Cic eile arís don Ghaeilge ó Shinn Féin

Aire OIdeachais na Sé Contae, Caitríona Ruane

In agallamh don Belfast Telegraph, seo mar a labhair Aire OIdeachais an Tuaiscirt, Caitríona Ruane, faoi chúrsaí teanga:

Ms Ruane also indicated that she would like to remain as Education Minister after the May election and set out some of her priorities in a new Assembly term.

She said: “I would like to see the option to learn Irish. I do think we are moving to a situation in our society where more young people from the Protestant community will be learning Irish.”

Some controlled schools, which mainly serve the Protestant community, already offer Irish as part of the curriculum.

She continued: “Obviously I would like our system harmonised across the island because I think there are benefits for us and we should remove all obstacles through mobility.

“Leaving Certificate pupils in the Republic study six core subjects for two years but have the option to take up to eight, with six counting towards university entrance.

“Junior Cert and GCSE are very similar, post Junior Cert and post GCSE we have big differences. When you start your Leaving Cert cycle this is where I think the Southern system is better than the system here in the North.”

Is é seo an cineál cainte a chinnteoidh go mbeidh treimhse dorcha i ndán don Ghaeilge san chéad fheidhmeannas eile. Ós rud é nach mbeidh na hAondachtaithe ábalta, go h-éasca, oidhreacht Ruane maidir leis an 11+ a chur ó mhaith, íonsóidh siad an teanga go fiochmhar.

Beidh SF go breá sásta le seo mar beidh siad ábalta an sean cluiche a imirt arís eile, iad ag maíomh go bhfuil na hAondachtaithe ag tromaíocht ar an nGaeilge.

Cuireann sé i gcuimhne dhom ar an gcluiche cartaí a imrím le mo mhac Art – Go Fish. Mura mbionn fagtha agat ach carta de short amháin, bionn ar an bhfear eile leanúint air ag filleadh ar an líon go dtí go lorgaíonn sé sin an carta céanna leat. Is cineál fáinne fí é. Bionn ar duine éigean briseadh amach ón bhfáinne chun an chluiche a bhrú ar aghaidh go deireadh.

Is cinnte gur rinne Caitríona Ruane rud maith agus deireadh a chur leis an 11+ gí gur fhag an bealach a rinne sí é droch bhlas i mbéal gach duine. Is blár catha anois an earnáil oideachais agus is cinnte gur peil pholatúil í an Ghaeilge atá ciceáil fiochmhar i ndán di sa tréimhse amach romhainn.

Ní h-é nár thug SF – via Caitriona Ruane – ciceáil don teanga lena linn. Ní gá ach féachaint ar an gcúis atá á chur ag Coláiste Feirste in éadan na Roinne mar gheall ar an ndiultú don iarratas ó roinnt dhaltaí ó Ard Mhic Neascadh córas iompair go dtí Coláiste Feirste a chur ar fáil.

Nuair a thugann tú faoi ndeara an méid a deir an Aire faoin Ard Teist, agus í ag maíomh gur mhaith lei é a bheith ó thuaidh mar go bhfuil sé níos fearr, dar lei, ná córas an A Libhéal, tuigeann tú go bhfuil rud éigean ar iarraidh. Tá an Ard Teist ina scrúdú gan tairbhe fabhtach clochaoiseach nach bhfuil oiriúnach don 21ú Aois.

Is mór an tura go bhfuil Sinn Féin ag féachaint ar cheisteanna den tsort seo trí gloiní glasa agus gan iad ag déanamh anailíse ar an ábhar mar is ceart, ón mbunphrionsabal. Cad é an bealach is fearr chun oideachas a roinnt lenár bpáistí?

Tá siad chomh h-olc leis na PDs – nach maireann – agus an dearcadh siocaithe ar cheisteanna na n-oisbidéal is araile.

Beidh toghchán tionóil ann i mbliana agus má tá aon meas ag SF ar an nGaeilge beidh orthu a chinntiú nach bhfaigheann an DUP nó UUP an Aireacht OIdeachais, le cinntiú nach scaoiltear duine éigean ar nós Nelson ‘Flat Earth’ McCausland isteach sa Roinn chun tuilleadh scriosa a dheanamh ar an dteanga.

Agus beidh orthu tabhairt faoi cur chuige nua faoin oideachas, cur chuige radacach a ligfidh do gach éinne teacht ar bhórd, cur chuige atá ar leas an oideachas is fearr a chur ar fáil do pháistí an tuaiscirt.

Caol seans go dtarlóidh sin, ceapaim.

Litreacha chuig Enda

Seo litir a thugas do Enda Kenny, ceannaire Fhine Gael, inné i Maigh Chromtha agus mé ag iarraidh bealach a aimsiú chun teacht ar chomhthuiscint idir é agus pobal na Gaeilge/na Gaeltachta mar gheall ar thodhchaí na Gaeilge sa chóras oideachais agus, go h-áirithe, mar chroí ábhar don Ard Teist.

Mar a tharlaíonn sé, mar thoradh ar Dhiospóireacht na gCeannairí ar TG4, tá’s againn anois gur ábhar riachtanach í an Ghaeilge ar churaclam na hArd Teiste agus gurb í an t-aon ábhar atá an stadas sin aici. Cé gur ‘croí ábhair’ iad an Mháta agus an Bhéarla ar an gcuraclam céanna, níl siad éigeantach mar atá an Ghaeilge (fiú go bhfuil diolúiní go leor ar fáil ón nGaeilge). Agus sinn ag iarraidh stadas na Gaeilge a chosaint san Ard Teist, beartaíodh in áít éigean agus d’aontaíos leis gur cheart úsáid a bhaint as an téarma ‘croí-ábhar’ seachas ‘ábhar éigeantach’. I bhfianaise an méid atá tagtha chun solais anois mar gheall ar an difríocht idir ‘croí ábhar’ agus ‘ábhar éigeantach’, an bhfuil botún déanta? An bhféadfadh Enda Kenny nó pé duine a bheidh ina Aire OIdeachais an stadas ‘éigeantach’ a mhalartú ar an stadas ‘croí-ábhar’ agus a rá linn bheith sásta le sin?

Nó, mar a dúirt Michael Creed TD, an Teachta Dála áitiúil d’Fhine Gael sa Dáil Cheantar ina bhfuilim, Corcaigh Thiar Thuaidh, más rud é nach gcuirfear deireadh le h-eigeantas na Gaeilge go dtí go mbeidh an ábhar (nó an dhá ábhar) ina rogha nadúrtha ag daltaí ag tabhairt faoin Ard Teist, an fearr di an Ghaeilge dá mbeadh sí ina chroí ábhar, le comhstadas ceart le Béarla agus Matamaitic, seachas ina ‘ábhar éigeantach’?

Is cinnte go bhfuil fachtóir eile le cur san áireamh sa chothromóid seo. Caithfear riachtanais na n-ollscoileanna agus na n-institiúidí triú libhéal. Cuireadh i gcuimhne dhom aréir an troid/feachtas a rinne Pádraig Mac Piarais, Art Ó Gríofa, Eoin Mac Néill is eile le go mbeadh an Ghaeilge ina h-abhar riachtanach le clarú id mhacléinn in Ollscoil Náisiúnta na hÉireann – agus tá sin fós ann.

Ní h-amhlaidh an scéal le Coláiste na Tríonóide. Ansan tá níos mó de stadas ag an Laidin ná mar atá ag an nGaeilge. Ní chloisim trachtairí ag gearán mar gheall ar Laidin a bheith riachtanach (nach mór) le h-aghaidh TCD!

Matriculation requirements: Irish Leaving Certificate
To be considered for admission to the University you must:

Present six subjects, three of which must be at grade C or above on higher Leaving Certificate papers or at least grade C in the University Matriculation examination
The six subjects above must include:

A pass in English
A pass in mathematics and a pass in a language other than English
OR

a pass in Latin and a pass in a subject other than a language

Níl sé chomh soiléir cad iad na riachtanaisí maithreanacha atá ag Ollscoil Luimní agus Ollscoil Chathair Atha Cliath. Is cosúil go bhfuil riachtanaisí iontrála ag brath ar na cúrsaí éagsúla atá i réim sna h0llscoileanna ‘nua’ seo.

Fágann sin nach bhfuil ach ollscoil amháin (le gréasán coláistí gan amhras) le riachtanas Ghaeilge ann do lucht iontrála, Ollscoil na hÉireann. Feictear dom go mbeidh troid le troid ansan luath nó mall mar gheall ar na riachtanaisí iontrála.

Ar aon nós, seo chugaibh an litir ar thug mé do Enda. Dúirt sé go ndéanfadh sé é a scrúdú. Beidh le feiceáil an mbeidh aon toradh fónta as. Bhí dornán litreacha san Irish Times ar maidin ar an gceist, ceann acu ó Uachtarán agus dornán iar uachtaráin Chonradh na Gaeilge. Nach ait an scéal nár sheol siad an litir céanna i nGaeilge chuig Gaelscéal nó Foinse? Nó, má sheol agus má táim ag déanamh éagóir orthu, cén fath nár foilsíodh an litir?

17 Feabhra 2011
Enda, a chara,
Beatha agus sláínte! Tá go leor le moladh i gclár toghcháin Fhine Gael mar gheall ar an dianmhachnamh is léir atá déanta ar cheist na Gaeilge. Tá sé soiléir gur leas na teanga atá ar inchinn agat agus tú ag plé na ceiste go poiblí. Creidim go mbeadh moltaí ar nós ‘An Scála Náisiúnta Líofachta’ ina thacaíocht íontach don Ghaeilge is don Ghaeilge.

Uaireannta áfach ní bhionn daoine ar chomhthuiscint cad is leas na teanga ann. Seo ceann de na h-uaireannta sin. Tá sé soiléir nach bhfuil pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta tar éis tuiscint soiléir a fháil ar cad go direach atá i gceist agat faoi dheireadh a chur le Gaeilge mar ábhar éigeantach san Ard Teist. Dúirt tú ar an ndiospóireacht aréir (TG4) ná raibh Mata nó Béarla éigeantach agus tuigim gur sin an chás anois. Ag an am chéanna is croí ábhair iad sa mhéid is go gcaithfidh tú Mata agus Béarla a bheith agat chun dul ar aghaidh go dtí an triú libhéal. Dá mbeifeá sásta a dheimhniú, mar shampla, go mbeadh an stadas céanna ag an Ghaeilge is atá ag Béarla agus Mata san Ard Teist, is cinnte go gcabhródh sé linn tuiscint ceart a fháil ar do pholasaí.

Molann tú freisin go mbeadh athbhreithniú ar mhódhanna múinte na Gaeilge ag gach libhéal agus nach gcuirfear deireadh le stadas reatha na Gaeilge go dtí go mbeidh an proiseas athbhreithnithe sin curtha i gcrich. An amhras atá ormsa go bhfuil an chosúlacht ar an scéal go bhfuil toradh an athbhreithnithe sin réamh shocruithe. Ní dhealraíonn sé dom gur deachleachtas é seo. Dá mbeifeá sásta proiseas comhairliúcháin ar na ceisteanna seo a chur ar bun agus go mbeadh dearcadh oscailte agat i leith toradh an phroisis sin, agus an mhéid sin a fhógairt go poiblí roimh an olltoghchán, táim cinnte go mbeadh glacadh níos fearr le do mholtaí i leith na teanga.

Ó mo thaithí féin ag obair sa ghort seo, tá’s agam go bhfuil cosaint dian á dhéanamh ar an status quo in ainneoin go dtuigeann daoine nach bhfuil an status quo ar leas na teanga san fhadtréimhse. Is amhlaidh go bhfuil an iomarca ag brath ar thionscal na Gaeilge sna Gaeltachtaí = na Coláistí Samhraidh is eile – nach dtroidfear ar son an bheagán atá againn nuair nach bhfuil a fhios againn nó, b’fhéidir, iontaoibh againn as an eigintneacht atá i ndán dúinn. Tá dhá Choláiste Samhraidh i Múscraí, ceann i mBaile Mhuirne agus ceann eile, Coláiste na Mumhan i mBéal Atha’n Ghaorthaidh. Tá dóchas againn freisin go ndeinfear forbairt ar Choláiste Íosagáin.

Léirigh tú ceannaireacht agus tú ag dul i ngleic leis an gceist seo sa chéad dul síós. Creidim go bhfuil deis eile agat ceannaireacht a léiriú tre a chur in iúl do phobal na Gaeilge go bhfuil aon athrú radacach i bhfad uainn agus go n-imeoidh tú i gcomhairle linn ar bhonn oscailte sagar gcuirfidh tú athruithe substaintiúla i gcrich. Mar fhocal scoir, molaim tú as an pháirt bhríomhar a ghlac tú i ndiospóireacht TG4 agus tá súil agam go leanfaidh an nós i dtoghcháín eile. Is gné tabhachtach i gcur chun cinn na Gaeilge go mbeadh ceannairí na tíre sásta í a labhairt go poiblí agus le brí mar a deineadh aréir. Gach rath ort agus tú ag tabhairt faoin treimhse dúshlánach romhat.

Is mise le meas

Concubhar Ó Liatháin

An craiceann agus a luach…

Tá torthaí suirbhé a rinne IPSOS/MRBI ar son Comhar na Múinteoirí Ghaeilge díreach foilsithe agus léiríonn siad go bhfuil móramh suntasach ar son an Ghaeilge a choimeád ina chroí ábhar don Ard Teist. Sin a deir 61% den dream a thug freagra ar an suirbhé agus ba chóir a lua go bhfuil an líon daoine san aois ghrúpa 15-24 ag tabhairt tacaíocht níos tréine don Ghaeilge san Ard Teist.

An gcuirfidh seo ina dtost an dream a bhionn de shíor ag íonsaí áit na Gaeilge sa chóras oideachais? Cineál. Chuirfeadh sé iontas orm mura ndéanfaidis iarracht neamh áird iomlán a dhéanamh den suirbhé seo, in ainneoin gur comhlacht é IPSOS/MRBI atá meas ar a shaothar. De ghnath.

Ach ná bacaimís le lucht na dímheasa. Beidh siad i gcónaí ann. Ní mór dúinn an fócas a choinneáil ar an toradh is fearr don Ghaeilge i ndeireadh na Dála.

Is cinnte go bhfuil Fine Gael tar éis coiscéim nó dhó a thógaint ón gcinneadh a bhí le déanamh acu. Bhí an pháirtí ag maíomh go gcuirfí deireadh le Gaeilge riachtanach laithreach nuair a thiocfaidís i gcumhacht. Anois tá an pháirtí ag caint ar athbhreithniú agus comhairliúcháin – is ionann sin agus a rá go mbeidh moill le cinneadh ar bith agus, anuas ar sin, ba bhocht an athbhreithniú a bheadh ann dá mba rud é go raibh an toradh socruithe ag a thús.

Tá caint ag an pháirtí freisin ar ábhar breise don Ard Teist, Gaeilge Cumarsáideach, agus ní aon droch rud é dá mba rud é mar shampla go mbeadh dhá ábhar Ghaeilge ann don Ard Teist, ábhar éigeantach “Gaeilge Cumarsáideach” agus ábhar roghnach Gaeilge Acadúil, agus go gcuirfí deireadh, mar shampla, leis an diolúine a bhionn ar fáil do dhaoine atá tuismitheoirí acu le pócaí doimhne.

Is gá, freisin, an argóint a dhéanamh ar son na Gaeilge san Ard Teist ar an mbonn go bhfuil seo ar leas na tíre agus an phobail mhóir, seachas ar leas na teanga is pobal na teanga amháin. Tá na ghnéithe sin tabhacht – ach tá tabhacht níos mó leis an argóínt gur cuid lárnach is tabhachtach í an Ghaeilge den oideachas atá ag teastáil chun daoine le tuiscint a chur ar fáil sa todhchaí. Má chailltear an Ghaeilge san Ard Teist, tubaist a bheadh ann do shaol eacnamaíoch agus cultúrtha na tíre. Cinnte caithfear athruithe a dhéanamh – agus ba cheart go mbeadh na h-athruithe sin mar phríomh obair an athbhreithnithe.

An sprioc ar cheart duínn bheith againn anois, a chur ina luí ar Enda Kenny agus Fine Gael go bhfailtímíd roimh an athbhreithniú chomh fada augs go bhfuil sé neamhspleach agus NACH bhfuil an toradh, deireadh le Gaeilge mar chroí abhar Ard Teiste, réamhshocruithe.

Sa tsli sin, b’fhéidir gur féidir linn an craiceann agus a luach a fháil ón bpriacal seo.

Tá suirbhé neamh-eolaíoch idirlín á dhéanamh faoi láthair ag The Journal ar an gceist. Is féidir leat votáil anseo.