáil ar an phostáil seo ar iGaeilge a foilsíódh i mí Iúil seo chaite.

Ní dócha gur cheart bheith buartha faoi.  Glacfaidh mé leis an tagairt mar mholadh d’iarrachtaí iGaeilge bíodh is nach bhfuil iGaeilge luaite i gcaint an eagarthóra.

An rud ar cheart bheith buartha faoi ná an tagairt seo:

Tá cúigear fostaithe ag Gaelscéal, Ciarán Dunbar mar eagarthóir, Trevor Ó Clochartaigh mar Bhainisteoir Tionscadail, Patricia Ní Chonghaile a bheidh i mbun cúrsaí margaíochta, agus Meadhbh Ní Eadhra agus Treasa Bhreathnach mar sholáthraithe ábhair.

Tabhair faoi ndeara nach bhfuil an post ‘iriseoir’ luaite le duine ar bith den chúigear atá le bheith fostaithe go lán aimseartha le Gaelscéal.   B’fhéidir nach rud nua amach is amach é  Gaeltacht gan teorainn ach is cinnte gur rud iomlán nua é an nuachtán gan iriseoirí!

Cinnte beidh iriseoireacht ar bun ag saor iriseoirí don nuachtán – ach níl aon iriseoir fostaithe acu go lán aimseartha seachas, is dócha, an eagarthóír, a tharlaíonn go bhfuil ‘taithí na mblianta’ aige san iriseoireacht chlóite Gaeilge.   Nílim féin cinnte an ionann corr alt do Lá Nua nó do Comhar nó an Irish News agus an cineal taithí atá de dhíth ar dhuine chun é a ullmhú le bheith ina eagarthóir nuachtáin – ach cá bhfios ach go leireofar go bhfuil an cúram níos éasca ná mar a thuig mise é bheith.

Ach cuireann an téarma ‘solathraithe abhair’ mar chur síos ar phostanna arbh é iriseoireacht an phríomh chúram olc orm.  Laghdaíonn sé céard nó gairm na h-iriseoireachta.   Mura bhfuil dearúd orm ní solathraithe abhair ach iriseoirí a bhí á lorg sa bhfógra an chéad lá.  Cén fath, mar sin, an athrú téarmaíochta anois?  An bhfuil níos mó ná ‘athrú téarmaíochta’ i gceist?

An ionann an chéard ag an t-é a sholathraíonn leathair don ghréasaí agus an ghréasaí a dheineann bróg den leathair chéanna?   Ní doigh liom é.

Is mó mo imní ná riamh faoin todhchaí atá i ndán do Gaelscéal agus na meáin chlóíte Ghaeilge….

Nuacht7 – an chéad radharc de nuachtán nua i nGaeilge

Príomh leathnach Nuacht 7

Seo agaibh príomh leathnach Nuacht7 – nuachtán atá sé i gceist ag Bard na nGleann, comhlacht uaillmhiannach ó Bhéal Atha’n Ghaorthaidh i nGaeltacht Mhúscraí i gContae Chorcaí, a fhoilsiú má bhronntar an chonradh atá á thairiscint ag Foras na Gaeilge don nuachtán seachtainiúil ar an gcomhlacht.

Táim féin luaite leis an dtionscnamh ós rud é gur chuir mé comhairle orthu agus, anuas ar sin, go bhfuil sé i gceist go mbeinn im eagarthóir má eiríonn leis an iarratas.  Níl aon bannaí ann go n-eireoidh leis an iarratas, gan amhras, de bhrí go bhfuil iomaíocht tréan ann ó ghrúpaí eile, ina measc mo cháirde i Nuacht24 agus, freisin, leithéidí iar fhoireann Foinse, comhphairtíocht idir Eo Teilifís agus an Connacht Tribune agus Adman Publishing, foilsitheoirí ‘Inside Ireland’.

Creidimíd go bhfuil tairiscint laidir curtha i láthair an Fhorais againn – bhí an cruinniú sin ann inné [Dé Chéadaoin] agus tugadh éisteacht mhaith dúinn.   Chomh fada agus go ndeintear an chinneadh ar bhonn fhiúntas an iarratais – agus níl aon chúis agam a mhalairt a shamhlú – seachas cúinsí polatúla maidir le suíomh an nuachtáin [bheith i gConamara, mar shampla] – ba cheart go mbeadh Nuacht7 san áireamh nuair a bheidh an chinneadh á dhéanamh ar Samhain 20.

Tá comhairle agus gach cúnamh á fháil againn ó ghrúpa nuachtáin atá breis is 1m leitheoirí ag a gcuid nuachtáin náisiúnta, laethúla, seachtanúla agus áitiúla ana neart don iarratas againne.   Leis an chabhair seo beimid ábalta na sean chonstaicí a bhíodh ag nuachtáin Ghaeilge roimhe seo – dáileacháin, margaíocht agus díolaíocht – a shárú.

Is féidir libh bhúr strac fhéachaint a thabhairt don eagrán samplach thuas le blaiseadh den nuachtán a fháil.  Ní saothar criochnaithe é ná baol air agus tá roinnt leathnaigh ar iarraidh ón eagrán ar líne.     Léiríonn an eagrán seo an samhlaíocht agus an uaillmhian atá againn mar nuachtán – an chineal scriobhnóir ar mhaith linn a mhealladh chun bheith pairteach linn agus an cur chuige snásta gairmiúil a bheidh ár dtreorú.

Is cinnte, dar liom, go bhfuil an barra a bhí ann roimhe seo ardaithe sa chomórtas seo.   Pé nuachtán a bhainfidh beidh ar an nuachtán sin a bheith níos fearr ná na nuachtáin a chuaigh romhainn.     Ní le tarcaisne a deirim sin – ach le buiochas.  Lena linn féin, d’ardaigh Foinse agus Lá/Lá Nua an barra.  Anois tá orainn tabhairt faoin obair seo in athuair.

Tá níos mó i gceist leis an iarratas seo gan amhras – agus deinfear é a phlé lá níos faide anonn.   Fagfaidh mé agaibh é mar lón machnaimh agus tabharfaidh mé deis díbh bhúr dtuairimí ina leith a nochtadh.

Rás dhá chapall le h-aghaidh nuachtán seachtainiúil?

An bhfuil sé tabhachtach go mbeadh an nuachtán seachtainiúil nua lonnaithe sa ‘Ghaeltacht’?  Agus, má tá, an bhfuil sé tabhachtach go mbeadh an nuachtán sin suite i gConamara? 

Ceisteanna iad san a ritheann liom tar éis dom tuairisc a léamh sa Sunday Business Post faoin chomórtas atá ar bun ag Foras na Gaeilge chun nuachtán nua Ghaeilge a aimsiú, tar éis cliseadh Foinse níos luaithe i mbliana.  Ar an droch uair níl an tuairisc ar líne ar shuíomh an nuachtáin ach roinnfidh mé libh cuid de na mór phointí.   [Nóta: Buiochas le Gaelport, seo chugaibh nasc le h-aghaidh an alt.] 

Ar an chúig iarratas, tá iarrataisí ó fhoireann Foinse, Nuacht 24, Bard na nGleann i Múscraí, Independent Free Newspapers (nach ionann agus Independent Tony O’Reilly) agus comh-iarratas ó Mháire Ní Thuathail is an Connacht Tribune. 

Dar le hAntón Mac Cába, an tuairisceoir a chuir an alt ar fáil don Post (tá sé Media and Marketing Section), is ag Nuacht24 agus Foinse atá an taithí is faide ó thaobh foilsiú nuachtáin Ghaeilge. 

Níl aon amhras gur ráiteas fírinneach é sin – cé nach gá gur buntáiste é. 

Ach is é an ráiteas atá luaite le Seán Tadhg O Gsirbhí, iar eagarthóir Foinse, a thugann lón machnaimh an lae dom. 

Former Foinse editor Seán Tadhg O Gairbhí said that it was very important a new paper was based in the Gaeltacht.  ”The four of us live in the Conemara Gaeltacht, and we would be creating jobs in the Gaeltacht.  We applied because we felt there was a gap after the closure of Foinse and a lot of people came to us and said the same thing.”

De réir Seán Tadhg, mar sin, is é an príomh bhua atá ag a iarratas go bhfuil sé lonnaithe sa Ghaeltacht agus, ós rud é go bhfuil sé féin lonnaithe i gConamara, maraon le triúr eile, go bhfuil sé ‘ana thabhachtach’ go mbeadh an nuachtán nua lonnaithe ‘sa Ghaeltacht’. 

Tá amhras orm.  Sa chéad dul síos, cén fath go bhfuil sé ‘an tabhachtach’ go mbeadh an nuachtán Ghaeilge suite sa Ghaeltacht thar aon cheantar eile?  

Ni chreidim é.  Ar ndóígh ní mí bhuntáiste é bheith suite sa Ghaeltacht níos mó chomh fada agus go bhfuil ceangal maith idirlín agat.     Is féidir leat teacht ar an nuacht agus, anuas ar sin, is féidir leat an nuachtán a sheoladh chuig an chlólann gan aon deacracht.

An amhras atá orm go stopann an Ghaeltacht atá Seán Tadhg ag tagairt do ar an mbóthar go Bearna.  Tá an meoin ‘Little Conamara’ go forleathan sa tír seo.  Ní aithnítear aon ghaeltacht bheith ann seachas Conamara agus cúpla cúinne j dTír Chonaill is Ciarraí.   Meoin treabhúil, tuathúil is tuatach é seo a fhagann go bhfuil ceannaras na bpríomh meán Ghaeilge suite i gConamara, mar atá TG4 agus Raidió na Gaeltachta.    Agus tá an meoin tuatach sin le sonrú sna sceidil a chuireann an dhá mheán sin ar fáil dar liom. 

An pobal a labhrann Ghaeilge sa linn seo, is pobal cathrach é.   Agus creidim go bhfuil gá le riar a dhéanamh ar an bpobal sin.   Má léann an pobal cathrach an nuachtán nua, léifidh an pobal Gaeltachta é chomh maith.   Mar teastaíonn ón pobal Gaeltachta bheith cosúil leis an pobal cathrach.     Ar éigean go dtarlóidh sé ar mhalairt threo.  

Maith go leor, más é an príomh sprioc atá ag an dtogra seo ‘postanna a chruthú i gConamara’ nó, fiú, postanna an cheathrar a bhíodh ag obair ag Foinse a thabhairt ar ais doibh, ach an é sin sprioc an chomórtais?  Nach é an sprioc atá ag an bhfiontar seo nuachtán nua a aimsiú a bheidh á léamh ag pobal na Gaeilge ar fuaid na tíre agus, go deimhin, ar fuaid na cruinne?    Anuas ar sin, is é an sprioc ar cheart a bheith ag an nuachtán seo cuidiú agus spreagadh a thabhairt d’fhás phobal na Gaeilge seachas riar a dhéanamh ar phobal Ghaeltachta atá á chreimeadh i rith an ama ag iarrachtaí éagsúla chun ‘teorainneacha na Gaeltachta’ a ath-tharraingt.    

Ba i Foinse is mó a fuair an feachtas seo poiblíocht – agus ar ndóigh is é an toradh ar seo na moltaí i dTuarascáil Mhic Carthaigh atá bunaithe ar an mbun fhiric nár oibrigh na scéimeanna éagsúla chun tacú le labhairt na Gaeilge a spreagadh sa Ghaeltacht. 

Dar liomsa, tá an raiteas ó Sheán Tadhg dírithe go mór mór ar an bhagairt a fheiceann sé ó Nuacht 24 a chur ar cheal.  Tá Nuacht 24 ag tairgeadh nuachtán de chaighdeán ard GAN AON CHABHAIR ón stát, thuaidh nó theas, agus is féidir a fheiscint dá bhfaigheadh an nuachtán sin tacaíocht d’aon tsort go mbeadh sé ar a laghad chomh maith is a bhí Foinse ar an lá is fearr ag an nuachtán sin. 

Tá níos mó ná dhá chapall sa rás seo, áfach, nó tá Bard na nGleann ó Ghaeltacht Mhúscraí, gaeltacht nár shíl Raidió na Gaeltachta gurb fhiú suirbhé éisteoirí a dhéanamh ann, agus Nuacht 24 ó Ghaeltacht Bhéal Feirste, nach n-aithnítear mar Ghaeltacht toisc é bheith taobh amuigh de na 26 contae cé go dtuigtear go forleathan go bhfuil pobal chomh Gaelach ann is atá in áit ar bith ar fuaid na tíre.

Ni miste liom cé bhuann an chonradh seo – chomh fada agus go mbeidh an nuachtán buach ábalta agus toiltheanach  dul sa tóir ar an líon is mó leitheoirí seachas riar a dhéanamh ar sciar bheag agus ar leith den phobal.

Níor cheart go mbeadh toradh an chomórtais seo ag brath ar shuíomh an nuachtáin bheith i gConamara.   Is iad dearcadh agus cur chuige an nuachtáin na treithe ar cheart díriú orthu. 

Os rud é go bhfuilim ag tabhairt rás capaill ar seo, ní fheadar arbh fhiú dul go dtí Paddy Powers agus fiafraí do cé acu an bhfuil sé sásta geall a ghlacadh mar gheall ar an dtoradh….