Le linn na seachtaine, bhí raic i gConamara faoi cheisteanna a bheith á gcur ar votairí i gceantair Gaeltachta faoin mbealach a chaith siad vóta sna toghcháin áitiúla. Taighdeoirí ar son an Sunday Independent agus RTÉ a bhí ag cur na gceisteanna ar mhaithe leis an suirbhé tar éis votála a bhí siad ag déanamh le h-aghaidh na cláracha toghcháin a bhí le leanacht i ndiaidh an toghchán ar 5 Meitheamh.
Deineadh gearán chuig an Choimisinéir Teanga ar an gceist seo agus dúirt an Choimisinéir ná raibh aon ról aige san aighneas mar ná raibh RTÉ ar na gcomhlachtaí poiblí a raibh scéim teanga aontaithe acu leis an Roinn Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta.
Níl a fhios agamsa cén fath ná raibh RTÉ, an institiúid phoiblí is mó tionchar ar an bpobal sa tír, ar an chéad comhlacht a deineadh scéim teanga a aontú leis. An é go bhfuil na scéimeanna seo á aontú de réir ord na h-aibitir agus go gcaithfimíd fánacht go dtí go mbeidh ‘R’ sroichte? Más amhlaidh, beimíd go léir faoin chré fán am a shroicheann an Roinn an Craoltóir Náisiúnta.
Idir an dhá linn tá RTÉ ag imeallú an nGaeilge ar an seirbhís ar líne agus digiteach. Agus tá ciorruithe á chur i bhfeidhm ar RTÉ Raidió na Gaeltachta, ciorruithe a fhagfaidh an staisiún gan aon seirbhís cúrsaí reatha.
De réir agallaimh a rinne ceanasaí an staisiún, Edel Ní Chuirreáin, Ceannasaí RTÉ RnaG, le déanaí faoin abhar seo, tá sé soiléir nach bhfuil cúrsaí reatha i measc tosaíochtaí an staisiún. Is é an chéad tosaíocht na postanna buana ag an staisiún a chosaint. Ansan caithfear an sceideal a chosaint agus is iad na tosaíochtaí ansin: 1. Nuacht 2. Ceol Traidisiúnta 3. Irischláracha ó na mór Ghaeltachtaí. Sin an fath go bhfuil Seó Beo, Faoi Chaibidil agus go leor cláracha eile ag imeacht ón sceideal – agus is dócha go mbeidh níos mó agallaimh le sean leaideanna agus iad ag caint faoin uair go mbídís ag ithe leite déanta as ciaróga móna….
Tá an clóg á iompó siar ag RTÉ ar an nGaeilge agus níl aon bealach againne é sin a stopadh. Níl ‘scéim teanga’ i bhfeidhm an dtuigeann sibh agus go dtí go mbeidh, ní bheidh an Choimisinéir Teanga ábalta a gcuid dualgaisí a chur in iul do RTÉ.
Tá barúil agam, áfach, gur cheart go mbeadh cumhacht ag an gCoimisinéir iachaill a chur ar chonhlachtaí stáit, atá dualgaisí orthu i leith na Gaeilge faoi reachtaíocht eile seachas Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 agus na scéimeanna teanga iomráiteacha. Tá dualgasaí ar RTÉ faoi achtanna craolacháin éagsúla riar a dhéanamh ar an Ghaeilge. An féidir a rá go bhfuil seo á dhéanamh acu nuair atá an Bhéarla á bhrú acu ar votairí sa Ghaeltacht trath toghcháin?
iGaeilge 
Is fíor nach bhfuil aon scéim teanga aontaithe le RTÉ, ach ní hé sin le rá nach bhfuil bealach ann chun dul i bhfeidhm air.
Faraor, is bealach costasach tríd na cúirteanna atá i gceist, ach b’fhéidir go bhfaigheadh RTÉ amach ar an gcaoi sin nach bhfuil cead aige an Ghaeilge a imeallú.
Tá cead, de réir an bhunreachta, ag an rialtas dlí a rith chun go gcuirfí seirbhís ar fáil go haonteangach. Níl sé sin déanta acu i gcás RTÉ.
Rud nach luann an Bunreacht ná seirbhís a chur ar fáil i mBéarla, agus seirbhís easnamhach a chur ar fáil i nGaeilge.
Mar sin, má chuirtear seirbhís ar fáil i mBéarla, is í an tuiscint a bhfuil agam ná go gcaitear an tseirbhís chéanna a chur ar fáil i nGaeilge – ach amháin má tá scéim teanga aontaithe a thugann cead do chomhlachtaí stáit neamhaird a dhéanamh ar an nGaeilge a bheag nó a mhór (i. seachas na pointí a aontaítear, ar nós “faoi cheann trí bliana, beidh an fáilteoir in ann ainm an chomhlachta a thabhairt i nGaeilge agus i mBéarla” – pointe a luaitear chomh minic sin sna scéimeanna – agus pointí eile den sórt.
Léargas thar a bheith úsáideach, a Dheirdre. Nior mhiste liom, mar shampla, dá mbeadh seirbhís nuachta ar líne acu i nGaeilge ar chomhchéim leis an seirbhis atá ann i mBéarla cheana féin. Gan trácht ar chláracha chúrsaí reatha i nGaeilge ar raidió agus ar theilifís….
Ach nach iad na “sean leaideanna” céanna atá ag plé cursaí reatha ar RNG leis na blianta, b’fhéidir nach dochar ar bith sos a fháil o tuairimí na mbocanna seo air feadh tamall.
Tá’n ceart agat, a Chaomháin, gurb iad na sean leaideanna céanna a bhionn ag plé le ‘cúrsaí reatha’ ar an Raidió i gcónaí. Na sean leaideanna céanna, mar shampla, a bhíonn ag plé leis an gComhaireamh agus bionn sé cuimsitheach, gan amhras, ach paróistiúil amach is amach.
An rud atá á éileamh agam go mbeadh cothrom Raidió 1 ann i nGaeilge. An oiread is go mbionn 2FM na Gaeilge á éileamh ag an ghlúin níos óige, ba mhaith liomsa go mbeadh riar á dhéanamh ormsa agus daoine dem leithéid ar mhaith leo seirbhís ‘náisiúnta’ le cois na seirbhísí éagsúla reigiúnda atá ann faoi láthair.